Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Г. Грушавы: "Атамная станцыя – гэта як помнік ахвярам Чарнобылю"


Аляксей Знаткевіч, Прага Госьцем "Начной Свабоды" 14-га чэрвеня быў Генадзь Грушавы Нарадзіўся ў 1950 годзе ў Менску. Скончыў філязафічны факультэт БДУ, прафэсар філязофіі. Адзін з арганізатараў і актыўных удзельнікаў Беларускага народнага фронту. Дэпутат Вярхоўнага Савету 12 і 13 скліканьняў. Ад 1989 году заснавальнік і нязьменны старшыня праўленьня Беларускага дабрачыннай грамадзкай арганізацыі “Дзецям Чарнобыля”. За час сваёй дзейнасьці яна аказала дапамогу больш як двум мільёнам жыхарам Беларусі, каля 200 тысячаў дзяцей былі накіраваныя на рэабілітацыю і аздараўленьне ў многія краіны сьвету.

Паўстае пытаньне наагул пра нашую дзейнасьць

Карэспандэнт: "Спадар Генадзь, сёньня раніцай вы адказвалі па тэлефоне на пытаньні слухачоў Свабоды. Якія вашыя уражаньні ад сёньняшняй гутарк? Ці былі нейкія пытаньні, якія вас зьдзівілі ці зьбянтэжылі?"

Грушавы: "Галоўнае ўражаньне гэта тое, наколькі сьвядомыя ўсё ж слухачы вашай радыёстанцыі. Наколькі яны падрыхтаваныя да таго, каб размаўляць на самыя розныя тэмы. Рэдка са мной здаралася, каб столькі разумных, дасьведчаных людзей зьвярнуліся да мяне і пагаварылі на важныя тэмы. Дзякуй вам".

Карэспандэнт: "Вы ўзначальваеце грамадзкую арганізацыю, у якой значная частка працы – гэты вываз дзяцей за мяжу на аздараўленьне. Летась правілы ў гэтай сфэры зрабілі значна больш жорсткімі. Як вам працуецца ў новых умовах?"

Грушавы: "Практычна мы ўжо даведзеныя да той мяжы, калі паўстае пытаньне: ці зможам у наступным годзе весьці ня толькі мы, але ўсе дабрачынныя грамадзкія арганізацыі, гэтую справу далей.

Справа ў тым, што сёньня фактычна дзьве ўстановы дзяржаўныя патрабуюць больш за 20 розных дазволаў, дакумэнтаў. Каб падрыхтаваць такі стос папер, трэба мець вялізарную канцылярыю. Ніводная, нават нашая буйная арганізацыя, такіх магчымасьцяў ня мае. Гэта фактычна вымушае прыпыняць працу. Бо калі мы не выконваем гэтых бюракратычных умоваў, мы ня маем права, а ў нас жа прававая краіна, мы ня маем права весьці гэтую справу.

На жаль, ня вельмі аптымістычны прагноз. Але гутарка на вашай станцыі паказала, што трэба працягваць гэта рабіць. Нягледзячы на ўсялякія перашкоды".

Чаму ўлада вырашае за бацькоў і дзяцей?

Карэспандэнт: "А вы б маглі агучыць нейкія лічбы пасьля таго, як увялі новыя правілы, колькі дзяцей выехала на аздараўленьне ад вашай арганізацыі і колькі было раней?"

Грушавы: "Мы працуем на працягу году. Ужо пасьля таго, як забаранілі дзецям езьдзіць за мяжу ў час вучобы ў школе, ужо пасьля гэтага было страчана адсоткаў 30-35 запрашэньняў. Таму што мы залежым ад вольнага часу тых людзей, якія бяруць адказнасьць за нашых дзяцей.

І мяне заўсёды зьдзіўляла, чаму не бацькі вырашаюць пытаньне, што важней для дзяцей аздараўленьне, адпачынак, ці гэтыя 3-4 тыдні ў школе, а за бацькоў, за дзяцей вырашае ўрад. Тым ня менш такая пастанова была прынятая, і на траціну скараціліся гэтыя праграмы.

