روز جهانی دانش آموز؛ شماری از دانشجویان و دانش آموزان در افغانستان در بی‌سرنوشتی

هفدهم نوامبر روز جهانی دانش آموز است.

همزمان با فرا رسیدن این روز دانشجویان و دانش‌آموزان در افغانستان بیشتر از هر زمانی نسبت به آینده ناامید شده اند.

مسکا باشندۀ ولایت ننگرهار است. او در سال جاری به صنف هفتم راه یافت.

مسکا می‌گوید که در سال جدید به مرحلۀ جدیدی از آرزوهایش پا گذاشته بود، اما بی‌خبر از آن‌که دروازۀ آموزش به رویش بسته می‌شود: "اینکه اجازۀ رفتن به مکتب را می‌دهند یا نه، اما خاموش نمی‌مانیم، چقدر که می‌توانیم صدای خود را بلند می‌کنیم. جهان باید صدای ما را بشنود و از آنان کمک می‌خواهیم. این ظلم بر ما نشود که مکتب‌ها به روی ما بسته شوند."

یسرا که تا دو ماه پیش در ولایت ناامن لوگر به مکتب می‌رفت و صنف یازدهم بود، اما اکنون خانه‌نشین است.

او می‌گوید که بسته شدن مکتب روی ذهنش تاثیر بد گذاشته است: "از زمانی که مکتب بسته شد، فکر می‌کنم زندانی هستم. نه درس است و نه دوستی را می‌بینم. ما در مکتب دختران و زنان را می‌دیدیم و درس می‌خواندیم."

با به قدرت رسیدن طالبان مکتب‌ها و پوهنتون‌ها بسته شدند، اما بعداً حکومت آنان مکتب را به روی دانش‌آموزان پسر و دختر تا صنف ششم باز کردند و در مرحلۀ دوم به دانش آموزان پسر دورۀ متوسطه و لیسه اجازۀ رفتن به مکتب را دادند، اما به دختران بالاتر از صنف ششم اجازه ندادند.

حکومت طالبان می‌گوید، با آموزش دختران مشکلی ندارد، اما دلیل بسته ماندن مکتب‌ها را فراهم کردن زمینۀ آموزش در چوکات شریعت اسلامی و افغانی عنوان می‌کند.

قبل از به قدرت رسیدن طالبان مکتب‌های دختران و پسران از هم جدا بودند و در کنار آن دختران دانش‌آموز با یک یونیفورم که شبیه حجاب بود به مکتب می‌رفتند.

با آنکه بسته شدن مکتب‌ها یک مانع بزرگ برای دانش‌آموزان افغان است، اما مشکلات زیاد دیگری هم است که روی آموزش آنان تاثیر منفی گذاشته است.

فرید صنف یازدهم لیسۀ پیرمحمد خان در ولسوالی گیلان ولایت غزنی است. منطقه‌یی که پیش از این روند آموزش در آن متاثر از جنگ و ناامنی بود.

او می‌گوید که قبلاً کتاب، لابراتوار و وسایل آموزش نداشتند، اما اکنون این مشکل دو برابر شده است: "هیچ‌کسی باور ندارد که فردا در این مکتب همه جمع می‌شوند یا نه. فردا ما استاد داریم یا نه. به استاد هم باور نداریم که استاد فردا بیاید و برای ما درس دهد."

فرید دلیل این ‌بی‌باوری‌اش را عدم توجۀ حکومت جدید به مکتب‌ها و تأخیر در پرداخت معاشات استادان گفت.

با آنکه یونیسف تعهد کرده که معاشات معلمان افغانستان را پرداخت می‌کند، اما در شماری از ولایت‌ها آموزگاران از چندین ماه به این‌سو تنخواه نگرفته اند.

اما در حالی که وزارت معارف با کمبود بودجه مواجه است و کمک‌های بیرونی متوقف شده، این وزارت برای چاپ کتاب‌های درسی، معاشات آموزگاران و دیگر امکانات مربوط به مکتب‌ها چه برنامه‌ای روی دست دارد؟

نظر محمد عرفان، سخنگوی وزارت معارف طالبان به رادیو آزادی گفت، معاشات ماه اسد آموزگاران پرداخت شده و معاشات دو ماه دیگر شان نیز به زودی پرداخت خواهد شد: "در بخش چاپ کتاب‌ها سازمان ملل متحد و برخی نهادهای امدادرسان دیگر از قبل با ما همکار بودند از جمله یو اس ای آی دی مسئولیت چاپ ۳۷ میلیون کتاب را به عهده گرفته است."

