یک سالگی بازگشت طالبان به قدرت؛ کدام وعده‌ها را عملی کرده‌اند؟

طالبان پس از حاکمیت‌شان، بر تأمین امنیت سراسری، خودکفایی اقتصادی، احترام به حقوق بشر به ویژه حقوق زنان و ثبات اجتماعی تعهد سپردند.

اما به نظر می‌رسد که عملی شدن وعده‌های حاکمان کنونی افغانستان در تمامی این عرصه‌ها مورد پرسش و انتقاد است.

• امنیت سراسری در افغانستان

"در تمام افغانستان امنیت سراسری است، پیش از این هرگز چنین امنیتی وجود نداشته است."

مهمترین وعده و ادعای طالبان همین اظهارات امیر خان متقی سرپرست وزارت خارجۀ حکومت طالبان است، "تأمین امنیت سراسری در افغانستان".

اما از ۲۶م اگست ۲۰۲۱ تا امروز کابل، کندز، کندهار، ننگرهار، بلخ، هرات و شماری دیگر از ولایات افغانستان شاهد حملات انتحاری خونین از سوی گروه داعش بوده‌اند.

به‌عنوان مثال؛

• در انفجاری در میدان هوایی کابل در ۲۶م آگست سال گذشته میلادی ۱۷۰ تن کشته و ۱۵۰ تن دیگر زخمی شدند.
• در انفجاری به تاریخ ۳ اکتوبر در مراسم فاتحۀ مادر ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی طالبان هشت تن کشته و ۵۰ تن دیگر زخمی شدند.
• انفجار مرگبار در مسجد سیدآباد ولایت کندز در ۱۵م اکتوبر که در آن ۵۰ تن کشته و نزدیک به ۱۰۰ تن دیگر زخمی شدند.
• حملۀ مسلحانه به تاریخ ۲ نوامبر بر شفاخانه سردار داوود خان که در آن ۲۵ تن کشته و ده‌ها تن دیگر زخمی شدند.

با این‌که طالبان در آن زمان مدعی شدند که هنوز حاکمیت‌شان نو است و کم کم همه چیز خوب می‌شود، اما دامنۀ حملات داعش به سال ۲۰۲۲ رسید و در مزار شریف، کندز و کابل در مساجد، خانقاه، مراکز آموزشی و مکاتب حملاتی صورت گرفت که در این انفجارها نیز ده‌ها تن کشته و زخمی شدند.

تا جایی‌که این گروه نشست عالمان دین به رهبری طالبان را نیز نشانه گرفت.

با این‌که طالبان تدابیر شدید امنیتی برای این نشست گرفته بودند، اما باز هم افراد داعش خود را به نزدیکی محل این نشست رساندند.

بشیر صافی، آگاه مسایل امنیتی در بارۀ این رویدادها می‌گوید، حکومت طالبان در حال حاضر با چالش‌های بزرگی در بخش امنیتی مواجه است.

آقای صافی می‌افزاید: "ما شاهد فعالیت‌های داعش هستیم، گروه‌های دیگری‌که علیه طالبان می‌جنگند. به همین ترتیب، عالمان سلفی مدتی است که به صورت هدفمند کشته می‌شوند. اگر طالبان این کار را نمی‌کنند، داعش مسئولیت را نمی‌پذیرد، پس به این معنی است که شخص دیگری وجود دارد که این کارها را انجام می‌دهد."

اما ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی طالبان با وجود همه این‌ها هنوز هم تأکید می‌کند که در افغانستان امنیت سراسری وجود دارد.

آقای مجاهد گفت: "تمام افغانستان آرام است. اگر شهر است، اطراف است، قریه است یا که ولسوالی است. همه به آرامی زندگی می‌کند."

گروه داعش در نظام جمهوری پیشین نیز گه‌گاهی حملاتی انجام می‌داد و وضعیت امنیتی در آن به‌خاطری خوب نبود که حاکمان کنونی افغانستان با نیروهای امنیتی نظام پیشین در جنگ بودند و مسئولیت بسیاری از حملات انتحاری و مسلحانه، انفجارها و کشتارهای هدفمند در افغانستان را به عهده می‌گرفتند.

اکنون در کنار داعش، گروه‌های دیگر مخالف طالبان نیز مانند جبهه مقاومت ملی و تحریک آزادی افغانستان بر ضد طالبان تفنگ به‌دست گرفته و سنگرهای جنگ را گرم نگهداشته اند.

