Ибрагим Бакировдун "Аптабы" менен "Күүгүмү"

“Аптап” деген полотнодо күндүн табына таназар бербей жашыл мейкиндик балкыса, “Күүгүмдө” үнсүз аалам мамыр уйкуда тунжурайт. “Бийиктиктеги” ак-жашыл өңдөрдүн контрасты адам кыялы менен гана даап жетчү аскар тоолордун койнун элестет. “Экөө” жана “Бороон” да монохром же бир өңдүн түрдүү көлөкөсү аркылуу түшүрүлгөн. “Тайгалак” да монохром менен тартылган картина. Көргөзмөнүн куратору Анна Лепере акварел жана туш аралашып тартылган ушул абстаркттык сүрөттү кунт коюп карап турганын көрүп, пикирин сурадым.

"Мен бул холсттон жаратылыштын элементтерин: шамалды жана толкунду, Жер жана абага өтө тыкыс байланышкан заттарды көрүүдөмүн. Ошол эле учурда биз токтоп турабыз. Кайда баруу керек экенин, баарын кайра баштоо керек экенин билебиз. Бул сүрөт жашоону көрсөтөт. Себеби жашоо жеңил башталганы менен бара-бара турмуш оорлой баштайт эмеспи. Мен муну өтө кооз картина деп ойлойм", - деп жооп берди менин суроомо бийкеч.




Кыргыз сүрөтчүсүнүн абстракттык сүрөттөрүнө узакка тигилип, айланчылактап кете албай жүргөн жигит теги марокколук 28 жаштагы педагог эл-Талби Хафид болуп чыкты. Мен али маанисин таба албай жаткан бул полотнолордо тартылган сырдуу дүйнөгө Брюсселде чоңойгон эл-Талбинин пикири мындай болду:

- Бул сүрөттөр аябай кооз жана эмоцияга бай. Сезимге жакшы ойлорду алып келет. Алар ар түрдүү стилде тартылган. Караган адамды сүрөттөр арбап турат. Мага өзгөчө “Тайгалак” деген сүрөт жакты. Көргөзмөгө мыкты сүрөттөр коюлуптур. Маданий борбор турган райондо жашаган адамдар өз эмоцияларын рэп, музыка аркылуу билдиришет. Ал эми Ибрагим Бакиров эмоцияны билдирүүнүн жаңы манерасын көрсөтүүдө. Бул райондун эли искусствону дагы жакшы билүүсү үчүн Ибрагимге окшогон адамдар бул жакта көбүрөөк көргөзмө уюштуруусу керек.

Ибрагим Бакиров мурдагы Советтер Союзундагы эң мыкты көркөм өнөр окуу жайлардын бири-Санкт-Петербургдагы Мухина атындагы жогорку окуу жайды бүткөн. Социалисттик реализм мектебинин тарбиясына сугарылган. Ал Батышка он жылдай мурда Чыңгыз Айтматовдун чакыруусу боюнча келгенге дейре скульптура, графика, живопись, литография жанрында активдүү иштеп жүргөн. Ошондуктан вернисажга коюлган 20га жакын боёгу көңүлдү бийлетчү сүрөттөр жана сепия менен тартылган он чакты портрет художниктин өнөрү тууралуу толук маалымат бербейт.

Ибрагим мырзанын адамдын абалын, ой-толгоолорун, аны курчаган дүйнөнү оймо-чийме, боёк, форма, кыймыл, өңдөрдүн оюну жана көлөкөсү менен холст бетине жан киргизген, инсандын сезимин кытыгылаган абстракционизмге ооп кетиши эмнеге байланыштуу?


- Музыканынын өз тили бар-сольфеджио. Ал үндөрдүн тили менен музыканы жаратат. Көркөм сүрөттө да өзүнүн тили бар. Өңдөрдүн бири бирине болгон гармониясы, форманын, массалардын, кыймылдын, статикалык абалдын бири бирине болгон гармониясы же катнашы бар. Аларга таянып композицияларды түзсө жана композиция аркылуу биздин реалдуу турмуштагы көрүнүштөрдү көргөзсө болот. Искусствонун тили менен өзүбүздүн оюбузду, сезимибизди туюнтабыз. Мен мага капылеттен келген кээ бир ойду, сезимди кол алдымдагы материал менен тез, эсимден уча электе, пайда болгон эмоция менден кете электе кагаздын бетине же холстко түшүрүп калганга, искусствонун өзүнүн мыйзам ченемдүү жолдору менен өзүнүн деңгээлине чейин иштеп бүткөргөнгө аракет кылам. Бул иштеги эң маанилүү нерсе: биринчи келген сезимди жана ойду таза бойдон сактап калганга аракеттенүү керек.

