Папа Францішак, народжаны як Хорхэ Марыё Бэргольлё ў Буэнас-Айрэсе (Аргентына) памёр 21 красавіка 2025 году ва ўзросьце 88 гадоў.
266-ы папа Рымска-каталіцкай царквы, ён быў першым папам з Амэрыкі, першым езуітам і першым пантыфікам, які нарадзіўся па-за межамі Эўропы за больш чым тысячагодзьдзе.
Хорхэ Марыё Бэргольлё, сын італьянскіх імігрантаў, працаваў хімікам-тэхнікам да ўступленьня ў ордэн езуітаў у 1958 годзе. Ён быў пасьвечаны ў сьвятары ў 1969 годзе і быў правінцыйным пробашчам езуітаў у Аргентыне з 1973 па 1979 год. У 1998 годзе быў прызначаны арцыбіскупам Буэнас-Айрэса. Праз тры гады папа Ян Павал II узьвёў яго ў сан кардынала.
Абраны папам Рымскім у 2013 годзе пасьля адстаўкі папы Бэнэдыкта XVI. З 2013 году Францішак стаяў на чале 1,3 мільярда каталікоў — найбуйнейшай у сьвеце хрысьціянскай канфэсіі. Ён абраў імя Францішак у гонар Сьвятога Францішка Асізскага, што адлюстроўвае ягоную прыхільнасьць да пакоры і клопату пра бедных.
Ягонае папства было адзначанае засяроджанасьцю на міласэрнасьці, сацыяльнай справядлівасьці і ахове навакольнага асяродзьдзя.
Названы «народным папам», аргентынскі пантыфік любіў знаходзіцца сярод сваёй паствы і карыстаўся папулярнасьцю ў вернікаў. Ён таксама быў больш даступны, чым ягоныя папярэднікі, гаворачы з моладзьдзю на тэмы пачынаючы ад сацыяльных сетак і заканчваючы парнаграфіяй. Перад сваім першым Вялікаднем у Ватыкане ён абмыў і пацалаваў ногі зьняволеным у рымскай турме. Гэта быў першы з сэрыі магутных сымбалічных жэстаў, якія дапамаглі яму дамагчыся сусьветнага захапленьня.
У 2015 годзе папа Францішак выпусьціў энцыкліку «Laudato si’», заклікаўшы да глябальных дзеяньняў па барацьбе са зьмяненьнем клімату і клопаце аб навакольным асяродзьдзі.
Ён таксама падкрэсьліў важнасьць міжканфэсійнага дыялёгу, у прыватнасьці, падпісаўшы ў 2019 годзе Дакумэнт аб чалавечым брацтве зь Вялікім імамам Аль-Азхара ў Эгіпце Ахмэдам эль-Таебам, знамянальную дамову, якая заклікае да міру і суіснаваньню паміж рознымі рэлігійнымі канфэсіямі.
Папа Францішак быў вядомы сваім пастырскім падыходам, выступаючы за «бедную царкву для бедных» і актыўна працягваючы руку маргіналізаваным супольнасьцям.
Папа Францішак аддаваў перавагу менш фармальнаму падыходу, чым іншыя папы, ён жыў сьціпла і спаў у простым гасьцявым доме Ватыкану, а ня ў папскіх апартамэнтах у Апостальскім палацы.
Стаўленьне да абортаў і ЛГБТК+
Папа Францішак выклікаў гнеў у некаторых кансэрватыўных каталікоў, зьмякчыўшы пазыцыю Касьцёлу адносна некаторых дактрын, але быў цьвёрды ў дачыненьні да абортаў.
«Аборт — гэта забойства. Ніякіх паўсловаў, тыя, хто робіць аборты, забіваюць», — казаў ён.
Пантыфік падтрымліваў афіцыйнае каталіцкае вучэньне аб тым, што любы палавы акт па-за традыцыйным шлюбам зьяўляецца грахом, але выступаў за спыненьне перасьледу гомасэксуалістаў ва ўсім сьвеце і падтрымліваў уключэньне людзей ЛГБТК+ у царкву.
