Вылучацца беларускай мовай у войску – нажыць непрыемнасьці
Сямён Печанко cлужыў у радыётэхнічным палку ў Наваградку. Дэмабілізаваўся летам 2004 года. Пры канцы службы даслаў у “Нашу ніву” ліст са сваімі ўражаньнямі ад войска. А напачатку 2005-га пачаў друкаваць у газэце артыкулы, прысьвечаныя моўнай праблему ў сучасных Узброеных сілах Беларусі. Сёлета матэрыялы, якія друкаваліся за паўгода, увайшлі ў кнігу “У беларускім войску: падарунак прызыўніку”.
“Намінальна такая магчымасьць нібыта ёсьць. У маёй частцы нам афіцыйна казалі: хто размаўляе па-беларуску, мае права аб’яўляць каманды па-беларуску, стоячы ў нарадзе. Размаўляць з камандзірамі, са службоўцамі па-беларуску. Нам так дэкляравалася. Але на практыцы гэта практычна ніяк не рэалізоўвалася. Апроч хіба выкананьня беларускамоўных страявых песень. Існуе завядзёнка: ідучы ў сталоўку ці ў лазьню, выконвалі ў адным накірунку па-беларуску песьню, на зваротным шляху – па-расейску.
Плюс прысяга – таксама даецца права моўнага выбару. У нас гэта нават заахвочвалася, але не камандзірамі старэйшымі, а пераважна сяржанцкім складам. З вышэйшай адукацыяй былі многія хлопцы, якія нас якраз заахвочвалі. А ў асноўным цяжка самому беларускамоўнаму, бо ўсё ж ня тая абстаноўка. Вельмі розны склад і можна сказаць, што трошкі душыць асноўная шэрая маса. Боязь вылучацца. Бо войска патрабуе быць адзіным цэлым. І калі ты пачынаеш у гэтым сэнсе вылучацца мовай – хай сабе гэта і законна, але сустрэла б нейкі супраціў і з боку камандзіраў, і з боку службоўцаў”.
Сямён кажа, што армейскія песьні на беларускай мове выглядаюць на армейскі фальклор – з прымітыўнымі тэкстамі, адаптаванымі да гераічных рэаліяў сучаснага “ваяра”.
“Беларускую мову ў войску” разабралі на прэзэнты
Прадстаўнік Міністэрства абароны Вячаслаў Раменьчык кажа, што “настольнай кнігай” кожнага вайсковага кіраўніка мусіць быць расейска-беларускі слоўнік вайсковай лексыкі:
“Ён і цяпер у мяне перад вачыма на паліцы стаіць. І гэта ў кабінэце кожнага кіраўніка, у кожнай вайсковай частцы, злучэньні. Вайсковая тэрміналёгія, якая ўжываецца, статутная лексыка, то бок, тое, што запісана ў статутах, у нарматыўных дакумэнтах, у паўсядзённым жыцьці ваенных – там усё перакладзена на беларускую мову. І мы актыўна гэтым карыстаемся, калі гэта неабходна. Што да інфармацыйнай працы, то ў нас сайт трохмоўны – па-беларуску, па-расейску, па-ангельску. Таму часта выкарыстоўваем гэты слоўнік падчас перакладу.
Гэтак жа ў войску: калі перасоўваньне строем, то выконваецца вельмі шмат беларускіх песень. У нас ладзіцца традыцыйны штогадовы фэстываль салдацкай песьні. Гэта тэлевізійны фэстываль. Штогод 9 траўня ён трансьлюецца на першым канале Беларускага тэлебачаньня. І там у нас гучыць 75% песень, якія напісаныя ваеннымі аўтарамі на беларускай мове. Апроч таго, прысягу гэтаксама можна прымаць на беларускай і расейскай мове. У залежнасьці ад пажаданьня ваеннаслужачага”.
