28-мартта Казакстандын аймагында очогунда күчү 5,5 магнитудага жеткен жер титирөө болду. Силкинүү күчү Талас, Чүй облустарында 4-5 баллга жетти. Өзгөчө кырдаалдар министрлиги (ӨКМ) азыркы тапта кырсыктын кесепетин тактоо иштерин жүргүзүп, дубалдарынан жарака кеткен үйлөрдү каттап жатат.
Улуттук илимдер академиясынын Сейсмология институтунун маалыматына караганда, 28-мартта (саат 04:42де) Казакстандын аймагында күчү очогунда 5,5 магнитудасына жеткен жер титирөө болду. Жердин силкинүүсү Талас облусунун Талас районунун Көпүрө-Базар айылында 5 баллга чейин сезилген.
Силкинүүнүн очогу Көпүрө-Базар айылынан 20 чакырым түндүктө, Бишкек шаарынан 133 чакырым түштүк-батышта болду.
Көпүрө-Базар айылында 5700 адам жашайт. Мында жердин силкинүүсү таңкы саат 04:47де сезилген. Жер 3-4 жолу силкинип, ондон ашык үйдүн дубалдарынан жарака кеткенин аталган айылдын айыл башчысы Элмира Батырова "Азаттыкка" билдирди:
"Аябай эле катуу сезилди. Биз жер титирердин алдында ооз бекитүүгө туруп, тамак ичели деп жатканбыз, ал убакта айылдагылардын көбү эле дасторкон үстүндө отурушканын азыр айтып жатышат. Алгач уу-дуу болгондой бир кызыктай угулуп, анан жер катуу силкинди. Эшик-терезелер кычырап, жыгачтары силкинип кетти. Андан кийин дагы 2-3 жолу силкинди, бирок жайыраак болду. Биз дароо ӨКМдин кызматкерлерине чалып, кабар бердик. Алар саат 06:50дө келип, ошондон бери биргеликте айылдагы үйлөрдү кыдырып жүрөбүз. Атайын Вотсап тайпа ачып, ага кимдин үйүнүн дубалдарынан жарака кеткен болсо, маалымат бергиле, биз барабыз дегенбиз. Азыр кыдыруудабыз".
Элмира Батырованын билдиришинче, Көпүрө-Базар айылында кар жаап жатканына байланыштуу тез кыдырып чыгууга тоскоолдук жаралууда.
Батырованын "Азаттыкка" саат 11:30да берген маалыматына карагада, ӨКМдин адистери, айыл башчы жана атайын түзүлгөн комиссия жабыркаганы айтылган 15 үйгө кирип чыкты. Анын 14үнүн ички же тышкы дубалдарынан жарака кеткени аныкталды. Ал эми адамдар арасында жабыркагандар жок.
"Азыр 14 үй деп санап жатабыз. Алардын баарында эле айылдаштарыбыз жашайт. Биз, негизгиси, ошол үйлөр камсыздандырылганбы, аларга жардам берүүнүн кандай жолдору бар деген маселелердин үстүндө иштеп жатабыз. Белгилей кетчү жагдай, жер титирөөдөн улам жарака кеткен үйлөрдүн дээрлик бардыгы 1970-жылдары салынган жер тамдар экен. Ал эми кийин салынган үйлөрдө олуттуу чыгым жок", - деди ал.
Дубалдарынан жарака кеткен үйлөрдүн ээлеринин айрымдары үй-бүлөсү менен убактылуу айылдаштарынын жана туугандарынын үйүндө болуп турууну чечкен.
Жер титирөө Чүй облусунун Жайыл районунун Кара-Балта шаарында жана Бишкек шаарында болжол менен 4 баллга чейин сезилген. Азыр бул аймактарда да ӨКМдин адистери тактоо иштерин жүргүзүүдө.
Жалал-Абадда да жер титиреди. Бул аймакта 28-мартта таңкы саат 07:17де күчү 3,5 баллга жеткен жер титирөө катталды. Бул тууралуу ӨКМ билдирди:
"Сейсмология институтунун такталган маалыматына ылайык, саат 07:17де күчү 3,5 магнитудасына жеткен жер титирөө катталган. Жер титирөө Жалал-Абад облусунун Аксы районунун Аркыт, Жылгын, Тегирмен-Сай, Жол-Сай, Ит-Агар айылдарында 2,5 баллга (Тегирмен-Суу айылынан 10 чакырым түндүк-батышта, Аркыт айылынан 17 чакырым түштүк батышта) сезилген. Жер титирөөдөн жабыркагандар жана кыйроолор катталган жок".
Жердин силкинүүсүнө байланыштуу Кыргызстанда айгай жарыяланып, ӨКМдин борбордук аппаратында жана Кризистик кырдаалдарда башкаруу борборунда жыйын өттү. Учурда катталган жер титирөөдөн кийинки тактоо иштери жүрүүдө.
