Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Дакладчык ПАРЭ камэнтуе 5 канкрэтных сытуацыяў беларусаў у выгнаньні: дэпартацыя, праблемы зь візай і рахункам, шлюб і нараджэньне дзіцяці


Дакладчык Парлямэнцкай асамблеі Рады Эўропы (ПАРЭ) аб патрэбах беларускай эміграцыі дэпутат парлямэнту Люксэмбургу Поль Галь
Дакладчык Парлямэнцкай асамблеі Рады Эўропы (ПАРЭ) аб патрэбах беларускай эміграцыі дэпутат парлямэнту Люксэмбургу Поль Галь

Дакладчык Парлямэнцкай асамблеі Рады Эўропы (ПАРЭ) аб патрэбах беларускай эміграцыі Поль Галь некалькі гадоў займаецца праблемамі беларусаў у выгнаньні. Яму ўдалося шмат зрабіць, каб пра іх пачулі і пачалі рэагаваць. Але праблемы застаюцца.

На просьбу карэспандэнта Свабоды Поль Галь камэнтуе 5 канкрэтных выпадкаў.

Дублінскае пагадненьне больш не працуе

— То першы выпадак — публічны, ідзецца пра канкрэтную асобу, бо яна сама напісала аб гэтым у фэйсбуку. Кацярына Ваданосава, што жыве цяпер у Польшчы і хварэе на рак, паведаміла, што ўлады Польшчы патрабуюць дэпартацыі яе 74-гадовай маці, якая ўцякла ад КДБ ў Польшчу, але мела візу, выдадзеную Літвой, і паводле Дублінскага пагадненьня яна мусіць прасіць прытулку там, хоць мяжу ЭЗ яна перасекла ў Польшчы. 28 кастрычніка будзе суд у гэтым пытаньні.

— Па-першае, вялікі дзякуй за гэтае інтэрвію, для мяне вялікі гонар і задавальненьне сустрэцца з вамі асабіста і адказаць на вашы пытаньні. А таксама дзякуй за добрыя словы, якія вы сказалі пра даклад і пра «Люксэмбурскія рашэньні» — сапраўды вельмі важны дакумэнт.

У 2023 годзе тут, у Парлямэнцкай асамблеі Рады Эўропы, быў зроблены даклад. Потым, у 2024 годзе, мы сабраліся на Люксэмбурскую канфэрэнцыю, дзе канкрэтна разглядалі сытуацыю зь беларускімі ўцекачамі, каб вырашаць іх праблемы. Гэта і робіцца і зараз, у тым ліку дзякуючы вашым прыкладам.

А прыклады паказваюць, дзе сыстэма не працуе. Адно з асноўных пытаньняў, якое мы паднялі, тычылася легальнага ўезду і знаходжаньня ў ЭЗ. Што значыць «легальна»? Якім чынам і як доўга вы можаце заставацца ў краіне? Якія краіны бяруць на сябе адказнасьць за ваш прыём, за свабоду перамяшчэньня, а часам і за адмову ў наданьні консульскіх паслугаў? Апісаная вамі сытуацыя — вельмі паказальны прыклад таго, як сыстэма становіцца складанай. Я думаю, што агулам кажучы, юрыдычна яны, магчыма, нават маюць рацыю, калі заяўляюць, што калі вы падпадаеце пад дзеяньне Дублінскага пагадненьня, то павінны выконваць яго правілы. Але і ўвесь Эўрапейскі Зьвяз, і ўсе наагул ведаюць, што Дублінскае пагадненьне больш не працуе. Яно мае свае межы. Таму я спадзяюся, што польскія ўлады прымуць рашэньне з гуманітарнага пункту гледжаньня на сытуацыю.

Няма рахунку — няма дапамогі выправаджанаму палітвязьню

— Мой знаёмы, якога вызвалілі з турмы 11 верасьня разам зь яшчэ 50 палітвязьнямі і вывезьлі ў Літву, ня можа атрымаць грашовую дапамогу ад гуманітарных фондаў, бо ня мае рахунку ў Літве, а рахунак не адкрываюць, бо ня мае дазволу на жыхарства. А яго чакаць трэба як мінімум 3 месяцы.

