“Төртүнчү баласы төрөлгөндөн он мүнөттөн кийин көз жумду”
Асел Далбаеванын 37 жаштагы иниси Аскар Далбаев ишкер болчу. Ал 13-июлда пневмония дарты менен ооруканага жаткырылып, 16-июлда каза болгон. Аскар Далбаев “Азаттыктын” "Пандемия: Кимди жоготтук?" деген тизмесиндеги аты жазылгандардын маркумдардын бири:
“Атабыз көп жыл мурда каза болуп калган. Эркектердин улуусу катары Аскар атабыздын ордуна ата болуп, апама, жубайына, жакындарына күйүмдүү эле. Уюштургуч, меймандос, адамгерчилиги бийик, намыскөй адам болчу. Келиним кош бойлуу эле. Аскар ооруканада жатканда дарыгерлер "абалы оор, таңга чейин кантип жетти?" деп таң калганын айтышкан. Төртүнчү баласы төрөлгөнүн күткөн окшойт. Атасын эми балдары ушул тизмеден көрүп калат турбайбы”.
“Азаттык” 20-июлда "Пандемия: Кимди жоготтук?" тизмесинин биринчи бөлүгүн жарыялап, 170 адамдын ар бири жөнүндө чакан маалыматты жайгаштырды. Жалпы жонунан “Азаттыктын” кабарчылары өлкө боюнча коронавирус жана өпкөсү кагынып каза болгон 300гө жакын адамдын маалыматын топтоду. Алардын 50дөн ашыгы долбоор жарыяланган бир күн ичинде редакцияга келип түшкөн.
Апасын тизмеден көргөнүнө ыраазы болгон окурманыбыздын бири Тахмина буларды билдирди:
“Апамдын сүрөтү турат өзү жок. Тизмедеги адамдарды көрүп аябай жаман болдум. Силерге жакынын жоготкон адамдардын атынан ыраазычылык айткым келет. Бул абдан чоң иш. Биз үчүн тарых, эстелик болуп калды.”
Тахминанын апасы Осмонова Гүлшайыр Токтогул районунун Кара-Тектир айылында башталгыч класстын мугалими болуп 21 жыл иштеген. Кийин турмуш шартка байланыштуу базарда ашкана ачып, үй-бүлөдөгү тиричиликти колго алган.
60 жаштагы Осмонова Гүлшайыр 11-июлда эки өпкөсүнөн кагынып (пневмония) каза болду. Артында беш баласы, неберелери калды.
“Азаттыктын” тизмесинде мезгилсиз дүйнөдөн кайткан ондогон медицина кызматкерлери, илимпоздор, коомдук-саясий ишмерлер, мугалимдер, журналист, студент, акын, маданий ишмерлер, соттор, милиция кызматкерлери, чарба адистери, ишкерлер, дин ишмерлери, спорт өкүлдөрү жана үй кожойкелери бар. Алардын эң жашы 22, эң улуусу 91 жашта.
“Аты аталбай калган ак халатчандар”
Тизмеде медицина кызматкерлеринин саны 50гө чамалады. Июлдун башында Ош облусунун Ноокат райондук ооруканасында 59 жаштагы медайым илдеттен улам көз жумганы айтылып, бирок аты-жөнү белгисиз бойдон калган.
Ал медайым дарыгерлер боюнча өкмөт тараткан расмий статистикага да кошулбай келет.
“Азаттыктын” тизмеси жарыяланган күнү сөз болуп жаткан медайым Сактанова Майрамхондун уулу бизге бул кайрылууну жиберди:
“Апам бүт өмүрүн сүйүктүү ишине арнаган. Көптөгөн жылдар бою жүздөгөн ымыркайларды жарык дүйнөгө алып келди. Пандемия башталган биринчи күндөн тарта иш ордун таштабай, акыркы күнгө чейин илдет менен күрөштү. Апам бизди жалгыз багып, өстүргөн эле”.
Майрамхон Сактанова Ош облусунун Ноокат райондук ооруканасында 1981-жылдан бери акушер болуп эмгектенип келген.
Бир жылдан бери “Барын” үй-бүлөлүк борборунда иштеп жаткан. Коронавируска каршы Ноокат райондук обсервациясында мобилдик топтун курамында болгон. Сактанованын артында үч баласы калды. Анын Ош шаардык милициясында иштеген ортончу уулу 12 жыл мурда кылмышкердин колунан каза таап, “Эрдик” медалына татыган. Сактанова Майрамхон 2-июлга караган түнү Ноокат райондук ооруканасында коронавирус илдетинен каза тапкан.
Бир үйдөн бир нече адамды алган пандемия
"Пандемия: Кимди жоготтук?" тизмесинде маркумдардын артында өмүр, тагдыр, из, үмүт, кыял калганын жана жакындарынын алар тууралуу эскерүүлөрү жарыяланган.
Тизмеде бул илдеттен бир үй-бүлөдөн эже-сиңди, ага- ини, жубайлар каза болгону да көрсөтүлгөн.
