Өкмөт башчысы Алмазбек Атамбаев аталган мекемелер аралык комиссияга Кыргызстандын Бажы биримдигине кирүү мөөнөтүн тездетүүнү тапшырды. Бул жагдайда өлкөнүн ички рыногунда боло турган ар кандай өзгөрүүлөрдү эске алуу менен сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү маселеси көтөрүлдү.
Бажы биримдигинин бирдиктүү экономикалык мейкиндикти коргоо боюнча чаралары 2011-жылы 1-июлдан тарта күчүнө кирет. Мындай жагдайда Кыргызстан менен эркин соода жүгүртүүнү караган мурдагы эки тараптуу макулдашуулар күчүн жоготушу күтүлөт.
Кара-Суу базарыКөз карандысыз экономист Жумакадыр Акенеев мындай абалда Кыргызстан Бажы биримдигине кирүүгө аргасыз деп эсептейт:
- Эң негизги эл чарбасына керектүү товарлардын баарын биз ошол жактан алып жатабыз. Буга күйүүчү май, темир, жыгач жана башка курулуш материалдары кирет.
Бажы биримдиги иштей баштаганы менен азырынча толук күчүнө кире элек. Эгерде күчүнө кире турган болсо, Кыргызстан үчүнчү чочун мамлекет болуп калат да, товарларды ал жакка киргизүүдө же алып келүүдө бир кыйла тоскоолдуктар пайда болот.
Өкмөттүн жыйналышында Бажы биримдигине кирүүнүн оң жана терс жактары боюнча Экономикалык жөнгө салуу министрлигинин талдоолору талкууланды.
Ага ылайык, терс жагы катары биримдиктин алкагында бекитилген бажы төлөмдөрүнүн жогору болгонунан улам сырттан ташылып келе турган товарлардын кымбатташы жана Кытайдан үчүнчү тарап үчүн келген реэкспорттун кыскаршы мисалга алынды.
Мындан сырткары экономист Эсенгул Өмүралиев Бажы биримдигине кирүүдө Кыргызстан үчүн бир катар тобокелчиликтер бар экендигине токтолду:
- Биз өз алдынча саясий-экономикалык шарттарга байланыштуу чечимдерди кабыл алуу мүмкүнчүлүгүнөн ажырап калышыбыз мүмкүн. Экинчиден, ички дүң продуктунун көлөмү түшүп кетип, анын айынан бюджеттин тартыштыгы күтүлөт. Анткени учурда казынага салыктан түшкөн төлөмдөргө караганда бажыныкы көп болуп жатпайбы. Үчүнчүдөн, биз мурда мүчө болгон Бүткүл дүйнөлүк соода уюмунун шарттарын бузуп алсак, алар менен болгон соода байланыштарыбызга зыян келтирип алышыбыз мүмкүн.
Базарлар кыйрап, өнөр-жай өргө чыгабы?
Өкмөт башчысы реэкспорттун эсебинен жашап жаткан “Дордой” жана “Кара-Суу” базарларына Бажы биримдигине кирүүнүн тийгизе турган терс таасирлерин алдын-ала аныктоону тапшырды. Бирок адистер Кыргызстан Бажы биримдигине кирсе да, кирбесе да Кытайдан ташылып келип үчүнчү жакка жөнөтүлүп жаткан товардын агымы кыскара тургандыгын божомолдошууда.
Экономикалык жөнгө салуу министрлигинин соода башкармалыгынын башчысы Анархан Рахманова Кыргызстандын Бажы биримдигине кириши өнөр-жайдын өсүшүнө алып келет деп ишенет:
- Кыргызстанда өндүрүлгөн продуктуну чек-ара жабылып турса каякка алып барабыз? Бишкектин өзүндө толтуруп кармай албайбыз.
Биз Бажы биримдигине кирбесек анда биз үчүнчү мамлекет катары жогорулатылган бажы төлөмдөрүнүн негизинде көп товарлар бизге кымбат келет. Бирок бир жакшы жагы - ата-мекендик өндүрүштүн өргө көтөрүлүүсүнө өбөлгө түзүлө тургандыгы айкын. Анткени кытайлык инвесторлор Кыргызстандан товар өндүрүүгө кызыкдар шарттар түзүлүп жатат.
