Алар радикализмге негизинен диний сабатсыздыктан жана турмуштун айынан азгырылганы айтылып келет. Айрым адистер бул көйгөйдө тиешелүү органдардын ишинин натыйжалуу болбой жаткандыгын белгилешет.
Талкаланган үй-бүлөнүн таржымалы
"Азаттыкка" баш баккан Гүлмира (аты өзгөртүлдү - ред.) Чүйдөн болот. Анын жолдошу өткөн жылдын май айында Казакстанга иштегени кетип, андан ары Сирияга өтүп кеткен экен.
- Иштейм деп кеткен күйөөм бир күнү Түркияда экенин айтып чалды. "Бул жакта жашоо жакшы экен. Сирияга да кирип-чыгып жатабыз, чек ара ачык эле. Мен сага смс аркылуу скайптын дарегин жиберем, мени менен байланышып жатканыңды эч кимге айтпа" деди. Макул болуп Скайпка кирдим, ал берген дарек боюнча байланыштык. Ошондо Сирияга “жихадга” кеткенин айтты.
Гүлмиранын айтымында, күйөөсү ага Сирияда согушкерлердин дарыгери болгонго даярдалып жатканын айткан. Ал күйөөсүнүн кантип азгырылганын, кала берсе Сирияга кеткенин да билген эмес.
- Машине оңдоочу жайга жумушка кирген. Көрсө ошол жактан азгырылган экен. Ал жактагылар туугандарыбыз эле болот, бирок алар да ошондой шектүү диний агымдын мүчөлөрү окшойт. Иштей баштаган күндөн тарта өзгөрүлө баштады. Мурда деле намаз окучу, бирок мындай эмес болчу. Мени хижаб кий, намаз оку деп, жемелей баштады. Ошентип жүрүп эле Казакстанга иштегени кетти. Ошол бойдон дайыны чыккан жок. Ал кетип жактанда сегиз айлык боюмда бар эле, мен төрөп калдым. Төрөгөндөн кийин байланышка чыгып, сүйлөшө баштадык. Ал "балдарды алып, бул жакка кел. Иши кылып кандай жол менен келсең өзүң бил, бирок келишиң керек" деп жүрдү.
Ошентип Гүлмираны жолдошу Сирияга тез-тез чакыра баштайт. Бирок Гүлмира күйөөсү Сирияга эмне максатта кеткенин түшүнгөн соң ал жакка баруудан баш тартат. Көп өтпөй күйөөсү Сирияга барган кыргызстандык аял менен ошол жаткан үйлөнүп алганын кайын-журтунан угат.
- Кийин ачык эле сүйлөшө баштадык. "Бул жакка келбесең мага кыйнап эле аял алып беришет" деди. "Сен Сирияга өлгөнү кеттим дейсиң, бизди алып барып эмне кыласың" дедим. Ал жалаң дин жөнүндө сүйлөп кирет, акыркы күндөрү жакшы баарлаша да албай калдык. Мен карындашына барып, аны "Сирияга кеткени жатам" деп алдадым. Ал шашып кетип, байкеси үйлөнүп алганын айтып алды. Телефондон жиберилген сүрөтүн көрсөттү. Ал аял Ысык-Көлдөн болот экен. Андан кийин кайын-журтум "балабыз башка аял алды" деп мени кууй башташты, - деген Гүлмира эки баласы менен көчөдө калганын айтып кейиди.
Азгыруунун амалдары алмашып турат
Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитети Сирияга азгыргандардын жолун тосуу аракеттери байма-бай жүрүп жатканын билдирип келет. Жакында эле аталган түзүм Сирияга азгырган туруктуу каналдын бирин аныктаганын билдирген. Күч кызматтары өлкөдө дагы мына ушундай төрт канал бар деп божомолдошот.
Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитетинин басма сөз кызматынын өкүлү Рахат Сулайманов Сирияга кеткендердин басымдуу бөлүгү Ош жергесинен болгонун, бирок учурда башка аймактарда деле активдешүү бар экенин белгилейт. Андыктан УКМК бардык аймакка көз салууда.
- Жалгыз эле Оштон же Баткенден кетип жаткан жок. Башка аймакта деле бар, бирок Ошто көп болуп жатат. Биз бардык аймакта түшүндүрүү иштерин жүргүзүп жатабыз. Тиешелүү органдар менен бирге 600дөн ашык иш-чара өттү. Ошол иштердин натыйжасында далай тургундарды алып калдык.
Деген менен, диний коопсуздук боюнча эксперт Эсен Усубалиевдин пикиринде, бул көйгөйдө күч органдарынын чамасы чак. Учурда Сирияга азгыргандар Кыргызстанда бир нече туруктуу каналдарды ачып калууга жетишүүдө. Кыргызстандан Сирияга кеткендердин агымы токтой элек.
- Албетте биздин органдардын ишине жакшы деп баа берем. Алдын алуу иштерин жүргүзүп, Сирияга барып келгендер менен иштешүүдө. Бирок дагы деле алардын мүмкүнчүлүктөрү чектелүү болуп жатат. Мисалы, диний ар кандай агымдарга азгыргандар ар кандай жолдорду таап, ыкмаларын өзгөртүп жатышат. Бул жаатта күч органдары алсыз, аларды дайыма аңдып, изилдеп турган жаңы технологиялар жок. Бул баягы эле каражат маселесине барып такалат. Мамлекет алдыда ушул тармакка көңүл бурса болмок.
2014-жылы Улуттук коопсуздук мамлекеттик комитети терроризмге байланышкан 137 кылмыш ишин козгоп, анын 76сы тергелип, сотко жиберилген. Сирияга кеткендердин басымдуу бөлүгү 16-22 жаштагылар.
Сирияга аттанган кыргызстандыктар тууралуу алгачкы маалыматтардын пайда болгонуна эки жыл болду. Бул арада 200дөн ашык кыргыз жараны согуштук аракеттер жүрүп жаткан Сирияда экени расмий аныкталган.