13-июлда Тышкы иштер министрлигинин консулдук департаментинин 1-секретары болуп иштеп турган 45 жаштагы Марлен Калиев өпкө оорусунан каза болгондо, энеси Бейшекан да ооруканада оор абалда жаткан.
“Ал уулунун көз жумганын да билбей да калды. Ушундай болот экен... Экөө тең ооруп жаткан, бирок уулу беш күн эрте кетти”, - деп жазды медицина тармагы боюнча адис Елена Баялинова.
Бейшекан Калиева Саламаттык сактоо министринин мурдагы орун басары, Милдеттүү медициналык камсыздандыруу фондунун алгачкы жетекчиси, “Кыргыз республикасынын эмгек сиңирген дарыгери” мамлекеттик наамынын ээси болгон.
"Эркин Европа\Азаттык" радиосунун кыргыз кызматынын жетекчиси Венера Сагындык кызы бул кайгылуу тизмени түзүү идеясы, максаты жөнүндө буларга токтолду:
“Каза болгондор сан боюнча калбасын, кургак статистика катары калбасын. Ушул ар бир сандын артында кайсы бир адам жашпы же карыбы үй-бүлөсү, кесиби, жасап жүргөн иши, максаты, кыялдары бар экенин азын-оолак болсо да айта кетели деп чечтик. Бул ойду бизге угармандарбыз да айткан. Негизи бул гумандуулук максатын көздөгөн иш деп ойлойм. Себеби, пандемиянын курмандыктары ар кандай адамдар экен. Тизмени барактасак, көбү мамлекетке эмгеги сиңген белгилүү адамдар. Аларды көрүп ичибиз ачышып жатты. Жакынын жоготкон адамдар бизге күнү-түнү эскерүүлөрүн жазып жатышат”.
Пандемия башталгандан бери «Элдик штаб» ыктыярчылар тобунун башында турган активист Урмат Насыкулов маркумдарды эскерүү демилгесин колдогондордун бири. Ал тизме пандемиядагы жоготуулардын масштабын көргөзгөнүн баса белгиледи:
“Бул абдан керектүү жана баалуу долбоор. Себеби, пандемия башталгандан бери 1000ден ашык адам каза болгону айтылууда. Алардын арасында эмгеги сиңген, эл каймактары да бар болчу. Расмий статистика да күмөн жаратууда. Ошондуктан, ачык сүрөт жана маалыматы менен көрсөтүлгөн фактылар абдан маанилүү. Тизменин арасында менин да сүйүктүү эжем бар. Ага ооруканадан орун, дары-дармек таппай атып, жоготуп алдык. Балдарын татыктуу тарбиялап, эми небере көргөндө бизди таштап кетти. Мен эжемдин бул тизмеге киргенин көрүп, бир чети сүйүндүм. Себеби, адамдар кандай болгон күндө да эптеп жаап-жашырып, баштыкка оролуп көмүлүп калбашы керек. Ар бир каза болгон адам эл эсинде калышы керек деп эсептейм”.
Активисттин эжеси 58 жаштагы Чынара Насыкулова кесиби боюнча экономист болчу. Адегенде Ысык-Ата райондук ооруканасында, андан соң “Манас” аба майданындагы обсервацияда 12 күн жатып, 20-июлда пневмониядан көз жумган.
Борбор Азиядагы Америка университетинин окутуучусу Жылдыз Кубатова мына ушул тизме өкмөт үчүн да, эл үчүн да сабак болушу керектигин айтууда:
“Аябай жакшы долбоор болуптур. Муну аягына чейин чыгарыш керек. Бул маалыматтар абдан керек эле. Тизмени жарыялабай жөн эле унуткарып койгонубуз моралдык жактан туура эмес болмок. Анда биз такыр сабак албай калабыз. Ушуга чейин абалдын оңолбой келгени да мына ушундан болуп жатпайбы. Кризис бүткөн чакта деле мунун баарын эстеп турушубуз керек. Саламаттык сактоо системасы толугу менен өзгөрүүгө, жаңыланууга муктаж”.
Тизме орус жана кыргыз тилдеринде azattyk.org, rus.azattyk.org сайттарына жайгаштырылды. Пандемия курмандыктарын эскерүү тизмеси улам толукталып, табылган маалыматтар кошумча тиркелип турат. Сайтыбызда толтуруу үчүн форма жана маалымат жиберүү үчүн телефон номурларыбыз жайгашкан.
Панадемия башталгандан бери өлкө боюнча өлгөндөрдүн жалпы саны 1 079 адамга жетти.
Урматтуу замандаш пандемияда жоготкон жакын адамыңыз жөнүндө маалымат бөлүшкүңүз келсе, 0550 508 955 же 0550 532 555 номурларына WhatsApp аркылуу сүрөтүн, аты-жөнүн, диагнозун жазып, маалымат жибериңиз, же бул форманы толтуруңуз.
Эскертүү!
«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: кайсы бир саясий партияга, топко үгүттөгөн, же каралаган, бир нече жолу кайталап жиберилген, адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлер жарыяланбайт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер сайтка чыкпайт. Модератор пикирлерди жарыялоо же андан баш тартуу укугун өзүнө калтырат.