Кыргызстандын Бажы биримдигине киришинин шарттарын иштеп чыгуу боюнча комиссия биримдиктин башкы жетектөөчү органына мүчөлүккө кабыл алуу өтүнүчү менен келе жаткан күзгө чейин кайрылышы күтүлөт. Кыргызстандын өкмөтү аймактык Бажы биримдигине мүчө болуу Дүйнөлүк соода уюмуна болгон мүчөлүгүнө тоскоолдук кылбай тургандыгын белгиледи.
Бажы биримдигинин бирдиктүү экономикалык мейкиндикти коргоо боюнча чаралары 2011-жылы 1-июлдан тарта күчүнө кирет. Мындай жагдайда Кыргызстан менен эркин соода жүгүртүүнү караган мурдагы эки тараптуу макулдашуулар күчүн жоготушу күтүлөт.
- Эң негизги эл чарбасына керектүү товарлардын баарын биз ошол жактан алып жатабыз. Буга күйүүчү май, темир, жыгач жана башка курулуш материалдары кирет.
Бажы биримдиги иштей баштаганы менен азырынча толук күчүнө кире элек. Эгерде күчүнө кире турган болсо, Кыргызстан үчүнчү чочун мамлекет болуп калат да, товарларды ал жакка киргизүүдө же алып келүүдө бир кыйла тоскоолдуктар пайда болот.
Өкмөттүн жыйналышында Бажы биримдигине кирүүнүн оң жана терс жактары боюнча Экономикалык жөнгө салуу министрлигинин талдоолору талкууланды.
Мындан сырткары экономист Эсенгул Өмүралиев Бажы биримдигине кирүүдө Кыргызстан үчүн бир катар тобокелчиликтер бар экендигине токтолду:
- Биз өз алдынча саясий-экономикалык шарттарга байланыштуу чечимдерди кабыл алуу мүмкүнчүлүгүнөн ажырап калышыбыз мүмкүн. Экинчиден, ички дүң продуктунун көлөмү түшүп кетип, анын айынан бюджеттин тартыштыгы күтүлөт. Анткени учурда казынага салыктан түшкөн төлөмдөргө караганда бажыныкы көп болуп жатпайбы. Үчүнчүдөн, биз мурда мүчө болгон Бүткүл дүйнөлүк соода уюмунун шарттарын бузуп алсак, алар менен болгон соода байланыштарыбызга зыян келтирип алышыбыз мүмкүн.
Базарлар кыйрап, өнөр-жай өргө чыгабы?
Өкмөт башчысы реэкспорттун эсебинен жашап жаткан “Дордой” жана “Кара-Суу” базарларына Бажы биримдигине кирүүнүн тийгизе турган терс таасирлерин алдын-ала аныктоону тапшырды. Бирок адистер Кыргызстан Бажы биримдигине кирсе да, кирбесе да Кытайдан ташылып келип үчүнчү жакка жөнөтүлүп жаткан товардын агымы кыскара тургандыгын божомолдошууда.
- Кыргызстанда өндүрүлгөн продуктуну чек-ара жабылып турса каякка алып барабыз? Бишкектин өзүндө толтуруп кармай албайбыз.
Биз Бажы биримдигине кирбесек анда биз үчүнчү мамлекет катары жогорулатылган бажы төлөмдөрүнүн негизинде көп товарлар бизге кымбат келет. Бирок бир жакшы жагы - ата-мекендик өндүрүштүн өргө көтөрүлүүсүнө өбөлгө түзүлө тургандыгы айкын. Анткени кытайлык инвесторлор Кыргызстандан товар өндүрүүгө кызыкдар шарттар түзүлүп жатат.
Кыргызстандын Бажы биримдигине киришинин шарттарын иштеп чыгуу боюнча комиссия биримдиктин башкы жетектөөчү органына мүчөлүккө кабыл алуу өтүнүчү менен келе жаткан күзгө чейин кайрылышы күтүлөт. Кыргызстандын өкмөтү аймактык Бажы биримдигине мүчө болуу Дүйнөлүк соода уюмуна болгон мүчөлүгүнө тоскоолдук кылбай тургандыгын белгиледи.