— Так. Прыклад іншы, але выснова тая ж. Сыстэма занадта складаная.

Я вельмі рады чуць пра вызваленьне палітычных зьняволеных апошнім часам. Нават калі мы ня ведаем, ці за гэтым у Лукашэнкі стаіць нейкая стратэгія, але адчуваем, што стратэгія існуе. І, вядома, выглядае, што ідзе ціск з боку Злучаных Штатаў, каб вызваліць палітычных зьняволеных. Я вельмі рады, мы абодва вельмі радыя, усе рады вызваленьню кожнага палітычнага зьняволенага. І, дзякуй Богу, за апошні месяц іх было шмат, і я рады гэтаму.

Такім чынам, я бяру гэтую вельмі невялікую частку, адно зьвяно ў ланцугу праблем, якія вы згадалі ў сувязі з банкаўскімі рахункамі. Гэтую праблему мы таксама разглядалі ў дакладзе. Бо многія людзі, многія бізнэсы і стартапы ў іншых краінах ня маюць магчымасьці адкрыць банкаўскія рахункі, бо ім ня вельмі давяраюць. Значыць, тут павінна быць сыстэма, у якой мы, як эўрапейцы ў Эўрапейскім Зьвязе і ў краінах Рады Эўропы, можам запэўніць бясьпеку сабе і мець магчымасьць упэўніцца, што гэта варты даверу чалавек. Няма патрэбы забараняць адкрываць банкаўскі рахунак гэтым людзям. Яны маюць права яго мець. Гэты зьбег акалічнасьцяў такі несправядлівы, мне вельмі-вельмі сумна пра гэта чуць.

Мы спадзяемся, і я думаю, што вашы прыклады дапамогуць, на тое, што «Люксэмбурскія рашэньні» будуць ажыцьцёўленыя ў розных краінах вельмі канкрэтным і беспасярэднім чынам. Вы ўзгадалі як прыклад Польшчу і Літву. Мушу сказаць, што гэта былі дзьве краіны, якія найбольш супрацоўнічалі са мной і з Парлямэнцкай асамблеяй Рады Эўропы, калі мы рыхтавалі гэты даклад. Думаю, яны асабліва чуйныя да гэтай праблемы. Але ўсё ж гэтыя прыклады вельмі карысныя, і, калі хочаце, я таксама магу паспрабаваць дапамагчы беспасярэдне ў гэтых выпадках, напрыклад, запытаць у гэтых краінах, што мы можам зрабіць канкрэтна для гэтых людзей.

— Цяжка жыць бяз грошай, бо гатоўкай ім ня могуць даць, а банкаўскія рахункі яшчэ не адкрытыя...

— Так, так і ёсьць, яны ў бядзе.

Калізіі вакол дазволу на жыхарства

— Мой сябра тры гады жыў у Польшчы, маючы часовы дазвол на жыхарства, працаваў, але, падаючы дакумэнты на працяг дазволу на жыхарства, зрабіў фармальную памылку, і яму адклалі разгляд на няпэўны час. Працадаўца адмовіўся падаўжаць зь ім працоўную дамову.

—Так. Было фармальнае рашэньне, а фармальнае рашэньне звычайна можа быць вельмі хуткім. Калі гэта зьмястоўная праблема, напрыклад, вы больш не заслугоўваеце даверу, то яна патрабуе шмат праверак і гэтак далей. Таму я зьдзіўлены пачуць гэта. Прынамсі, у нас у Люксэмбургу ёсьць омбудсмэн, у многіх краінах ёсьць омбудсмэны, якія нейкім чынам адказваюць за людзей, што маюць праблемы зь дзяржаўнымі ўстановамі. Таксама ў Польшчы, наколькі я ведаю, ёсьць омбудсмэн, і гэта можа быць адрас, куды можна зьвярнуцца і атрымаць хуткую дапамогу, калі гэта толькі фармальная рэч і ўстановы не рэагуюць так, як павінны.

— Гэта фармальная праблема, не зьмястоўная, бо фірма хоча наняць яго, хоча, каб ён працаваў.

— Я разумею. Некаторыя працадаўцы могуць сказаць: я ня ўпэўнены, што мне рабіць зараз, і таму выбіраю найбольш бясьпечнае рашэньне. Але ў рэшце рэшт гэта шкодзіць таму вашаму сябру. На маю думку, фармальная праблема мае быць вырашана, гэта ўвогуле не праблема.

Дзе і як беларусам за мяжой пабрацца шлюбам

— Мая сяброўка эмігравала ў Італію, але, каб узяць шлюб, яны з грамадзянінам гэтай краіны мусілі паехаць у Данію. Яшчэ двое сяброў, беларусы зь Літвы і Польшчы, жаніцца езьдзілі ў Грузію. Там не патрабуюць дакумэнтаў зь Беларусі, што яны ня ў шлюбе.

—Так. Толькі дзьве краіны. Зразумела. Таму заўсёды добра пабрацца па-італьянску. Ёсьць Народнае пасольства Беларусі ў Італіі. Яны вельмі адданыя сваёй справе, магчыма, гэта можа быць спосабам атрымаць квазіфармальнае пасьведчаньне аб грамадзянскім стане чалавека. Але я бачу, што вы адмоўна хітаеце галавой, і я хітаю галавой і кажу: «Гэта немагчыма».

— Трэба ехаць у Данію, каб ажаніцца. Калі ласка. Але гэта занадта дорага.

— Так, вядома.

— У беларускім пашпарце ёсьць штамп аб шлюбным статусе. Можна проста паглядзець у пашпарт, каб зразумець, у шлюбе чалавек ці не.

— Я разумею. Гэта вырашае бюракратыя. Вы цалкам маеце рацыю ў гэтым пытаньні. Думаю, гэта важны момант, бо адным з пытаньняў у дакладзе было атрыманьне новага беларускага пашпарта. Усё яшчэ шукаюць орган, гатовы выдаваць гэты пашпарт. І цікава — вы кажаце, што ў звычайным беларускім пашпарце ёсьць штамп аб шлюбе, то варта гэта разгледзець з пункту гледжаньня бясьпекі сямейнага і прыватнага жыцьця — што вам патрэбна ў пашпарце ў якасьці інфармацыі.

Пра пашпарт дзіцяці, народжанага за мяжой

— І апошні мой прыклад з пашпартамі. Мая знаёмая зацяжарала ў выгнаньні. Яна жыве ў Літве, але каб яе дачка атрымала дзейны пашпарт, яна мусіла ляцець нараджаць у Аргентыну.

— Так, быць аргентынкай някепска, але я не разумею гэтага, бо ёсьць дзеці іншых выгнаньнікаў, якія нарадзіліся ў іншых краінах, і я не разумею, чаму з гэтай нагоды павінна быць праблема ў Літве. Ёсьць праблема атрыманьня дзейнага пашпарта ўсякай краіны. Асноўная мая думка ў тым, што калі б у нас быў беларускі пашпарт, які прызнаюць усе краіны Рады Эўропы, гэта мог бы быць пашпарт Новай Беларусі, дзейны дзякуючы супрацоўніцтву з усімі гэтымі краінамі, то вы таксама маглі б атрымаць пашпарт краіны, дзе нарадзіліся, бо ваш новы беларускі пашпарт пацьвярджае вашу асобу. Таму я спадзяюся, што пытаньне новага беларускага пашпарта дойдзе да вырашэньня. Магчыма, новы беларускі пашпарт нам дапаможа.

— Такім чынам, праблемы беларускіх уцекачоў застаюцца вострымі. Якая вашая выснова з гэтых гісторыяў?

— Усё гэта ажыцьцёўлена яшчэ недастаткова. Мы ў Радзе Эўропы знаходзімся па гэтай тэме ў трохэтапнай лёгіцы. Вы павінны ведаць, што праблемы беларусаў у выгнаньні ніколі не былі тэмай тут, у Радзе Эўропы, у Парлямэнцкай Асамблеі, пакуль мы не вынесьлі гэту тэму на разгляд гэтай асамблеі. І я вельмі, вельмі рады паведаміць вам, што цяпер тут многія людзі, а таксама офіс Сьвятланы Ціханоўскай і іншыя палітыкі, іншыя людзі, усе тыя, хто знаходзіцца ў выгнаньні, незалежна ад таго, ці знаходзяцца яны ў палітычнай апазыцыі да Лукашэнкі.

Гэта зараз сярод галоўных тэм, якія мы тут абмяркоўваем. Трохэтапная лёгіка, якую мы маем, заключалася ў тым, каб па-першае спачатку падрыхтаваць даклад, данесьці яго да ведама ўсёй Асамблеі і парлямэнтарыяў.

Па-другое, мець «Люксэмбурскія рашэньні», і зрабіць іх вельмі канкрэтнымі. Па-трэцяе, рэалізаваць іх. І таму ў наступным годзе, спадзяюся, зьявіцца ІТ-інструмэнт для ўкараненьня, які дапаможа нам кантраляваць і суправаджаць усе краіны ў рэалізацыі рашэньняў, якія ў нас ужо ёсьць.

Пазытыўныя прыклады

—Ці не маглі б вы расказаць мне пра некалькі добрых прыкладаў рэалізацыі кейсаў з «Люксэмбурскіх рашэньняў»?

—Так. Наколькі я ведаю, былі краіны ў зоне Рады Эўропы, дзе адміністрацыя, гэта значыць дзяржаўныя службы, не ведалі пра тое, наколькі складаная сытуацыя для беларусаў у выгнаньні. Гэта зьмянілася, таму што цяпер многія зразумелі, што гэта рэальная праблема для тых, хто павінен быў пакінуць краіну з-за Лукашэнкі, рэжыму і дыктатуры. Значыць, да гэтага прыцягваецца ўвага, узьнікае разуменьне. У нас ёсьць людзі, якія атрымалі, пашпарты замежнікаў, хоць гэта было складана рэалізаваць. Нават калі гэта толькі часовае рашэньне. Ёсьць таксама большая ўвага да культурнай ідэнтычнасьці беларусаў і да таго, як падтрымаць яе.

І вы бачылі, што «Люксэмбурскія рашэньні» таксама напісаныя па-беларуску, і справаздача таксама была напісана па-беларуску. Такім чынам, ёсьць большая дасведчанасьць, але я ведаю, што на падставе гэтых канкрэтных рэкамэдацый мы атрымаем канкрэтныя рашэньні. Мы толькі ў пачатку. Але шлях часам вельмі доўгі, таму што мы гаворым з 46 краінамі, якія павінны ўвасобіць гэта ў жыцьцё.

Зьявіцца сайт аб праблемах беларусаў за мяжой

—Я ведаю, і вы зараз сказалі, што рыхтуецца анлайн-плятформа для рэгістрацыі такіх праблем беларусаў у выгнаньні. Дык ці спадзеяцеся вы, што яна будзе эфэктыўнай?

—Так, я спадзяюся. Я нават веру ў гэта, таму што ёсьць Парлямэнцкая асамблея Рады Эўропы, таму што мы палітыкі. Я не магу стварыць ІТ-інструмэнт, гэта будзе перададзена іншым партнэрам, і Кантактная група і іншыя палітычныя структуры вырашаць, як гэта будзе, а потым мы спадзяемся, што зможам рэалізаваць гэта ў наступным годзе, каб мы маглі пачаць гэта. А потым краіны змогуць паведаміць пра тое, што яны зрабілі па розных палітычных рашэньнях або прапановах. А потым паглядзім, што будзе. І больш за тое, мы спадзяемся, што гэта спосаб зноў і зноў уключыць тэму свабоднай дэмакратычнай Беларусі ў будучыню эўрапейскіх краін. І я спадзяюся, што ўсе тыя, хто зараз знаходзіцца ў апазыцыі, хто зараз знаходзіцца ў выгнаньні, застануцца адзінымі ў нейкім сэнсе. У нас розныя меркаваньні, мы застаёмся адзінымі, таму што мы рыхтуемся, мы робім усё магчымае, каб падрыхтаваць гэтую свабодную дэмакратычную Беларусь, будучыню Беларусі. І я спадзяюся быць там, калі прыйдзе час.