• حمایت از حقوق بشر

در جریان مذاکرات با هیئت مذاکراتی نظام جمهوری پیشین در دوحه، وعدۀ طالبان این بود که به تمام حقوق بشر به ویژه حقوق زنان احترام گذاشته و متعهد به حفاظت از این حقوق خواهند بود.

اما پس از به قدرت رسیدن این وعده را زیر پا گذاشتند. بیش از ۳۰۰ روز است که مکاتب دخترانه بالاتر از صنف ششم بسته است، پوشش حجاب را بر زنان اجباری کردند، مشارکت زنان در تمام اداره‌های دولتی به جز وزارت معارف و صحت را به صفر رساندند و در حال حاضر هیچ زنی در افغانستان فعالیت سیاسی ندارد.

طالبان همچنان برخی از دختران معترض را که برای حقوق خود، یعنی آموزش و کار، به خیابان‌های کابل آمده بودند، ماه‌ها زندانی کردند.

تا این‌که شورای حقوق بشر سازمان ملل در اول جولای وضعیت دختران، زنان و حقوق بشر در افغانستان را فاجعه‌بار اعلام کرد و خواستار برداشتن گام‌های قاطع در این زمینه در اسرع وقت شد.

شکریه بارکزی، مدافع حقوق زنان می‌گوید، طالبان بیشتر از هر زمان دیگری بر دختران و زنان افغان محدودیت وضع کردند.

خانم بارکزی افزود: "اگر در اعمال خود تغییر نیاورید، اگر به حقوق مردم افغانستان توجه نکنید، همچنان منزوی خواهید ماند."

این در حالی‌ست که الیسون دویدیان، معاون بخش زنان ملل متحد در افغانستان به تاریخ سوم ماه اسد گفت، در ۱۱ ماه گذشته محدودیت‌ها در برابر زنان در این کشور افزایش یافته است.

بانو الیس تأکید می‌کند که عقب راندن زنان در افغانستان تهدید به جهان است که چگونه دستآوردهای دو دهه در مدت چند ماه از بین برده می‌شود.

اما ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی طالبان ادعا می‌کند که حقوق تمام افغانان محفوظ است: "بشر تنها زنان معدودی نیستند که می‌خواهند از حقوق غربی برخوردار شوند، تنها چنین زنانی بشر نیستند، بلکه میلیون‌ها انسان در ولسوالی‌ها و قریه‌ها زندگی می‌کنند."

اما ماهر مومند یکی از اعضای کمیتۀ دید‌بان حقوق بشر در پاسخ به آقای مجاهد گفت: "نظام کنونی طالبان نقض آشکار بسیاری از حقوق بشر را دارد. آنان اجازه نمی‌دهند دختران به مکتب بروند، زنان را از وظایف‌شان عقب زدند، مردم بدون محکمه کشته و یا زندانی می‌شوند و فعالیت هنرمندان را متوقف کردند."

از این میان فرمان عفو عمومی طالبان نیز زیر پرسش است.

دفتر معاونت سازمان ملل متحد (یوناما) در افغانستان در ۲۹ ماه سرطان در گزارش سالانۀ خود نوشت که از ماه اگست سال ۲۰۲۱ الی اوسط ماه جون سال ۲۰۲۲ میلادی ۱۶۰ سرباز امنیتی و مقام حکومت پیشین توسط مقام‌های حاکم در افغانستان کشته شده و ۱۷۳ تن دیگر شان بازداشت شده‌اند.

دیدبان حقق بشر در نهم قوس در یک گزارش خود گفت، طالبان پس از حاکمیت‌شان در افغانستان، بیش از ۱۰۰ نظامی حکومت پیشین را بدون محکمه یا اعدام کردند و یا هم به‌ گونۀ اجباری ناپدید کرده‌اند.

محدودیت بر آزادی بیان، بازداشت و زندانی کردن خبرنگاران و دسترسی کم به اطلاعات از موارد حقوق بشری دیگری است که حاکمیت طالبان را زیر پرسش می‌برد.

• وضعیت اقتصادی

در مورد بحران اقتصادی و انسانی در افغانستان در سطح بین‌المللی نیز نگرانی‌هایی وجود دارد تا جایی‌که تعدادی از سازمان‌های بین‌المللی از جمله سازمان ملل در مورد فاجعۀ اقتصادی در افغانستان هشدار داده‌اند.

