28 сьнежня Ўладзімір Зяленскі напісаў у сацыяльных сетках, што бакі «правялі грунтоўную дыскусію па ўсіх пытаньнях», у тым ліку па пытаньнях, якія тычацца найважнейшых гарантый бясьпекі, на курорце Мар-а-Лага, які належыць Дональду Трампу, піша Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода.
«Мы абмеркавалі ўсе аспэкты мірнай праграмы і дасягнулі значных вынікаў, — напісаў Зяленскі ў сацсетках.— Мы таксама абмеркавалі пасьлядоўнасьць далейшых дзеяньняў. Мы пагадзіліся, што гарантыі бясьпекі зьяўляюцца ключавымі на шляху да дасягненьня трывалага міру. Мы дамовіліся, што нашы каманды сустрэнуцца ўжо на наступным тыдні, каб завяршыць усе абмеркаваныя пытаньні. Мы таксама дамовіліся з прэзыдэнтам Трампам, што ён прыме ўкраінскіх і эўрапейскіх лідараў у Вашынгтоне, акруга Калюмбія, у студзені».
Сустрэча Трампа з Зяленскім стала кульмінацыяй тыдняў тэлефоннай і чаўночнай дыпляматыі ў намаганьнях пакласьці канец поўнамаштабнай вайне Расеі супраць Украіны, у выніку якой за амаль чатыры гады загінула або было паранена больш за 1,5 мільёна салдат з абодвух бакоў.
Сустрэча таксама стала апошнім выпадкам, калі ўдзельнікі рэклямавалі «прагрэс» і «вынікі», але не паведамілі падрабязнасьцей і абяцалі дадатковыя перамовы.
Трамп: «Правільны кірунак»
Пасьля двухгадзінных перамоваў Дональд Трамп заявіў, што мірныя перамовы «рухаюцца ў правільным кірунку». Ён не згадаў пра магчымасьць правядзеньня сустрэчы лідараў у Вашынгтоне ў студзені.
«Мы значна бліжэй, магчыма, вельмі блізка... [перамовы] рухаюцца ў правільным кірунку. Расея хоча, каб [вайна] скончылася. Усе хочуць, каб гэта скончылася», — сказаў ён журналістам, не ўдаючыся ў падрабязнасьці.
Трамп і Зяленскі таксама правялі тэлефонную размову з эўрапейскімі лідэрамі, у тым ліку з прэзыдэнтам Францыі Эманюэлем Макронам, прэм’ер-міністрам Вялікабрытаніі Кірам Стармэрам, канцлерам Нямеччыны Фрыдрыхам Мерцам і генэральным сакратаром NATO Маркам Рутэ.
«Разам з некалькімі іншымі эўрапейскімі лідэрамі я сёньня ўвечары прыняў удзел у абмене рэплікамі з прэзыдэнтамі Зяленскім і Трампам, — напісаў Макрон у сацыяльных сетках. — Потым я размаўляў [асобна] з прэзыдэнтам Зяленскім. Мы дасягаем прагрэсу ў пытаньнях гарантый бясьпекі, якія будуць мець вырашальнае значэньне для пабудовы справядлівага і трывалага міру».
«Мы зьбяром краіны Кааліцыі ахвочых у Парыжы ў пачатку студзеня, каб завяршыць канкрэтны ўнёсак кожнай краіны», — дадаў ён, маючы на ўвазе групу саюзьнікаў Украіны, якія заявілі, што могуць удзельнічаць у міратворчай місіі ў выпадку спыненьня агню.
Прэзыдэнтка Эўрапейскай камісіі Урзуля фон дэр Ляен напісала ў сацыяльных сетках, што «Эўропа гатовая працягваць супрацоўніцтва з Украінай і нашымі партнэрамі з ЗША... Першачарговае значэньне гэтых намаганьняў — гэта наяўнасьць жалезных гарантый бясьпекі [для Украіны] з самага пачатку».
Кіеў непахісны ў атрыманьні гарантый бясьпекі — асабліва ад Злучаных Штатаў, але і ад Эўропы — і супраціўляўся жорсткім патрабаваньням Крамля, якія ўключаюць перадачу ўкраінскай тэрыторыі Расеі. Падчас сумеснай прэс-канфэрэнцыі Трамп заявіў, што тэрытарыяльныя пытаньні, у тым ліку будучыня ўкраінскага Данбасу, ня былі вырашаныя.
«Гэта пытаньне не вырашана, але ягонае рашэньне значна набліжаецца. Гэта вельмі складанае пытаньне», — сказаў Трамп.
Расчараваньне Трампа
Дональд Трамп, які падчас сваёй перадвыбарчай кампаніі заяўляў, што можа ўрэгуляваць вайну за адзін дзень, расчараваны сваёй няздольнасьцю выкарыстаць тое, што ён лічыць сваёй бізнэс-кемлівасьцю, каб спыніць самы крывавы канфлікт у Эўропе з часоў Другой сусьветнай вайны. Ён шэсьць разоў адпраўляў свайго галоўнага пасланца Стыва Ўіткафа ў Маскву на сустрэчу з прэзыдэнтам Расеі Ўладзімірам Пуціным. Сам Трамп сустракаўся з расейскім лідэрам на Алясцы ў жніўні. Уіткаф, дзяржаўны сакратар Марка Рубіё, зяць Трампа Джарэд Кушнэр і міністар абароны ЗША Піт Гегсэт далучыліся да сустрэчы Трампа з Зяленскім, якая стала трэцяй яго сустрэчай з прэзыдэнтам ЗША са студзеня.
