Сот чечимдери жайгаштырылган portal.sot.kg сайтында Бишкектин Биринчи май райондук соту 6-декабрда Райымбек Матраимовго чыгарган сот өкүмү 12-декабрда жарыяланды. Анда мурдагы Бажы кызматынын төрагасынын орун басары Райымбек Матраимов айыпталган кылмыш ишинин чоо-жайы жазылган. Орус тилиндеги сот өкүмүн кыскача баяндап берели.
Көлбаевге таянып, Матраимов таасирин күчөткөн
Сот документинде 2015-2017-жылдары бажынын жетекчилик кызматтарында иштеген Райымбек Матраимов жөнүндө 700 млн доллар акча каражатын өлкөдөн чыгарылышы, Х.А. аттуу белгилүү бизнесмен жана Түркияда өлтүрүлгөн А.С. атуу адам менен байланышы жөнүндө журналисттик иликтөөлөр 2020-жылы ага карата кылмыш ишинин козголушуна себеп болгону жазылат. Сот документинде кылмыш ишине ылайык Матраимов казынага 2 млрд сом төлөп берип, Бажы кызматындагы анын коррупциялык схемасы толук токтотулганы айтылат.
Сот чечиминин баяндоо бөлүгүндөгү Х.А. аттуу кишинин инициалы жана айтылган фактылар Матраимов жөнүндө журналисттик иликтөөлөрдө аты аталган Борбор Азиялык ишкер Хабибулла Абдукадырга туура келет. Ал эми А.С. аттуу кишинин инициалы журналисттерге Матраимовдун коррупциялык схемасын ачып берген, кийин Түркияда атып өлтүрүлгөн Айеркен Саймаитиге дал келет. Кримтөбөл К.А. деген инициал 2023-жылы атайын операцияда жок кылынган Камчы Асанбектин (Көлбаев) ысымына дал келет.
Сот токтомунда жазылгандарга ылайык, кызматтен кеткенине карабай, Райымбек Матраимов ошол кездеги бийликтин “унчукпаган макулдугу” менен 2020-жылдын октябрына чейин Бажы кызматын көмүскө башкарып, товар ташуу эле эмес, кадр маселерин дагы чечкен. 2015-2020-жылдар аралыгында кримтөбөл Камчы Көлбаеав менен жакын мамилеси Райымбек Матраимовдун мамлекеттик түзүлүшкө таасирин болуп көрбөгөндөй күчөткөн.
Бажыны көзөмөлдөө аракети, чыкыйга такалган тапанча
Сот өкүмүнө ылайык, 2022-жылы күз айларында Райымбек Матраимов бажыдагы көмүскө коррупциялык схемаларын жандандырууга аракет кыла баштаган. Тактап айтканда, кылмыштуу каналдар аркылуу транзиттик жүктөрдү тоскоолдуксуз өткөрүү жана жүктөрдү каттоодо, тазалоодо мыйзамсыз киреше алууну көздөгөн.
Чечимде бул көмүскө каналды өзүнүн кудасы - Кытайдан Борбор Азияга товар ташыган ири компаниянын ээси, өзбекстандык ишкер Хабибулла Абдукадыр аркылуу ишке ашырууну көздөгөнү белгиленет.
Хабибулла Абдукадырга анын Кыргызстанда жүргөн Т.Р. аттуу тууганы аркылуу таасир эткиси келип, коркутуу үчүн кримтөбөл Көлбаевди аралаштырат. Матраимов 2022-жылы ноябрь айында Т.Р. аттуу жаранга телефон чалып, Кыргызстандагы транзиттик жүктөрдү кайрадан өзү көзөмөлдөй баштаганын, бул жөнүндө тууганы Хабибулла Абдукадырга кабарлоону айткан. Бир нече убакыттан кийин Т.Р. аттуу кишиге кайрадан чалып, Орто-Сай айылындагы “Браво” деп аталган VIP-шаарчасына келип калууну талап кылат. Ал баш тарткандан кийин Матраимов өзүнүн А.А. аттуу өкүл баласына Хабибулла Абдукадырдын тууганы Т.Р. аттуу кишини кандай жол менен болсо дагы алып келүүнү буйруган.
Матраимовдун өкүл баласы Хабибулла Абдукадырдын тууганы менен Бишкектеги “Карвен” турак-жай комплексинде жолугуп, аны телефон аркылуу Камчы Көлбаев менен сүйлөштүрөт. Көлбаевдин коркутуусунан кийин, Т.Р. аттуу киши Матраимовдун үйүнө келүүгө аргасыз болгону айтылат.
“Ал жерге келгенден кийин А.А. Т.Р.ны мончого алып барган, ал жерде Р. М., К. А. жана 2019-2021 жылдары Мамлекеттик бажы кызматынын төрагасынын орун басары болуп иштеген, Р.М.нын жакын досу З. К. күтүп турган. Мончонун бөлмөсүнө киргенде, Т.Р. аргасыз абалга кабылып, жогорудагы адамдардын көзүнчө Р.М. анын чыкыйына тергөө тарабынан тактала элек тапанчаны такап коркуткан. Кийин анын тапанчасын жанындагылар алып койгон. К.А. чатак курчуп кетпеши үчүн алынган куралды өзүнүн жансакчыларынын бирине берген”, - деп айтылат сот токтомунда.
