احمد غنی خسروی رئیس پیشین فاکولتۀ ادبیات و علوم انسانی پوهنتون هرات تجربه ۲۰ سال تدریس و آموزش در نهاد اکادمیک هرات را دارد. او سند دکتورا خود را در بخش زبان و ادبیات از یکی از پوهنتون های هند گرفته، هم‌چنان نویسنده و تحلیل‌گر تاریخ و زبان است.
او در بیست سال پسین جوانان زیادی را آموزش داده و به پایه اکمال رسانده است، اکنون اما به دعوت پوهنتون "بارد" برلین پایتخت جرمنی به این کشور پناهده شده و به عنوان استاد در آن مصروف تدریس است.
او دلیل مهاجرتش به جرمنی را اشغال شدن محیط اکادمیک با افراد حکومت طالبان با کمترین سواد و وضع محدودیت بر آموزش و فعالیت‌هایش می‌گوید: "باید طالبان به دانشگاه‌ها مداخله‌یی نمی‌کردند، یعنی باید ریاست‌ها و معاونیت‌های دانشگاه‌ها به خود دانشگاه‌ها تعلق می‌گرفت نه اینکه به این بخش‌ها آنها آمدند و افراد خود را مقرر کردند. طبعاً این ضربه مهلکی به دانشگاه‌ها بود و باعث شد تعداد زیادی از استادان کشور را ترک کنند."
به گفته او موج مهاجرت از افغانستان در یک سال پسین و با بازگشت دوباره طالبان به قدرت، ضربه مهلکی بر سرمایه معنوی این کشور که داشتن افراد دانش‌آموخته و متخصص است وارد کرده.
بیشتر کسانی که در یک سال پسین افغانستان را ترک کرده اند، افراد تحصیل‌کرده، متخصص و کارمندان بخش‌های فنی و مسلکی بوده اند.
از استاد پوهنتون گرفته تا داکتر، خبرنگار، هنرمند، فعالان حقوق بشر و دیگر بخش‌ها.
سیما استانکزی: تمام عمر ما با باید در افغانستان از نقطه صفری شروع کنیم تا یک جای اگر خود را برسانیم
سیما استانکزی، معاون اجتماعی والی جوزجان در نظام پیشین جمهوری بود. او که از پانزده سال بدین‌سو به عنوان خبرنگار و فعال حقوق زنان در این ولایت کار می‌کرد، به گفته خودش از فرصت پیش آمده استفاده کرد و به عنوان تنها زن در بلندترین رتبه دولتی ولایت جوزجان آغاز به کار کرد.
اما دیری نپایید که طالبان همه رویاهایش را که دادخواهی و رسیدگی به حقوق مردم محروم این ولایت بود، از او گرفتند.
سیما که ازدواج کرده و چهار فرزند دارد، از ترس تهدیدهای طالبان به جرمنی پناهنده شده.
اکنون می‌گوید بیست سال تلاش و خدمت در افغانستان یک شبه از بین رفت و مجبور است همه چیز را از صفر شروع کند: "تمام عمر ما با باید در افغانستان از نقطه صفری شروع کنیم تا یک جای اگر خود را برسانیم دوباره با یک تحول دیگه همه چیز درهم و برهم می‌شود."
بیست سال پسین فرصت طلایی برای شهروندان افغانستان بود تا از فرصت‌های آموزشی و کار در جامعه استفاده کنند و با وجود مشکلات فراوان اما انگیزه برای پیشرفت میان جوانان هر روز پررنگ‌تر می‌شد.
اما حالا به خروج این حجم بزرگ از سرمایه‌های انسانی از افغانستان، آیا فرصت جبران آن برای افغانستان یک‌بار دگر فراهم خواهد شد؟
فیصل کریمی استاد رشته خبرنگاری در پوهنتون هرات و رئیس مرکز مطالعات رسانه‌یی افغانستان که اکنون به امریکا پناهنده شده است، به این پرسش پاسخ داده: "هزاران نیروی انسانی کار آزموده، متخصص و با تجربه به عنوان مغزهای افغانستان از افغانستان فرار کرده‌اند، ما می‌بینیم که این غیر قابل جبران است حداقل در یک قرن آینده، باید به میلیون و میلیاردها دالر سرمایه گذاری کنیم و امکانات فراهم کنیم تا بتوانیم چنین نیروی را آموزش بدهیم."
او نیز مانند هزاران تن دیگر، تمام سرمایه و جایگاه‌اش را در افغانستان رها کرد تا به گفته او حداقل فرزندانش در محیطی به دور از جنگ بزرگ شوند.
پیامد حاکمیت طالبان بر افغانستان؛ آنچه فعلاً در افغانستان جریان دارد، باز ماندن شماری از دختران دوره متوسطه و لیسه از آموزش، ممنوعیت کار زنان جز چند نهاد محدود، وضع محدودیت‌ها بر گشت و گذار و پوشش زنان و بازداشت و زندانی شدن شماری از منتقدان طالبان است.
ثریا امیری کارمند طلوع نیوز رسانه دیداری پربیننده افغانستان پیش از برگشت طالبان به قدرت، در افغانستان بود.
ثریا: من از زندگی عادی که برای خود در افغانستان ساخته بودم یک نوع احساس غرور و افتخار می‌کردم
او که در روزهای نخست حاکمیت طالبان بر کارش ادامه می‌داد می‌گوید، آنان در نخستین روز آمدن‌شان به کابل، به دفتر کاری آنان آمده و بر نشرات‌شان محدودیت وضع کردند.
ثریا می‌گوید تصمیم ترک افغانستان، دشوارترین تصمیم زندگی‌اش بود اما برای حفظ آزادی‌اش باید ترک می‌کرد.
او اکنون در کانادا زندگی می‌کند و می‌گوید، زندگی را از صفر شروع کردن هزینه بسیار سنگینی بر دوشش گذاشته است: "من به عنوان یک جوان از زندگی عادی که برای خود در افغانستان ساخته بودم یک نوع احساس غرور و افتخار می‌کردم نسبت به وظیفه و شغلم، اما حضور طالبان بخصوص برخورد روز اولی که به کابل آمده بودند من پرودیوسر بودم و دیدم که برنامه‌ها و همه چیز تحت تاثیر قرار گرفته."
بر اساس آمار تازه کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، افغانستان با ۲.۷ میلیون پناهجوی رسمی و ثبت شده، بزرگترین جمعیت پناهجو را در منطقه و سومین جمعیت بزرگ پناهجو را در جهان دارد.
از اواخر سال ۲۰۲۱ تا کنون ۱۰۸ هزار پناهجوی افغان این کشور را ترک کرده و ۹۸ کشور در جهان میزبان این پناهجویان افغان اند.
اما این‌جا افغانستان؛ بزرگترین نیروی کار خود را از دست داده و به گفته مصاحبه‌شوندگان، یک‌بار دگر سال‌ها به عقب برگشته است، ضربه‌یی که جبران آن ممکن ده‌ها سال را در بر گیرد.
