Ош жана Жалал-Абад облустарында пахта терими кызыды. Ак буланы негизинен кыз-келиндер теришет. Ага жараша аларды күндүз үйдөн табуу кыйын. Анткени аялдар тиричиликке жылы бою тыгынчык боло турган кирешени терим маалында таап алуу үчүн талаада жан үрөп иштеп жүргөнүн көрөсүң.
Жалал-Абаддын Ноокен районунда кыз-келиндердин көбү ушу тапта пахта териминде жүрөт. Сарысыя айылындагы талаада теримчилердин телефондорунан музыка жаңырып, өздөрү кошулуп ырдап жүргөндөрү да бар. Алардын бири - 28 жаштагы Дилшода:
- Эртең менен саат 8де пахта тергени келебиз. Саат 11ге чейин 20-25 килограмм жыйнап, анан талаада отуруп чай ичип алабыз. Анан кайра иштейбиз. Түшкү тамакты да талаада ичип, анан кайра пахта термей...
Дилшода айткандай эле Сарысыя айылынын кыз-келиндери терим бүткүчө күнүгө ушинтип тыным алышпайт. Бети-башын жоолук менен ороп-чулгап, колдоруна кол кап кийип алышат. Антпесе пахтанын чаңы жүдөткөнү аз келгенсип, ден соолукка да олуттуу залакасы тийиши мүмкүн.
Пахта жыйноонун кыйынчылыгын айтпаңыз. Кечке эңкейип иштегени аз келгенсип, белге байланган алжапкычка 8-10 килограммга чейин ак була чогултуу керек.
“Эркектер мындай жумушка чыдабайт”, - дейт теримчилердин бири Айдинай:
- Күн бою ийилип пахта жыйнаса эркектердин бели ооруйт. Аялдар темирдей болуп, баарына чыдайбыз. Эркектерибиз биз терген пахталарды түйүп, көтөрүп ташыйт. Кээде үйдө тамак жасап коюшат. Мал-чарбасы менен алектенишет.
Ноокенде коомчулук арасында аялдын баары пахта терүүгө милдеттүү деген түшүнүк да калыптанып калгандай. Талаа ишине чыдай албаган кыздар сынга кабылган учурлар жок эмес.
Пахта терүү аялдардын киреше булагына да айланган. Ар бир килограммына 5-7 сом акы алышат. Кеч күздө 10 сомго чыгат. Аны пахтанын ээси төлөйт. Дилшода теримчи аялдардын кирешесин ачыктады:
- Мен бир күндө 105-110 кг чейин пахта терем. 19 жашымдан бери пахта терип жүрөм. Бир аял бир сезондо 8-10 миң сомго чейин иштейт. Андан көп тапкандар да болот. Пахтанын чанагы колдорубузду тилип кетет, ооруйт...
Дилшода айткандай, кыйналып тапкан 10 миң сом келиндер үчүн чоң акча. Бир топ кем-карчын толуктап алышат. Күндүз пахта терип, кечинде үйгө барып бала-бакырага тамак-аш жасап, кир-когун жууган аялдар таң атканда кайра эле талаага жөнөшөт. Пахта сезону бүтмөйүнчө эс алууну ойлошпойт деле. Түмөн түйшүк тартып атканына карабай бул жерден наалыган аялды көрбөйсүз.
Бир гектар жерден ар теримде болжол менен 1-1,5 тонна пахта чыгат. Аны кол менен гана терүү керек. Ошондо бир гектарды беш-алты аял эки күндө жыйнап коет. Ак була августтан ноябрга чейин үч-төрт жолу терилет.
Быйыл Ош жана Жалал-Абад облустарында 20 миң 600 гектар жерге пахта айдалган. Дыйкандар түшүмдүн 1 килограммын 45 сомдун тегерегинде пахтаны кайра иштетүүчү ишканаларга сатып жатышат.