А апошнія 2 гады, слухачы ведаюць, пра канфлікт, які ўзьнік у Італіі, дзейнасьць прыпынілася на некалькі месяцаў. І я магу сказаць, што напалову менш дзяцей, калі параўнаць з тым, што было 5-6 гадоў таму, напалову менш паедуць на адпачынак у замежжа. Тым ня менш лічба даволі вялікая. Гэта больш за 20 тысяч дзяцей. Якія могуць паехаць адпачыць".

Справа Вікі Мароз – узор адмоўнага стаўленьня да дзяцей

Карэспандэнт: "Якраз сёньня амбасадар Беларусі ў Італіі Аляксей Скрыпко пацьвердзіў італьянскім мэдыям, што італьянскай сям’і Джуста й Барначын адмовілі ва ўдачарэньні 11-гадовай сіраты Вікі Мароз. Міністэрства адукацыі Беларусі, даслала афіцыйны ліст, што Віка не падлягае міжнароднаму ўдачарэньню. Каміла Дальчыні, адвакат сям’і Джуста — Барначын, кажа, што Віка па-ранейшаму хоча вярнуцца ў Італію. Як вы ацэньваеце сытуацыю зь Вікай Мароз, на якую ўлады шмат спасылаліся што да новых правіл".

Грушавы: "Гэта такі ўзор адмоўнага стаўленьня да лёсу дзяцей! Пры тым, што прапаганда, канечне, усё гэта падае як інтарэс гэтай дзяўчынкі. Па-сапраўднаму, яе лёс, а я ведаю тых людзей, канечне, склаўся бы больш шчасьліва.

Я не выключаю, што гэтая дзяўчынка, калі б вырасла, вярнулася да нас, жыла б і ў гэтай краіне. Але дзяржава яшчэ раз прадэманстравала, што лёс усяго, што на гэтай зямлі ёсьць, вырашае гэтая ўлада. Мне было вельмі сорамна адказваць на пытаньні, якія мне задавалі прадстаўнікі розных дабрачынных арганізацый з Эўропы, - чаму так адбываецца. Такая ў нас сёньня ўлада. Такое стаўленьне дзяржавы да правоў і лёсаў нашых дзяцей".

Карэспандэнт: "Але ў гэтай канкрэтнай сытуацыі прадстаўнікі ўлады казалі, што сям''я замест таго, каб пайсьці шляхам законным, у межах тых правіл, якія існавалі, спрабавала гвалтам утрымаць гэтую дзяўчынку. І абвінавачвалі гэтую сям''ю ня толькі ў парушэньні законаў, але і ў гвалтоўным утрыманьні дзіцяці".

Грушавы: "Па-першае, гэта хлусьня. А па-другое, калі на першым пляне лёс канкрэтнага чалавека, маленькага чалавека, да гэтага пытаньня трэба ставіцца не фармальна. Не па прынцыпе - вось тыя паперкі яны да нас не даслалі. Яны ж зьвярталіся неаднойчы, яны прасілі адаптацыі гэтай дзяўчынкі. Я дапускаю, што 2-3 паперкі яны даслалі несвоечасова, але што гэта значыць? Значыць, трэба цяпер прадэманстраваць такую бязьлітаснасьць у адносінах да дзяўчынкі? Фактычна пакаралі не гэтую сям''ю, шчырых і добрых італьянскіх людзей. А гэтую маленькую дзяўчынку.

Ня ведаю, як яна будзе далей жыць. Хацелася б пажадаць ёй шчасьця, але яе хаваюць, немагчыма сустрэцца зь ёй. Вось што адбылося".

Чарнобыль выкрыў патэнцыял людзей

Карэспандэнт: "Давайце паслухаем апытаньне: Ці ёсьць нешта станоўчае для Беларусі з Чарнобыльскай катастрофы? Нашая карэспандэнтка задала такое пытаньне людзям на менскіх вуліцах".



