Ушул тапта өлкөдө “Хизб-ут-Тахрир”, “Чыгыш Түркистан” партиялары, “ал-Каида” өңдүү сегиз террордук жана экстремисттик уюмдардын ишмердүүлүгүнө тыюу салынган.
Деген менен алардын ичинен “Хизб-ут-Тахрир” уюмунун мүчөлөрү өлкөдө эң көп санда экени айтылат. Айрым маалыматтар боюнча алардын саны 1 жарым миңге жетиши мүмкүн.
Тыюу салынган экстремисттик уюмдар менен күрөшүүнүн жаңы жолдорун Ички иштер министрлиги “Дин, укук жана саясат” аналитикалык изилдөө борбору менен бирге иштеп чыкты. Аталган борбордун өкүлү Данияр Мурадиловдун айтымында, мындай механизмдер бир нече багытта ишке ашат:
- Биздин долбоор боюнча экстремисттик уюмдар таркаткан адабият, аудио-видео материалдардын бирдиктүү базасы түзүлөт. Ошондой эле бул көйгөй маселе менен күрөшүү үчүн ИИМ жана “Дин, укук жана саясат” борборунун өкүлдөрүнөн турган атайын мобилдүү топтор өлкөнүн кооптуу аймактарына жөнөтүлөт.
Д.Мурадиловдун айтымында, ошондой эле калкка түшүндүрүү иштерин жүргүзүү менен идеологиялык багыт берүү маселеси да колго алынат. Мисалы, жакын арадан тарта экстремизм жана терроризм тууралуу, аларга каршы туруу жөнүндө китепчелер элге таркатылып, мектеп окуучуларына лекциялар окутулат.
Данияр Мурадиловдун ырасташынча, борбордун иликтөөсүнө ылайык, акыркы мезгилде “Хизб-ут-Тахрир” уюмунун өкүлдөрү азайууда. Партия ичиндеги каржы, уюштуруу иштериндеги кризис күчөп, өкүлдөрдүн идеологиялык жактан нааразычылыгынан улам уюмдун төрт жүзгө жакын мүчөсү чыгып кетти.
Ачыкка чыгалбагандар жана соттолгондор
Деген менен бул партия өз ишмердүүлүгүн токтотуп койду дегенге жатпайт. Тескерисинче, уюм жашыруун иштөөгө өттү:
- Мурда “хизб-ут-тахрирчилер” коркпой-үркпөй эле өздөрүнүн ким экенин айтып келишкен. Эми аларга карата көрүлүп жаткан курч чаралардан улам алар жашыруун иштөөгө өтүштү.
Ички иштер министрлигинин тогузчу бөлүгүнүн жетекчиси Азамат Кутманалиев экстремисттик уюмдардын, анын ичинен “Хизб-ут-Тахрирдин” ишмердүүлүгүнүн басаңдашына Ноокат окуясынын да таасири болушу мүмкүн деген пикирин билдирди:
- Балким ошол окуядан соң экстремисттик көз караштагы адамдар бир аз сестенип, коркуп калышкан чыгаар. Ошондой эле аларга каршы жүргүзүлүп жаткан чаралардын да таасири бар. Айта кетсем, өткөн жылы сөз болуп жаткан партиянын 79 өкүлү кармалып, аларга карата кылмыш иши козголгон.
2008-жылы Орозо айт маалында Ноокат райакимчилигин ташбараңга алууга катышкан, “Хизб-ут-Тахрир” диний экстремисттик партиясына мүчө делип, 32 адам тогуз жылдан жыйырма жылга чейин эркинен ажыратылган болчу.
“Кимди ким көрдү, Быржыбайды там басты”
Укук коргоочу Азиза Абдрасулова ошол окуяны эскерип, андагы адамдардын арасында күнөөсү жоктор болгонун, ага карабай кесилип кеткендерин айтат. Сөз болуп жаткан долбоор адам укуктарынын бузулушуна алып келбейби деген суроо жаралат, дейт А. Абдрасулова:
- СПИД, кургак учук өңдүү толгон-токой орчундуу проблемалар жатса, мамлекет экстремизм жана терроризмге ушунча көңүл буруп, жанагыдай долбоорду ишке ашырып атат? Эмнеге кайра-кайра эле ушул маселеге жабышып калышты? Мына, ушундай суроо туулат. Анан мында башкысы адам укуктары тебеленбей, “хизб-ут-тахрирчи” деп момун мусулмандарды кармап кетишпесе эле болду. Анткени андай фактылар буга чейин болгон.