Пашырыў ролю жанчын у касьцёле
Папа Францішак пашырыў ролю жанчын у богаслужэньнях і ў кіраўніцтве Ватыкану, але цьвёрда стаяў на пазыцыі Касьцёла, што толькі мужчыны могуць быць пасьвечаныя ў сьвятары.
Папа Францішак прыкладаў намаганьні для рэфармаваньня фінансавай сыстэмы Ватыкана і барацьбы зь меркаванымі сэксуальнымі злоўжываньнямі духавенства ў Касьцёле.
У 2025 годзе Францішак апублікаваў сваю аўтабіяграфію «Надзея», у якой распавёў пра сваё жыцьцё і папскую місію.
Хваробы пантыфіка
У апошнія гады жыцьця папа Францішак сутыкнуўся з шэрагам праблем са здароўем. У 2021 годзе ён перанёс апэрацыю на тоўстай кішцы для лекаваньня дывэртыкуліту, а ў 2023 годзе — апэрацыю на брушной паражніне для ліквідацыі кілы. Ён таксама адчуваў хранічныя болі ў каленях і сьпіне, часта перасоўваючыся ў інвалідным вазку. Нягледзячы на гэтыя праблемы, ён прытрымліваўся строгага графіку, працягваючы свае пастырскія абавязкі і міжнародныя паездкі.
Агулам ён наведаў больш за 60 краін у якасьці папы Рымскага. Ужо ў інвалідным вазку папа Францішак наведаў чатыры краіны Азіяцка-Ціхаакіянскага рэгіёну ў 2024 годзе.
У Паўднёвым Судане на імшы перад тысячамі людзей ён заклікаў да міру. У Іраку ён спрабаваў ухіліць рознагалосьсі паміж хрысьціянамі і мусульманамі; на Кубе ён працаваў над зьмякчэньнем адносінаў паміж ЗША і Кубай. Кітай ніколі не запрашаў яго, але ён заключыў спрэчнае і гістарычнае пагадненьне аб тым, як Пэкін прызначае каталіцкіх біскупаў.
У пачатку 2025 году Папа Францішак быў шпіталізаваны з палімікробнай інфэкцыяй дыхальных шляхоў, якая перарасла ў двухбаковую пнэўманію. Яго стан заставалася складаным, патрабуючы працяглага знаходжаньня ў шпіталі.
Што казаў папа Францішак пра вайну Расеі ва Ўкраіне
«Балюча і ганебна» — сказаў папа Францішак пра вайну ва Ўкраіне ў сваёй апошняй штогадовай прамове. У тэксьце ягонай прамовы гаварылася, што трэцяя гадавіна поўнамаштабнага ўварваньня Расеі ва Ўкраіну 24 лютага была «хваравітай і ганебнай падзеяй для ўсяго чалавецтва». Ён працягнуў выказваць «салідарнасьць з закатаваным украінскім народам».
Перадсьмяротная заява пантыфіка была яго апошняй спробай даць Ватыкану голас у канфлікце. Хоць ён відавочна спачуваў цяжкаму становішчу ўкраінцаў, папярэднія ўмяшаньні папы Францішка не заўсёды віталіся Кіевам. Асаблівы гнеў ён выклікаў у сакавіку 2024 году, заклікаўшы Ўкраіну знайсьці «мужнасьць узьняць белы сьцяг» для пачатку мірных перамоваў з Расеяй.
Пазьней папа Францішак сказаў, што «першай умовай» міру зьяўляецца тое, каб Расея «спыніла сваю агрэсію». Але раней ягонае пазьбяганьне канкрэтнай крытыкі Расеі было прычынай расчараваньня для Ўкраіны.
У чэрвені 2022 году ён асудзіў «жорсткасьць» расейскіх войскаў, але таксама выказаў меркаваньне, што вайна была «магчыма, нейкім чынам справакаваная», што пераклікаецца з аргумэнтам Крамля пра тое, што яго «вымусілі атакаваць», неаднойчы выказаным бяз доказаў.