ӨКМ 28-мартта болгон жер титирөөдөн Талас районунун Каракол айыл аймагынын Көпүрө-Базар айылында 17 турак жайдын дубалдарынан майда жарака кеткенин билдирди. Маалыматка караганда, алардын ичинен 11 үй камсыздандырылса, алты турак жай камсыздандырылган эмес. Авариялык абалдагы турак жайлар жок. Ушул тапта тактоо иштери уланып жатат.
ӨКМ өзүнүн социалдык тармактардагы баракчаларына жаратылыш кырсыктарынан кантип сактануу керек экенин түшүндүргөн видео, макалаларды байма-бай жарыялап келет. Анда жер титирөөдөн коргонуунун жолдору катары бир катар чаралар көрсөтүлгөн. Биринчиден, чөнтөк телефонду жана негизги документти кол жетерлик жерге коюп, жер силкине баштаганын сезгенде дароо алып, көчөгө чыгуу керек. Эгер ошол учурда адам көп кабаттуу үйдүн экинчи же андан жогору кабатында болсо, бөлмөдөгү эң коопсуз жер деп эсептелген бурчка, үстөлдүн астына баруу зарыл. Ал эми сыртта жүргөндө урашы мүмкүн жерлерден, имараттардан, курулуштардан алыс туруу, кабат үйдүн ичиндегилер лифтти колдонбоосу зарыл экени белгиленген.
Март айы ичинде эле Кыргызстан аймагында төрт жолу жер титирөө катталганы расмий айтылган. Алардын соңкусу Ош облусунда 12-мартта болуп, жер титирөөнүн кесепетинен 25 үй, 12 мектеп, 1 бала бакча, 1 үй-бүлөлүк дарылоо тобунун имараты зыян тарткан. Жердин силкинүүсү Ош шаарында жана Ош облусунун Кара-Суу районунун Шарк, Таштак, Нариман, Кыргыз-Чек айылдарында 5 баллга, Кара-Суу шаарында 4 баллга чейин сезилген.
Сейсмология институтунун расмий сайтында күн сайын өлкө аймагында жер силкинүү тууралуу маалыматтар жаңыртылып, жарыяланып турат. Биз аларды карап чыкканда Кыргызстанда дээрлик күн алыс эле жер силкинип турарын көрдүк. Мисалы, март айында эле күчү 3-5,5 баллга жеткен 16 жер титирөө болгон.
Улуттук илимдер академиясынын президенти Канат Абдрахматов Кыргызстанда жыл сайын 9200 жер титирөө катталарын айтууда. Бул көрсөткүчтүн эң жогорку деңгээли 2016-жылы катталган, анда 16 миң жер титирөө болгонун адистер эсептеп чыгышкан:
"Ош облусунун Алай районунда жер титирөө көп катталып, айрым учурда күчү 5-6 баллга жетет. Бул жылы да коркунуч бар. Кийинки аймак бул Ысык-Көл облусу, себеби анын аймагында болгон жер титирөөлөр 4-5 баллга жетип калат. Ал эми баш калаа Бишкектин тегерек-четинде да жер силкинүү көп катталат. Анын айрымдарын биздин тургундар сезип калат. Биз жыл сайын сейсмикалык кооптуу аймактардын тизмесин жаңыртып турабыз, маселен, жер титирөөнүн да миграциясы болот. Соңку байкоолорубузга караганда, жер титирөөлөрдүн саны жылдан жылга азайып жаткан жери жок. Ошондуктан ӨКМ калк арасында тренинг жүргүзүп, айылдардагы ар бир үйгө кирип, жер силкинүүнү көтөрө албай турган үйлөрдү тизмектеп, бул жаатта иш алып барышы керек. Өзгөчө айыл жергесинде эски тамдар абдан эле көп. Ошол эле сейсмикалык кооптуу делген Алай районунда эптеп эле турган үйлөрдүн саны арбын, алар жер 6-7 баллдан жогору силкинсе көтөрө албай урап калышы ыктымал. Ошондой үйлөрдү каттоого алып, үй ээлерине эскертүү берип, үйдүн дубалдарын чыңдоо керектигин түшүндүрсө жакшы болмок".
Былтыр кышында Кытайда жер силкинип, анын толкуну Кыргызстанда жана Казакстанда катуу сезилген. Кыргызстандын Өзгөчө кырдаалдар министрлигинин расмий маалыматына караганда, 2024-жылы 23-январда түнкү саат 00:09да Кытайдын аймагында очогунда күчү 8 магнитудасына жеткен жер титирөө Ысык-Көл облусунун Жети-Өгүз районундагы “Кумтөр Голд Компани” ишканасынын аймагында 6 балл, Каракол шаарында, Тоң районунун Кажы-Сай айылында 4,5 балл, Нарын облусунун Нарын шаарында жана Бишкек шаарында 4 балл болуп сезилген. Жер титирөөдөн жабыркагандар жана кыйроолор катталган эмес, бирок социалдык түйүндөрдө элди кооптондурган видеолор тараган.