با آنکه در حال حاضر بیشتر مکتب‌های متوسطه و لیسه به روی دانش‌آموزان دختر بسته است، اما مسئولان وزارت معارف قبل از سقوط نظام جمهوریت در اوایل سالجاری خورشیدی به رادیو آزادی گفته بودند که ۷ میلیون کودک به مکتب می‌روند که از این میان حدود ۳ میلیون تن شان دختران هستند.

بر بیناد معلومات آنان، همچنان در ۱۶ هزار و ۵۰۰ مکتب ۱۷۰ هزار آموزگار مصروف آموزش‌دهی هستند که ۳۶ درصد شان زنان هستند.

از میان ۷ میلیون دانش‌آموز، ۴۶ درصد شان ساختمان مکتب و یا صنف درسی نداشتند.

با حاکمیت طالبان این امیدواری به میان آمد که مکتب‌ها در مناطقی که قبلاً به دلیل جنگ و ناامنی به روی دانش‌آموزان بسته بودند، باز شوند، اما هنوز هم خبری از این موضوع نیست.

در کنار این، سه ماه است که پوهنتون‌های دولتی هم به روی دانشجویان بسته اند.

احمد ابراهیمی، یکی از دانشجویان پوهنتون بدخشان به رادیو آزادی می‌گوید که از سه ماه به این سو از رفتن به پوهنتون محروم است و در بی‌سرنوشتی به سر می‌برد: "وزیر تحصیلات عالی چندین بار گفت که پوهنتون‌ها به زودی آغاز می‌شوند، اما هنوز هم بدون هیچ دلیل و آشکار شدن مشکلات پوهنتون‌ها بسته هستند و این حالت همین طور نامعلوم ادامه دارد."

در مجموع در افغانستان ۳۹ پوهنتون دولتی و ۱۲۹ پوهنتون و موسسۀ تحصیلی خصوصی وجود دارند که از این میان پوهنتون‌های دولتی به روی دانشجویان بسته هستند.

وزارت تحصیلات عالی طالبان دلیل این کار را فراهم کردن محیط تحصیلی شرعی عنوان کرده، اما این که فراهم کردن آن چقدر زمان می‌برد تا به حال مشخص نشده است.

رادیو آزادی تلاش کرد با مقام‌های وزارت تحصیلات عالی طالبان در زمینه گفت‌وگو کند اما آنها دستیاب نشدند.

اما در میان این همه ناامیدی‌ها مطیع‌الله ویسا، رئیس انجمن راه قلم صدای دادخواهی برای حق آموزش و تحصیل جوانان و نوجوانان را بلند کرده و برای کمک به آنان ولایت به ولایت می‌رود.

او از طالبان می‌خواهد که آموزش و دانش‌آموزان را در اولویت قرار دهند: "برای پیشرفت روند آموزش باید به آموزگاران معاش داده شود. در مناطقی که در ۲۰ سال گذشته به دلیل جنگ مکتب‌ها بسته بودند و یا تشکیل نداشتند، باید باز شوند. به مکاتب تمام مناطق افغانستان کتاب فرستاده شود و در هر منطقه‌ای که مکتب است، باید تشکیلات مورد نیازش داده شود."

از ۸۰ سال به این سو از هفدهم نومبر به عنوان روز جهانی دانش آموز بزرگداشت می‌شود.

داستان این روز جهانی بر می‌گردد به زمانی که ژان اوپلتال محصل ۲۴‌ سالۀ پوهنتون چارلز پراگ در راه پیمایی ضد نازیسم محصلان در ۲۸ اکتوبر ۱۳۳۹ توسط نیروهای نظامی به‌ شدت مجروح شد و پس از گذشت دو هفته بر اثر جراحات وارده در ۱۱ نوامبر جان باخت.

مراسم خاکسپاری وی که در ۱۵ نوامبر برگزار می‌شود خود به تظاهرات ضد نیروهای نازی بدل می‌شود. نیروهای نازی‌ در پراگ برای پایان دادن به این تظاهرات دستور حمله به خوابگاه محصلان و بازداشت رهبران آنها را صادر می‌کند. نظامیان با یورش به خوابگاه محصلان ۱۲۰۰ دانشجو را بازداشت و به بازداشتگاه نازی‌ها منتقل می‌کنند. ۹ نفر از رهبران محصلان را نیز بلافاصله اعدام می‌کنند.

این‌گونه شد که روز ۱۷ نوامبر در تاریخ جهان به عنوان روز جهانی محصل نام گرفت.