Мыйзамдаштыруунун жол-жобосу
Жогорку Кеңештин сайтына 17-декабрда илинген мыйзам долбоору Евразия экономикалык биримдигине мүчө мамлекеттерден жана Абхазиядан Кыргызстанга мурда ташылып келген оң рулдуу автоунаа маселесин тартипке келтирүү үчүн бир жолку мунапыс берүү максатында жазылганы айтылат. Долбоорду депутаттар Марлен Маматалиев, Балбак Түлөбаев, Дастан Бекешев даярдаган.
Эл өкүлү Марлен Маматалиев документтин маанисине токтолду:
“Оң рулдуу автоунаага тыюу салынгандыктан бир жолку легализация кылабыз. Бул мыйзам жарымынан бөлүп, тетик деп алып киргендерге болбойт. Жүргөнгө болот экен деген имиштер менен сатып алып, оокат кылып жүргөндөргө тиешелүү. Бирок мындан ары албагыла, эми мыйзамдаштыруу болбойт деп айтылат. Азыр мүмкүнчүлүк берилип жатат. Себеби арасында насыяга алып, үй-бүлөсүн ошол машине менен баккандар бар экен”.
Депутат бул мыйзам кабыл алынса кандай шартта мыйзамдаштыруу жүргүзүлөрүн айтып берди.
“Кадимкидей эле машиненин жылына жараша бажы төлөмү алынат. Бул мурда киргизилген машинелерге гана ишке ашат. Мыйзам кабыл алынгандан кийин 3 айдын ичинде бажы төлөмдөрүн кылып, кыргыз номурларын алып, мыйзамдаштырып алышы керек. Мыйзамды январдын жыйырмасында Жогорку Кеңешке киргизем. Экинчи, үчүнчү окуудан февралдын аягында өтсө, президент кол койгуча бир ай өтөт. Ошентип мыйзам мартта кабыл алынып калат”, - деди Маматалиев.
Депутат айткан мөөнөттө мыйзам кабыл алынса март айынан баштап Абхазиянын, Армениянын жана Орусиянын номуру менен жүргөн автоунааны мыйзамдаштыруу башталат.
Учурда мындай номурлуу машинелерге жол инспекторлору бажы кызматкерлери менен бирге рейд жүргүзүп, айып жайына токтотуп жатышат. 14-декабрдагы маалыматка ылайык, 300дөн ашык машине кармалды. Учурда көпчүлүк айдоочулар машинесин үйүнө катып жатышат.
Айрым машинелер конфискация болушу мүмкүн
Мамлкеттик бажы кызматынын төрагасы Самат Исабеков Абхазия, Армения номурлуу автоунааны мыйзамдаштыруу жараяны татаал болорун “Азаттыкка” билдирди.
“Мыйзамдаштыруу жараяны өтө татаал болот. Биринчиден, колунда документи жок. Экинчиден, номуру, техникалык документи туура эмес. Камчыбек Кыдыршаевич (Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитеттин башчысы - ред.) айтты го, кандайдыр бир документи болсо мамлекет жардам берет деп. Эгерде эч нерсеси жок болсо, аткезчилик менен кирсе, аны эч нерсе кыла албайбыз. Бир гана жолу бар - ал машине конфискация болот. Эч кандай документ, идентификация номурлары болбосо эч нерсе кыла албайбыз”, - деди башкы бажычы.
Буга чейин УКМК төрагасы Камчыбек Ташиев дагы таптакыр каттоого алынбай турган автоунаа бар экенин эскерткен. Ташиев аталган өлкөлөрдөн мыйзамсыз ташылган 15 миңдей машине бар экенин, алардын 90% документи жоктугун билдирген.
“Биз аларды мыйзамдаштырууну үч баскыч менен карайбыз. Биринчи - анча-мынча документи барларды карап чыгабыз. Эч кандай документи жок эле “мыйзамдаштырып бергиле” дейт. Кантип мыйзамдаштырабыз? Экинчиден, абалы жакшыларын комиссия карап чыгат. Анан такыр эле мыйзамдаштырууга болбой тургандары да бар. Аларды тооккана кылышат же кайра чет өлкөгө алып чыгып кетишет”, - деди ал.
Үмүт кылган айдоочулар, тыюуга карабай ташылган автоунаа
Ушул күндөрү өлкөдө жүздөгөн адамдар кирген Whats App тайпалар түзүлүп, мындай машинелерге мунапыс берилет деп үмүт кылып жатышат. Алардын бири Нурбек бийликке кайрылды.
“Базардан эле алгам. Алып, төрт айдан кийин эле ушундай болуп кетти. Башка иш жок, такси кылып үй-бүлөмдү багат элем. Мамлекет элге каралашып мунапыс берсе акчасын төгөт элек. Мыйзамдуу жагын карап берсе деп тиленип жатабыз”, - деди Нурбек.
Айрым серепчилер мындай машинелерди ташып келген атайын схема түзүп алган топтор болгонун, алар убагында акчага туйтунганын айтып келишкен. Андыктан алар мунапыс маселеси тыкыр анализ менен жасалбаса мындан ары дагы мыйзамды кыйгап өткөндөргө жол ачыларын белгилешет.
Абхазиянын, Армениянын жана Орусиянын номуру менен жүргөн машинелерди расмий каттоого жол ачкан мыйзам долбоорундагы жалпы маалыматка ылайык, 2023-жылдын 1-январында өлкө боюнча 873 миң 592 жеңил автоунаа катталса, алардын 127 миң 842си оң рулдуу болгон. 2024-жылдын 1-апрелиндеги маалыматта жеңил машиненин саны 1 миллион 171 миң 454 болсо, анын 174 миң 826сы оң рулдуу экени жазылган. Демек, тыюу салынганына карабай бир жыл ичинде оң рулдуу автоунаанын саны 50 миңге чейин көбөйгөн. Бул биз кеп кылып жаткан Абхазия, Армения жана Орусия номурлуу машинелер болушу мүмкүн.
Кыргызстан ЕАЭБге мүчө болгон 2015-жылдан баштап оң рулдуу машинелерди алып кирүүгө тыюу салынган. Андан бери коррупциялык схема менен тыштан оң рулдуу автоунаа алып кирүү аракеттеринин бир нечеси катталган.
Шерине