Капітан ваенна-паветраных сілаў Аляксандар Пашчанка некалькі гадоў таму выпраўлены ў запас. Быў адным з тых, хто з радасьцю прыняў беларусізацыю войска. Аднак неўзабаве імпэт разьбіўся аб рэаліі:
“Сам па сабе працэс пачаўся напачатку 1990-х. Тады немалым накладам быў выдадзены асобны падручнік “Беларуская мова ў войску”. Усё рабілася цэнтралізавана, мэтанакіравана. Але паступова ўсё гэта зьнікла, а той падручнік я забраў сабе на памяць. Таму можна казаць, што з тых спробаў нічога толкам і не атрымалася. Хоць нешта, натуральна, рабілася. Праводзіліся заняткі, ладзіліся курсы, аднак чым далей – тым меней. І паціху сышло ў нікуды. А як я яшчэ служыў у авіяцыі, дык там увогуле хутка ад гэтага адмовіліся, паколькі вельмі складанай для перакладу аказалася тэхнічная тэрміналёгія. Прынамсі, больш складанай, чым узяць тую ж пяхоту, дзе каманды больш-менш зразумелыя. А тут усё ж складаней”.
“Шагом марш” ці “крокам руш”?
Мастак Алесь Пушкін колісь спрабаваў беларусізаваць савецкіх “інтэрнацыяналістаў” у Аўганістане. Намаганьні вялікага плёну ня мелі. І за 20 гадоў, паводле Пушкіна, нічога ў сьвядомасьці людзей у пагонах не зьмянілася:
“Калі, бывае, еду ў электрычцы і правярае кантроль квіткі, бясплатны праезд, часам кантралёр з былых вайскоўцаў запытвае: о, а дзе ты служыў? Я? У Кундузе. А я, маўляў у Баграме. Ну і што? – адказваю. Што мяне радніць з гэтым чалавекам? Вось калі б ён сказаў – о, на мове беларускай гаворыш, клясна! Для мяне гэта было б куды больш бліжэй і прыхільней, чым гэтае нейкае шапачнае “аўганскае” знаёмства”.
Як паведаміў прадстаўнік міністэрства абароны Вячаслаў Раменьчык, ніякіх дадатковых захадаў, каб надаць беларускай мове роўны статус з расейскай, пакуль не плянуецца. Асноўнай мовай арміі па-ранейшаму застаецца расейская.
Сямён Печанко cлужыў у радыётэхнічным палку ў Наваградку. Дэмабілізаваўся летам 2004 года. Пры канцы службы даслаў у “Нашу ніву” ліст са сваімі ўражаньнямі ад войска. А напачатку 2005-га пачаў друкаваць у газэце артыкулы, прысьвечаныя моўнай праблему ў сучасных Узброеных сілах Беларусі. Сёлета матэрыялы, якія друкаваліся за паўгода, увайшлі ў кнігу “У беларускім войску: падарунак прызыўніку”.
“Намінальна такая магчымасьць нібыта ёсьць. У маёй частцы нам афіцыйна казалі: хто размаўляе па-беларуску, мае права аб’яўляць каманды па-беларуску, стоячы ў нарадзе. Размаўляць з камандзірамі, са службоўцамі па-беларуску. Нам так дэкляравалася. Але на практыцы гэта практычна ніяк не рэалізоўвалася. Апроч хіба выкананьня беларускамоўных страявых песень. Існуе завядзёнка: ідучы ў сталоўку ці ў лазьню, выконвалі ў адным накірунку па-беларуску песьню, на зваротным шляху – па-расейску.
Плюс прысяга – таксама даецца права моўнага выбару. У нас гэта нават заахвочвалася, але не камандзірамі старэйшымі, а пераважна сяржанцкім складам. З вышэйшай адукацыяй былі многія хлопцы, якія нас якраз заахвочвалі. А ў асноўным цяжка самому беларускамоўнаму, бо ўсё ж ня тая абстаноўка. Вельмі розны склад і можна сказаць, што трошкі душыць асноўная шэрая маса. Боязь вылучацца. Бо войска патрабуе быць адзіным цэлым. І калі ты пачынаеш у гэтым сэнсе вылучацца мовай – хай сабе гэта і законна, але сустрэла б нейкі супраціў і з боку камандзіраў, і з боку службоўцаў”.