در ۲۳م سرطان کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در یک گزارش نوشت، وضعیت بد اقتصادی بر زندگی افغانان تأثیر بد گذاشته و در حال حاضر بیش از نیمی از جمعیت این کشور در بحران بشری به‌سر برده و نیاز به کمک‌های فوری دارند.

در همین حال برنامۀ غذایی جهان سازمان ملل گفته، ۲۲ میلیون افغان با کمبود غذا مواجه اند و از این میان شش میلیون تن به سوء تغذیه مبتلا اند که سه میلیون تن‌شان کودکان اند.

با وجود وضعیت بد اقتصادی، بهای مواد خوراکی در افغانستان نیز افزایش یافته و بر اساس گزارش کمیتۀ بین‌المللی صلیب سرخ، از جولای سال ۲۰۲۱ تا کنون بهای مواد خوراکی از ۵۵ تا ۱۰۵ درصد افزایش یافته است.

نجیب آزاد، رئیس جنبش باور می‌گوید، با به قدرت رسیدن طالبان بی‌کاری افزایش یافته و منابع مالی شمار زیادی محدود شده‌است.

آقای آزاد گفت: "طالبان نتوانستند از تمام تحریک خود یک نفر را پیش کنند تا در بارۀ وضعیت اقتصادی افغانستان و دیگر مسایل تخنیکی یک جمله صحبت کند. حکومت و دولت‌داری در رویاپردازی، نشست و برخاست، گفت‌وگوهای بزرگ و کاپی شده نمی‌شود."

اما ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی حکومت طالبان می‌گوید، کارهای زیربنایی آنان برای بهتر شدن وضعیت اقتصادی روان است.

آقای مجاهد می‌گوید: "امارت اسلامی مصروف است تا از بنیاد کارهای اساسی برای توسعۀ اقتصادی انجام دهد. مثلاً برای آغاز پروژه‌های کلان زمینه‌سازی می‌شود تا کار آن آغاز شود."

اما طالبان به جز دیدار با ترکمنستان و تاجیکستان در مورد پروژه‌های تاپی و کاسا یک هزار و استخراج معادن، هیچ کار اساسی برای حرکت چرخۀ اقتصاد افغانستان انجام نداده است.

پروژه‌هایی که از زمان نظام جمهوری پیشین، بیش از ۸۰ درصد کارهای فنی و لوجستیکی آنان تکمیل شده‌است.

علاوه بر این، طالبان از نظام اداری جمهوری پیشین کاپی برداری کرده و همه امورات از جلسات اقتصادی تا ساختارهای اداری را به همان ترتیب انجام می‌دهند.

• ثبات اجتماعی

طالبان همچنان متهم اند که بر اساس ساختار قومیتی خود، تا کنون در ادارات‌شان به دیگر اقوام و زنان جای نداده اند.

در ساختار اداری فعلی حکومت طالبان تنها یک وزیر تاجیک وجود دارد که آن هم از حامیان طالب است.

انتقاد دیگری که به طالبان بر می‌گردد این است که آنان ادارات تخنیکی و مسلکی را به افراد خود شان واگذار کردند که همه ملا هستند.

طالبان در بسیاری از وزارت‌خانه‌ها و معینیت‌های مسلکی و ولایات، در ادارات صحت، مخابرات، انکشاف شهری، انکشاف دهات و سایر ادارات مسلکی هم ملاها را معرفی کرده و معاونین مسلکی و مدیران نظام جمهوری قبلی را برکنار کرده‌اند.

علاوه بر این، طالبان در صفوف خود هم بر ضد یکدیگر سلاح بلند کرده‌اند. به‌عنوان مثال عملیات علیه مهدی مجاهد، فرمانده هزاره در صفوف طالبان در بلخاب سرپل که هنوز ادامه دارد.

طالبان همچنان فرمانده ازبیک‌تبار خود، مخدوم عالم را نیز نزدیک به دو ماه در زندان نگهداشتند و پس از آن با ضمانت برخی فرماندهان دیگر شان آزاد کردند.

در کنار آن در سطوح بلند نیز از اختلافات در صفوف طالبان گزارش شده، اما خود طالبان آن را رد کرده‌اند.