ИИМдин өкүлү А. Кутманалиев укук коргоочунун айткандарын жокко чыгарып, бул жерде экстремизм жана терроризм менен күрөшүү максаты гана бар экенин айтат:
- Мына, 79 адам өткөн жылдан бери соттолду деп атабыз. Эгерде биз Азиза Абрасулова айткандай шектүү делген адамдарды далилдебей туруп эле соттой берсек, ал сан канчага жетмек?
Саясат таануучу Жолборс Жоробеков “Хизб-ут-Тахрир” уюмунун жактоочулары азайды деген пикирге кошулбасын айтат:
- Бул уюмдардын ишмердүүлүгү качан аларды каржылагандар акча берүүнү азайтып же токтотуп койгондо басаңдап калат. Бул мурдатан бери болуп жаткан көрүнүш. Ал эми “Хизб-ут-Тахрир” партиясынын жактоочулары азайды, же ал дээрлик жок болду деген пикирлер туура эмес деп ойлойм.
Жолборс Жоробековдун айтымында, экстремисттик топтор менен күрөшүүдө ИИМ жана бейөкмөт уюмдардын иши жетиштүү эмес. Жалпы калк буга жең түрө киришмейин бул маселени чечүү мүмкүн эмес.
"Азаттыктын" архивинен: Коомдук парламент жыйын өткөрдү
15-январда Бишкекте Коомдук парламент жыйын өткөрүп, былтыркы окуялардын негизинде азыркы кырдаалга баа берди жана алдыдагы иш-чараларын белгиледи. Бийлик өкүлдөрү болсо Коомдук парламент бир жактуулукка жол берип атканын айтышууда. ZMa, MiT.
Деген менен алардын ичинен “Хизб-ут-Тахрир” уюмунун мүчөлөрү өлкөдө эң көп санда экени айтылат. Айрым маалыматтар боюнча алардын саны 1 жарым миңге жетиши мүмкүн.
Тыюу салынган экстремисттик уюмдар менен күрөшүүнүн жаңы жолдорун Ички иштер министрлиги “Дин, укук жана саясат” аналитикалык изилдөө борбору менен бирге иштеп чыкты. Аталган борбордун өкүлү Данияр Мурадиловдун айтымында, мындай механизмдер бир нече багытта ишке ашат:
СПИД, кургак учук өңдүү толгон-токой орчундуу проблемалар жатса, мамлекет экстремизм жана терроризмге ушунча көңүл буруп, жанагыдай долбоорду ишке ашырып атат?
- Биздин долбоор боюнча экстремисттик уюмдар таркаткан адабият, аудио-видео материалдардын бирдиктүү базасы түзүлөт. Ошондой эле бул көйгөй маселе менен күрөшүү үчүн ИИМ жана “Дин, укук жана саясат” борборунун өкүлдөрүнөн турган атайын мобилдүү топтор өлкөнүн кооптуу аймактарына жөнөтүлөт.
Д.Мурадиловдун айтымында, ошондой эле калкка түшүндүрүү иштерин жүргүзүү менен идеологиялык багыт берүү маселеси да колго алынат. Мисалы, жакын арадан тарта экстремизм жана терроризм тууралуу, аларга каршы туруу жөнүндө китепчелер элге таркатылып, мектеп окуучуларына лекциялар окутулат.
Данияр Мурадиловдун ырасташынча, борбордун иликтөөсүнө ылайык, акыркы мезгилде “Хизб-ут-Тахрир” уюмунун өкүлдөрү азайууда. Партия ичиндеги каржы, уюштуруу иштериндеги кризис күчөп, өкүлдөрдүн идеологиялык жактан нааразычылыгынан улам уюмдун төрт жүзгө жакын мүчөсү чыгып кетти.