Грушавы: "Цікавыя адказы. Я пачуў, што большасьць апытаных - маладыя людзі. Чарнобыль для іх гэта ўжо гісторыя. 20 год прайшло, нават больш. Калі б запыталіся тых, хто перажываў катастрофу, яны б казалі інакш. Я думаю, што нічога пазытыўнага Чарнобыльскага катастрофа не прынесла на нашаю зямлю. Але тое, што яна адбылася і не зруйнавала тую энэргію супраціву, якая ўзьнялася пасьля таго, як людзі даведаліся, што зь імі адбываецца, гэта я лічу вельмі станоўчым фактам.

Той усплеск, тая хваля грамадзкай актыўнасьці, грамадзкай самаарганізацыі, - нічога падобнага мы не назіраем. Гэта патэнцыял людзкі, які існуе, ён нікуды ня зьнік. Але, на жаль, толькі такіх жахлівыя рэчы як вайна, катастрофа, абуджаюць людзей. Я веру, што гэтае гора абудзіла людзей. Але ня ўсіх. Адносная частка фактычна зьмірылася з тым, што пасьля прыходу да ўлады вось гэтай новай хвалі палітычных дзеячоў, гэты Чарнобыль зьнік ня толькі са старонак прэсы, інфармацыйных выпускаў, навуковых справаздач...

Ён патроху зьнік і зь сьвядомасьці нашых людзей. І супраць гэтага я б хацеў сёньня некалькі словаў сказаць: людзі, вы адказныя ня толькі за своё лёс. Тое, што вы вырашаеце сёньня ў пэрспэктыве атамнай беларускай станцыі, гэта датычыцца лёсу ня толькі вашых дзяцей, а дзяцей вашых дзяцей. Думайце. І яшчэ раз думайце. Тыя, хто пражыў гэтыя гады, хто адчуў небясьпеку чарнобыльскай радыяцыі, не павінны вось так пасіўна ставіцца да, на мой погляд, неабгрунтаваных плянаў".

Атамная станцыя – гэта помнік ахвярам Чарнобылю

Карэспандэнт: "Спадар Грушавы, а як вы ставіцеся да аргумэнту, што вакол Беларусі і так ёсьць атамныя станцыі. На чужой тэрыторыі, але блізка. Няхай будзе і беларуская".

Грушавы: "У мяне на гэта два адказы. Па-першае, тую пляцоўку, якую сёньня падрыхтавалі для будаўніцтва станцыі, знайшлі ў чарнобыльскай зоне. Фактычна там, дзе закапаныя дзясяткі вёсак чарнобыльскіх. Зьнішчаных, спаленых. І вось як помнік ахвярам, помнік жыцьцю, якое было зьнішчанае Чарнобыльскай катастрофай, будуць будаваць атамную станцыю. Вы ўяўляеце, што ў Курапатах мы пабудуем помнік сталінскаму НКВД? Не.

Вы ўяўляеце, што ў Асьвенцыме будзе помнік былым вартаўнікам? Не. Дык вось і я не ўяўляю, як можа стаяць такі помнік, нягледзячы на ўсе эканамічныя аргумэнты".

Карэспандэнт: "Але ж гавораць не пра помнік, а пра тое, што для Беларусі будзе вырабляцца энэргія..."

Грушавы: "Што за энэргія будзе вырабляцца на вынішчаных беларускіх вёсках? Таму, калі я гаварыў пра помнік, я меў на ўвазе, што робіцца на могілках. А фактычна – гэта могілкі таго, дачарнобыльскага жыцьця. Жыцьця, якое было зьнішчана менавіта атамнай станцыяй".