Токтомдо айтылган 2019-2021-жылдары бажы кызматынын төрагасынын орун басары болуп Замирбек Карашев иштеп турган.
Сот чечиминде Матраимовдун бул агрессиялык аракеттери бажыдагы маселелерди дагы деле ал чечерин, криминал менен байланышы бар экенин көрсөтүү жана Т.Р. аркылуу анын тууганы Хабибулла Абдукадырга таасир этүү үчүн жасалганы белгиленген.
Матраимов “мыйзамдагы ууру” Камчы Көлбаевдин таасирин пайдаланып, Т.Р.ны коркутуп, Хабибулла Абдукадырдын ишмердиги үчүн мамлекетке 2 млрд сом төлөп берүүгө аргасыз болгонун, эми алар бажыдагы товарларды тариздөө аркылуу аталган акчаны кайтарып бериши керек экенин айткан.
Чек араны мыйзамсыз өтүп, Өзбекстан аркылуу качкан
Сот өкүмүндө чет өлкөгө чыгууга тыюу салынгандыктан Матраимовго “Манас” аэропорту аркылуу Стамбулга учуп кетүүгө уруксат берилбегендиги жазылат. Ал кылмыш жоопкерчилигинен качуу үчүн бажыда иштеп жүргөндөгү тажрыйбасына таянып, Сузак районундагы Б.А өткөрмө бекети ["Бек-Абад" бекетине туура келет - ред.] аркылуу Өзбекстанга мыйзамсыз өткөнү айтылат. Өзбекстандан Бириккен Араб Эмираттарына учуп кеткен.
Райымбек Матраимов күнөөсүн толук мойнуна алды
Соттук териштирүүдө айыпталуучу Райымбек Матраимов күнөөсүн мойнуна алуу боюнча макулдашуу түзгөн. Мамлекеттик айыптоочу Матраимов толук күнөөсүн мойнуна алганын маалымдап, макулдашуудагы милдеттенмелерди аткарганын билдирген. Мындан улам соттук териштирүүсүз эле айып пул жаза чегерүүнү суранган. Матраимовдун жактоочусу дагы мамлекеттик айыптоочуну колдоп, макулдашууга ылайык жаза берүүнү суранган.
Матраимов "соттуулугу жоюлган" деп эсептелет
Ошентип, сот Матраимовду Кылмыш жаза кодексинин “Бейбаштык”, “Мамлекеттик чек арадан мыйзамсыз өтүү” беренелери менен күнөөлүү деп таап, ага 100 миң сом айып пул салды. Сот өкүмүндө Матраимов мурдагы соттуулугу жоюлганы эске алынганы белгиленген. Ал эми өкүмдө мурда дагы кылмыш жоопкерчилигине тартылганы боюнча мындай түшүндүрмө берилген:
“Кылмыш жаза кодексине ылайык, соттолгон адам абакка кесилбеген жаза алып, ал өкүм аткарылган учурда мурда соттолгон эмес деп эсептелет. М. Р. Ы. аттуу адамга чыгарылган өкүм аткарылгандыктан, анын соттуулугу жоюлган деп эсептелет. Ошондуктан сот Кыргыз Республикасынын Кылмыш жаза кодексинин 79-беренесине ылайык, Р. М. га минималдуу айыппул белгилөөнү туура деп эсептейт”.
Эске салсак, 2021-жылы атайын кызмат Райымбек Матраимовду коррупцияга айыптап иш козгоп, ал 2016-жылдын башында бажыдагы башка аткаминерлер менен көмүскө коррупциялык схема түзгөнүн билдирген. Сот күнөөлүү деп таап, 260 миң сом айып пул чегерген. Ал күнөөсүн мойнуна алып, мамлекетке 2 миллиард сом төгүп берген.
Райымбек Матраимовдун адвокаттары же анын жакындары Биринчи май райондук сотунун өкүмү боюнча комментарий бере элек.
Бажы кызматынын төрагасынын мурдагы орун басары Райымбек Матраимовго 6-декабрда сот өкүмү чыгарылганы 9-декабрда белгилүү болгон. Биринчи май райондук соту кыскача гана маалымат таратып, Матраимов Кылмыш жаза кодексинин “Бейбаштык”, “Мамлекеттик чек арадан мыйзамсыз өтүү” беренелери менен күнөөлүү деп табылып, ага 100 миң сом айып пул салынганын билдирген. Ал айыбын мойнуна алып, тергөө менен кызматташып материалдык зыянды төлөгөндүктөн, абакка кесилген эмес.
Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитеттин (УКМК) төрагасы Камчыбек Ташиев 14-ноябрда парламентте сүйлөп жатып, Матраимов бюджетке 200 млн доллар төлөп берип, абактан чыканын айткан. Бир нече жылдан бери чуулгандуу журналисттик иликтөөлөрдө аты аталып келген, мурда да коррупция менен соттолгон Матраимовдун жеңил берене менен айып пул төлөп, жазадан кутулганы коомчулукта ар кандай пикирлерди жаратты.
Шерине