Ачыкка чыгалбагандар жана соттолгондор
Деген менен бул партия өз ишмердүүлүгүн токтотуп койду дегенге жатпайт. Тескерисинче, уюм жашыруун иштөөгө өттү:
- Мурда “хизб-ут-тахрирчилер” коркпой-үркпөй эле өздөрүнүн ким экенин айтып келишкен. Эми аларга карата көрүлүп жаткан курч чаралардан улам алар жашыруун иштөөгө өтүштү.
Ички иштер министрлигинин тогузчу бөлүгүнүн жетекчиси Азамат Кутманалиев экстремисттик уюмдардын, анын ичинен “Хизб-ут-Тахрирдин” ишмердүүлүгүнүн басаңдашына Ноокат окуясынын да таасири болушу мүмкүн деген пикирин билдирди:
- Балким ошол окуядан соң экстремисттик көз караштагы адамдар бир аз сестенип, коркуп калышкан чыгаар. Ошондой эле аларга каршы жүргүзүлүп жаткан чаралардын да таасири бар. Айта кетсем, өткөн жылы сөз болуп жаткан партиянын 79 өкүлү кармалып, аларга карата кылмыш иши козголгон.
2008-жылы Орозо айт маалында Ноокат райакимчилигин ташбараңга алууга катышкан, “Хизб-ут-Тахрир” диний экстремисттик партиясына мүчө делип, 32 адам тогуз жылдан жыйырма жылга чейин эркинен ажыратылган болчу.
“Кимди ким көрдү, Быржыбайды там басты”
Укук коргоочу Азиза Абдрасулова ошол окуяны эскерип, андагы адамдардын арасында күнөөсү жоктор болгонун, ага карабай кесилип кеткендерин айтат. Сөз болуп жаткан долбоор адам укуктарынын бузулушуна алып келбейби деген суроо жаралат, дейт А. Абдрасулова:
- СПИД, кургак учук өңдүү толгон-токой орчундуу проблемалар жатса, мамлекет экстремизм жана терроризмге ушунча көңүл буруп, жанагыдай долбоорду ишке ашырып атат? Эмнеге кайра-кайра эле ушул маселеге жабышып калышты? Мына, ушундай суроо туулат. Анан мында башкысы адам укуктары тебеленбей, “хизб-ут-тахрирчи” деп момун мусулмандарды кармап кетишпесе эле болду. Анткени андай фактылар буга чейин болгон.
ИИМдин өкүлү А. Кутманалиев укук коргоочунун айткандарын жокко чыгарып, бул жерде экстремизм жана терроризм менен күрөшүү максаты гана бар экенин айтат:
- Мына, 79 адам өткөн жылдан бери соттолду деп атабыз. Эгерде биз Азиза Абрасулова айткандай шектүү делген адамдарды далилдебей туруп эле соттой берсек, ал сан канчага жетмек?
Саясат таануучу Жолборс Жоробеков “Хизб-ут-Тахрир” уюмунун жактоочулары азайды деген пикирге кошулбасын айтат:
- Бул уюмдардын ишмердүүлүгү качан аларды каржылагандар акча берүүнү азайтып же токтотуп койгондо басаңдап калат. Бул мурдатан бери болуп жаткан көрүнүш. Ал эми “Хизб-ут-Тахрир” партиясынын жактоочулары азайды, же ал дээрлик жок болду деген пикирлер туура эмес деп ойлойм.
Жолборс Жоробековдун айтымында, экстремисттик топтор менен күрөшүүдө ИИМ жана бейөкмөт уюмдардын иши жетиштүү эмес. Жалпы калк буга жең түрө киришмейин бул маселени чечүү мүмкүн эмес.
"Азаттыктын" архивинен: Коомдук парламент жыйын өткөрдү
15-январда Бишкекте Коомдук парламент жыйын өткөрүп, былтыркы окуялардын негизинде азыркы кырдаалга баа берди жана алдыдагы иш-чараларын белгиледи. Бийлик өкүлдөрү болсо Коомдук парламент бир жактуулукка жол берип атканын айтышууда. ZMa, MiT.