Сямён кажа, што армейскія песьні на беларускай мове выглядаюць на армейскі фальклор – з прымітыўнымі тэкстамі, адаптаванымі да гераічных рэаліяў сучаснага “ваяра”.
“Беларускую мову ў войску” разабралі на прэзэнты
Прадстаўнік Міністэрства абароны Вячаслаў Раменьчык кажа, што “настольнай кнігай” кожнага вайсковага кіраўніка мусіць быць расейска-беларускі слоўнік вайсковай лексыкі:
“Ён і цяпер у мяне перад вачыма на паліцы стаіць. І гэта ў кабінэце кожнага кіраўніка, у кожнай вайсковай частцы, злучэньні. Вайсковая тэрміналёгія, якая ўжываецца, статутная лексыка, то бок, тое, што запісана ў статутах, у нарматыўных дакумэнтах, у паўсядзённым жыцьці ваенных – там усё перакладзена на беларускую мову. І мы актыўна гэтым карыстаемся, калі гэта неабходна. Што да інфармацыйнай працы, то ў нас сайт трохмоўны – па-беларуску, па-расейску, па-ангельску. Таму часта выкарыстоўваем гэты слоўнік падчас перакладу.
Гэтак жа ў войску: калі перасоўваньне строем, то выконваецца вельмі шмат беларускіх песень. У нас ладзіцца традыцыйны штогадовы фэстываль салдацкай песьні. Гэта тэлевізійны фэстываль. Штогод 9 траўня ён трансьлюецца на першым канале Беларускага тэлебачаньня. І там у нас гучыць 75% песень, якія напісаныя ваеннымі аўтарамі на беларускай мове. Апроч таго, прысягу гэтаксама можна прымаць на беларускай і расейскай мове. У залежнасьці ад пажаданьня ваеннаслужачага”.
Капітан ваенна-паветраных сілаў Аляксандар Пашчанка некалькі гадоў таму выпраўлены ў запас. Быў адным з тых, хто з радасьцю прыняў беларусізацыю войска. Аднак неўзабаве імпэт разьбіўся аб рэаліі:
“Сам па сабе працэс пачаўся напачатку 1990-х. Тады немалым накладам быў выдадзены асобны падручнік “Беларуская мова ў войску”. Усё рабілася цэнтралізавана, мэтанакіравана. Але паступова ўсё гэта зьнікла, а той падручнік я забраў сабе на памяць. Таму можна казаць, што з тых спробаў нічога толкам і не атрымалася. Хоць нешта, натуральна, рабілася. Праводзіліся заняткі, ладзіліся курсы, аднак чым далей – тым меней. І паціху сышло ў нікуды. А як я яшчэ служыў у авіяцыі, дык там увогуле хутка ад гэтага адмовіліся, паколькі вельмі складанай для перакладу аказалася тэхнічная тэрміналёгія. Прынамсі, больш складанай, чым узяць тую ж пяхоту, дзе каманды больш-менш зразумелыя. А тут усё ж складаней”.
“Шагом марш” ці “крокам руш”?
Мастак Алесь Пушкін колісь спрабаваў беларусізаваць савецкіх “інтэрнацыяналістаў” у Аўганістане. Намаганьні вялікага плёну ня мелі. І за 20 гадоў, паводле Пушкіна, нічога ў сьвядомасьці людзей у пагонах не зьмянілася:
“Калі, бывае, еду ў электрычцы і правярае кантроль квіткі, бясплатны праезд, часам кантралёр з былых вайскоўцаў запытвае: о, а дзе ты служыў? Я? У Кундузе. А я, маўляў у Баграме. Ну і што? – адказваю. Што мяне радніць з гэтым чалавекам? Вось калі б ён сказаў – о, на мове беларускай гаворыш, клясна! Для мяне гэта было б куды больш бліжэй і прыхільней, чым гэтае нейкае шапачнае “аўганскае” знаёмства”.
Як паведаміў прадстаўнік міністэрства абароны Вячаслаў Раменьчык, ніякіх дадатковых захадаў, каб надаць беларускай мове роўны статус з расейскай, пакуль не плянуецца. Асноўнай мовай арміі па-ранейшаму застаецца расейская.