Па-другое, я сёньня чуў людзей - нармальная краіна, нармальная дзяржава павінна аздараўляць дзяцей на сваёй тэрыторыі... Я цалкам згодзен з гэтым. І ўсё, што мы пачалі 18 год таму, а тады першыя дзеці паехалі з чарнобыльскай зоны. Усё тое, на мой погляд, было толькі часовым вырашэньнем пытаньня, пакуль дзяржава не пабудуе дастатковай колькасьці дзіцячых санаторыяў. Яна не пабудавала іх. Нават сёньня, калі будуюцца вялікія будынкі - помнікі гэтай уладзе, - нават сёньня 90 працэнтаў дзяцей будуць адпачываць у школьных лягерах.

Вось тыя лічбы 200 тысяч- 500 тысяч дзяцей будуць адпачываць у школьных лягерах. Гэта што? Аздараўленьне? Уклад у будучыню гэтых дзяцей. Гэта тая ж адпіска, якая існавала ў савецкія часы.

Вось калі хаця б мільярд, а станцыя будзе кашатваць 12-14 мільярдаў, урад скарыстаў на будаўніцтва 3-4-х дзясяткаў буйных сучасных санаторыяў для дзяцей, тады б я абмяркоўваў на будаўніцтва станцыі. Пакуль гэтыя грошы ідуць не на здароўе дзяцей, а на вырашэньне пытаньня эканамічнай бясьпекі... Вось тут я ня згодзен. І тут бы я параіўся з усім насельніцтвам, з усімі грамадзянамі.

Я думаю, калі ўлада не пагадзіцца на правядзеньне рэфэрэндуму, гэта будзе азначаць, што прымусова, зноў як у савецкія часы, нашаму народу навязваюць невядома які лёс".

Карэспандэнт: "А як бы вы ўсё ж адказалі на пытаньне пра энэргетычную бясьпеку. Урад гаворыць, што ў нас няма іншай альтэрнатывы атамнай энэргетыцы"

Грушавы: "Атамная энэргетыка мае дачыненьне не да ўсіх пытаньнях, зьвязаных з энэргетычнай бясьпекай. Напрыклад, замене паліву атамная энэргетыка не дае. Фактычна гаворка йдзе аб электрыфікацыі нашай краіны. Калі б селі і падлічылі, колькі будзе кашатаваць, калі мы будзем купляць электраэнэргію ў сусудзяў, тады б я паглядзеў, наколькі гэтыя лічбы розьняцца ад тых, якія фігуруюць пры будаўніцтва атамнай станцыі. Гэта выключна эканамічны пункта гледжаньня.

Я ведаю, што шмат краін купляюць электраэнэргію ў суседніх краінах. І я ня думаю, што мы б апынуліся ў сытуацыі, як гэта было з усходнім суседам. Я думаю, тут пытаньне больш лёгкае. Апрача гэтага існуюць іншыя варыянты атрыманьня энэргіі.

Я б не сьпяшаўся. Не сьпяшаўся б. Пакуль яшчэ ў Беларусі атамная станцыя - не з пункту гледжаньня эканамічнай бясьпекі, а гуманітарнай, чалавечай, - думаю, гэтае пытаньне рана ставіць"

Карэспандэнт: "Спадар Генадзь, і апошняе пытаньне. Што б вы параілі людзям, якія неабыякава ставяцца да планаў пабудаваць атамную электрастанцыю. Хочуць нешта зрабіць?"

Грушавы: "Самае першае, гэта зьвярнуцца да тых, хто будзе жыць побач з атамнай станцыяй. Ведаеце, што пляцоўка знаходзіцца ў рэгіёне магілеўскім. Сам Магілёў будзе на мяжы 30-ці кілямэтровай зоны. Мяжа прамой небясьпекі. Вось, магілеўчане, апытайце самі сябе - згодныя вы з такой пэрспэктывай. Ды іншых... Калі людзі адмовяць самі сабе ў гэтых плянах, тады яны могуць зьвярнуцца да ўсяго насельнітва. Мне здаецца, гэта самы дэмакратычны спосаб".
Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG