Өкмөт үй ээлерине көбүрөөк салык салууну сунуштады

Эмне өзгөрөт?

Кыргызстанда үй ээлери азыр деле мүлк салыгын төлөшөт. Ал жашаган жериндеги калктын санына жараша эсептелет.

Мисалы, Бишкекте жер үй 150 кв/метрден, батир 80 кв/метрден ашса салык төлөнөт. Ал эми шаардын четиндеги эле Беш-Күңгөй айылында жер үй 360 кв/м, батир 290 квадраттан ашса салык салынат.

Учурда үйдүн аянты канча кв/метрден ашканда салык төлөнөт?

Өкмөт бул ыкманы өзгөртүүнү сунуштап жатат.

Биринчиден, калкы 100 миңден ашкан шаарлардын баары бир категорияга кирет. Ошондо Бишкекте (калкы 1,1 млн), Ошто (366 миң) жана Жалал-Абадда (130 миң) үйлөр бирдей каралат.

Экинчиден, үйдүн салык салынчу аянты азаят. Мисалы, учурда калкы аз айылдарда үй 360 кв/метрден ашканда салык төлөнсө, эми 170 кв/метрден өйдө төлөнө баштайт. Айырмасы эки эсе.

Үчүнчүдөн, батирлердин баары бирдей каралат. Бишкек же Беш-Күңгөй болобу, 80 чаарчы метрден ашса эле мүлк салыгы төлөнө баштайт.

Жаңы ыкма менен үйдүн аянты канча кв/метрден ашканда салык төлөнөт?

Максаты эмнеде?

Бюджеттин кирешесин көбөйтүүдө. Өкмөттүн маалыматында, 2023-жылы турак жайдан 342 млн сом салык чогулган. Жаңы ыкма менен эсептегенде кошумча 210 млн сом түшөт деп эсептелди.

Мүлк салыгын төлөгөн жарандар көбөйт.

Мисалы, учурда Бишкекте 140 кв/м үйдүн ээси салык төлөбөйт. Мыйзам кабыл алынса, 120 кв/метрден ашыкча болгон 20 квадратка салык төлөп башташы керек болот.

Ал эми 200 кв/м үйдүн ээси азыркыдай 50 квадрат үчүн эмес, 80 квадрат үчүн салык төлөп калат. Салыктын суммасы ар бир үйдүн өзгөчөлүктөрүнө жараша, коэффициенттер менен эсептелет.

25-ноябрда Жогорку Кеңеште депутат Данияр Төлөнов эмненин негизинде 120 чаарчы метр деп эсептелгенин сурады. Салык кызматынын төрагасынын орун басары Нурлан Умтуловдун айтымында, жер үйлөрдүн орточо аянты 122 кв/м экени аныкталган. Андыктан 120 кв/метрден чоң үйлөргө салык салуу сунушталып жатат.

Үй менен катар короодогу жер салыгы да көбөйөт. Бишкек менен Ошто 1 кв/м жер үчүн 150 сомдун ордуна 200 сом төлөнө баштайт. Айыл жергесинде бул акы 10 сомдон 30 сомго өсөт. Жер салыгынын көбөйүшү бюджетке кошумча 250 млн сом алып келет деп эсептелди.

Элдин жүгү оорлойбу?

Бюджет, экономикалык жана фискалдык саясат боюнча комитеттин төрагасы Данияр Төлөнов коомчулук мүлк салыгынын өсүп жатканына кабатыр экенин айтты:

"Ошол боюнча эле кала бербейби? Атайын мыйзам менен салыктан бошотулган үйдүн аянтын эми кайра кемитип жатасыңар. Кайрылуулар түшүп жатат. Бул элге так маалымат бербегениңерден. Силер Экономика министрлигине барып, тийиштүү 5-10 адамды чакырып эле бүтүрүп коюптурсуңар. Андай болбошу керек да. Ошону үчүн элде суроо көп жаралып жатат".

Үй салыгын көбөйтүү өкмөттүн акыркы сунуштарынын бир гана бөлүгү. Турак жайга байланыштуу чоң өзгөрүүлөрдүн бири 12 пайыздык кошумча нарк салыгын киргизүү болмокчу. Бул үйлөрдүн дагы кымбатташына алып келет.

Экономика министринин орун басары Искендер Асылкулов кошумча нарк салыгын киргизүү зарылчылыгын мындайча түшүндүрдү:

“2020-жылдан бери жаңы үйлөрдүн бир чаарчы метри орточо 736 доллардан 1257 долларга чейин өсүптүр. Эки эсе кымбаттап жатат. Мындай баа менен жөнөкөй адам ала албайт. Курулуш компаниялары ошончо пайда көрүп жаткандан кийин мамлекетке да салык түшүшү керек да”.

Депутаттар турак жайга байланыштуу өзгөрүүлөргө кооптонуу менен карап, кылдат мамиле кылууга чакырып жатышат. Камила Талиева салык чогултуу үчүн “бөрк ал десе, баш албаш керек” деди. Ал эми Шарапаткан Мажитованын пикиринде, Кыргызстанда үйлөр ансыз деле Европанын айрым өлкөлөрүнөн да кымбат болуп кетти.

“Үйлөр кымбаттаса, демек, муктаждык болуп жатат да. Бизде эл өсүп жатат. Турак жайга муктаж жарандарыбыз көп болуп жатат. Ипотекага 40 миңден үй салып жатат, бирок ошол да жетпей жатат. Курулуш компанияларына кошумча нарк салыгын киргизе турган болсок, алар мурдагыдай ишин алдыга жылдыра албай калат. Андан көрө жеңилдик бере турган болсок, турак ж ай менен камсыздоо жеңилирээк болуп, жарандарыбыз камсыз болот беле деген ойду айткым келип жатат”, - деди Мажитова.

Бюджет, экономикалык жана фискалдык саясат боюнча комитеттин төрагасы Данияр Төлөнов өкмөттүн сунуштарына добуш бергенге чейин бизнес өкүлдөрү менен талкуу уюштурууну талап кылган. Ал талкуу бүгүн, 29-ноябрда Жогорку Кеңеште өттү.