Першая рэакцыя ў Расеі
Расейскі бок не адразу даў камэнтары пасьля сустрэчы і прэс-канфэрэнцыі Трампа і Зяленскага. Спэцыяльны пасланьнік Пуціна Кірыл Дзьмітрыеў напісаў у сацыяльных сетках, што «увесь сьвет высока ацэньвае мірныя намаганьні прэзыдэнта Трампа і яго каманды».
Незадоўга да пачатку перамоваў Трамп і Пуцін пагаварылі па тэлефоне. Гэтая нечаканая размова, паводле Крамля, працягвалася больш за гадзіну і адбылася на просьбу Трампа. У паведамленьні ў сацыяльных сетках Трамп апісаў яе як «добрую і вельмі прадуктыўную».
Галоўны памочнік Пуціна па зьнешняй палітыцы Юрый Ушакоў заявіў, што Пуцін і Трамп дамовіліся не падтрымліваць імкненьне да часовага спыненьня агню да дасягненьня ўрэгуляваньня — да чаго заклікаў Зяленскі.
У мінулым месяцы Белы дом прапанаваў плян з 28 пунктаў, які лічыўся вельмі спрыяльным для Расеі. Зяленскі і яго каманда, а таксама эўрапейскія саюзьнікі Кіева, імкнуліся падрыхтаваць сустрэчныя прапановы. Плян Зяленскага з 20 пунктаў, апублікаваны на мінулым тыдні, праклаў шлях для ўкраінскага лідэра, каб паляцець у Злучаныя Штаты і сустрэцца з Трампам.
Мала прыкмет кампрамісу
На фоне дыпляматыі і перамоваў Расея праявіла мала схільнасьці да кампрамісу, нават адмовіўшыся разглядаць прапанаванае Зяленскім каляднае перамірʼе. 20-пунктны плян Зяленскага, апублікаваны на мінулым тыдні, праклаў шлях для ўкраінскага лідэра да палёту ў Злучаныя Штаты і сустрэчы з Трампам. За дзень да перамоваў Расея абстраляла сталіцу Ўкраіны і прылеглыя раёны, пакінуўшы амаль 1 мільён дамоў без электрычнасьці пры тэмпэратуры каля нуля. Яшчэ адным відавочным сыгналам стала сустрэча Пуціна з вышэйшымі вайсковымі камандзірамі, на якой ён высока ацаніў посьпехі на полі бою, заявіўшы, што Ўкраіна вінаватая ў вайне, і не прадэманстраваў намеру ісьці на кампраміс.
Калі Кіеў не жадае «урэгуляваць пытаньне мірным шляхам», Расея дасягне сваіх мэтаў сілай, сказаў Пуцін, паўтараючы камэнтары, якія ён рабіў некалькі разоў за апошнія тыдні.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе на просьбу груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах вобласьцяў. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб’екты, расейцы пачалі бамбіць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фатаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяраў масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый і ў Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якіх Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпра, Кіева, Харкава, Адэсы і іншых месцаў. Дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя процілегламу боку тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ карпарацыі «Роснефть» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародзкай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі думку, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16–18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- У красавіку высьветлілася, што мірныя перамовы пакуль ня маюць посьпеху, а тым часам Украіна заявіла, што ведае імёны 155 кітайскіх наймітаў, якія падпісалі кантракты з Расеяй і пайшлі на вайну. Афіцыйны Пэкін заявіў, што сваіх грамадзянаў на вайну не адпраўляў, а наадварот, раіў жыхарам краіны трымацца падалей ад абодвух бакоў.
- Дзяржаўны ўкраінскі праект «Хачу жыць», які выконвае Каардынацыйны штаб у пытаньнях абыходжаньня з ваеннапалоннымі, у красавіку 2025 году апублікаваў прозьвішчы 742 грамадзян Беларусі, якія з 2023 году ваююць супраць Украіны на баку Расеі, зь іх 96 ужо загінулі.
- 1 чэрвеня на Дзень расейскай авіяцыі Ўкраіна правяла маштабную апэрацыю «Павуціньне». Служба бясьпекі Ўкраіны зладзіла ўдары па авіябазах па ўсёй тэрыторыі Расеі, зьнішчыўшы дзясяткі расейскіх вайсковых самалётаў. Дакладна невядома, адкуль кіраваліся гэтыя дроны і ці выкарыстоўвалі яны штучны інтэлект для нацэльваньня на расейскія самалёты. Паводле ўкраінскага боку, дахі грузавікоў, дзе хаваліся дроны, адчынялі дыстанцыйна, каб дазволіць квадракоптэрам узьлятаць.
- Улетку 2025 году прэзыдэнт Злучаных Штатаў Дональд Трамп правёў шэраг сустрэчаў, у тым ліку з Уладзімірам Зяленскім і Ўладзімірам Пуціным. Дамовіцца пра мірнае пагадненьне ці прынамсі на асабістую сустрэчу прэзыдэнтаў Украіны і Расеі не атрымалася.
- У ноч на 7 верасьня расейскія войскі нанесьлі рэкордны ўдар па Ўкраіне — дзяржаву атакавалі 805 «Шахедаў» і дронаў-імітатараў. Загарэўся будынак ураду ў Кіеве.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