Ошентип Ибрагим Бакиров айлана-чөйрөнүн, түрдүү окуялар менен кубулуштардын сезимде чагылгандай жылт эткен таасирин холст бетинде бузбай чагылдырганга умтулат. Ал абстракцияны реалдуу чындык деп билет.

- Азыркы заманда абстракция да реализм. Анткени абстракция аркылуу чыныгы турмуштун кубулуштарын көрсөтүү мүмкүн. Кээ бир түшүнгөн кишилер, өзгөчө, жаштар абстрактуу тилди кыйналбай эле окуйт. Адабий сюжет өтө жеңил кабыл алынат. Искуссттвонун нукура өз тили, алсак, пластикалык искусствонун өз сюжети бар. Ал адабий сюжеттен айырмаланып турат. Бул жашоодогу кубулуштарга универсалдуу көз караш. Бир эле нерсени ар бир киши ар башкача түшүнөт. Бирөө өзүнүн турмуштук тажрыйбасына жараша түшүнсө, ошол эле нерсени башка бирөө билимине, сезимине ылайык кабыл алат. Күтүүсүз болгон нерселер жоопкерчиликсиз болот деп ойлошот. Бирок ар бир художник өз чыгармасында өзүнүн чыныгы сезимин чагылдырыш керек. Жаз же блюз ойногон сыяктуу. Себеби жаз же блюзду музыкант мурда ойлонбой туруп ойнойт эмеспи.

Кылкалемдин көргөзмөдө коюлган сүрөттөрүн адистер “романтикалык абстракционизм” стилине кошушат. Ал, өзү айткандай, миң кырдуу дүйнөнүн көз ирмемде өзгөргөн табышмактуу жана керемет бойокторунун сезиминде жылт этип пайда кылган элестерин алаканга салып, өзү туйгандай кылып адамдар менен бөлүшөт.

Арийне мени сүрөтчүнүн Батыштагы турмушка кандай аралашканы кызыктырды. Ибрагим Бакировдун айтышынча, экс-советтик жамаатчыл коомдон индивидуалисттердин коомуна кошулуу ага кыйын болгон эмес.

- Брюссел образдуу айтканда, Вавилон сыяктуу. Ар түрдүү элдер, түркүн маданияттардын өкүлдөрү бул жерде чогуу иштешип, бирдикте чыгармаларды жаратышууда. Бардык маданияттардын өкүлдөрү үчүн Брюсселде жол ачык. Брюсселде мен кездешкен сүрөткерлер мени абдан жакшы кабыл алышты. Чыгармачыл адамдардын союзуна кошулдум. Көптөгөн долбоорлор, конкурс-көргөзмөлөр болуп турат. Кааласаң катышасың.

Кыргыз сүрөткери ушундай бир долбоорго теги вьетнамдык профессор Ким Ху Ин менен чогуу катышып, жеңип алган. Ошондой эле Франциянын Монтенье сепилинде атайын чакыруу менен порттери менен живопистик полотнолордун жеке көргөзмөсү болгон.

Ибрагим Бакиров акыркы жылдарда жасаган урунттуу долбоолорунун бири катары 2010-жылы ЮНЕСКОнун Париждеги баш кеңсесинде Кыргызстан аялдарына арналган фотосүрөт көргөзмөсүнүн экспозициясынын дизайнын жасаганын айтты.

Ибрагим Бакиров Белгиядагы Кыргызстандын элчилигинде иштеп жүргөндө элчи Чыңгыз Айтматовдун скульптуралык портерин жасаган. Бул айкел тагдырдын буйругу менен учурда Ата журтунан алыста жашаган художник-дизайнер үчүн улуу жазуучу менен чогуу иштеген мезгилден калган жалгыз баалуу эстелик.