Хачу прыехаць у Менск на Дзень свабоды

— Я таксама. Скажыце, ці плянуеце вы заставацца на гэтай тэме ў бліжэйшай будучыні, якія вашы асабістыя пляны на гэты конт?

—Так. Я залежу ад Парлямэнцкай асамблеі, я залежу ад таго, ці буду я чальцом парлямэнта ў Люксэмбургу. Таму, калі калі-небудзь мяне больш не абяруць, я не змагу быць тут, у Парлямэнцкай асамблеі. Але пакуль я дэпутат парлямэнта, я буду старацца заставацца ў Страсбургу і абараняць беларускую тэму, беларускія выклікі. І мой самы вялікі плян — прыехаць у Менск на Дзень свабоды, калі краіна будзе свабоднай, і я хачу быць там з вамі і ўсімі тымі, хто нас цяпер слухае.

Поль Галь нарадзіўся ў 1973 годзе ў горадзе Люксэмбургу. Ён каталіцкі тэоляг і люксэмбурскі палітык, сябра Хрысьціянска-сацыяльнай народнай партыі. Атрымаў прэмію Эўрапейскага Парлямэнту «Грамадзянін Эўропы» 2016 году за свой удзел у прыёме ўцекачоў.

У 2018 годзе Поль Галь выбраны ў Палату дэпутатаў Люксэмбургу.
20 чэрвеня 2023 году на сэсіі ПАРЭ ў Страсбургу аднагалосна ўхвалена падрыхтаваная Полем Галем рэзалюцыя «Спэцыфічныя выклікі, зь якімі сутыкаюцца беларусы ў выгнаньні». 6–7 чэрвеня 2024 году ў Люксэмбургу прайшла канфэрэнцыя «Люксэмбурскія рашэньні», прысьвечаная праблемам беларусаў у выгнаньні. Сярод яе ініцыятараў быў Поль Галь. На форуме прынялі дакумэнт «Люксэмбурскія рашэньні» аб дапамозе беларускім імігрантам у розных краінах — сябрах Рады Эўропы з прапановамі і рэкамэндацыямі. Дакумэнт даступны і па-беларуску.

Паводле ацэнак ПАРЭ, ад 200 000 да 500 000 беларусаў мусілі пакінуць краіну праз палітычныя рэпрэсіі пасьля сфальшаваных прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году.

У сакавіку 2023 году прадстаўнік ПАРЭ наведваў Польшчу і Літву, каб пагутарыць зь беларускімі ўцекачамі, а таксама ўладамі гэтых дзяржаваў.
Спэцыяльны дакладчык таксама бачыўся зь беларусамі замежжа, чые сваякі — палітычныя зьняволеныя ў Беларусі.

Што такое ПАРЭ і Рада Эўропы

  • Парлямэнцкая асамблея Рады Эўропы (ПАРЭ) — адзін з двух галоўных статутных органаў Рады Эўропы: кансультацыйны орган, які складаецца з прадстаўнікоў парлямэнтаў усіх дзяржаў-сяброў.
  • ПАРЭ — найстарэйшы ў Эўропе орган міжпарлямэнцкага супрацоўніцтва, ён заснаваны 5 траўня 1949 году. Асамблея прымае рэзалюцыі і рэкамэндацыі на падставе дакладаў, якія рыхтуюцца дэпутатамі.
  • Місія Рады Эўропы — адстойваць правы чалавека і падзел галінаў уладаў, спыніць сьмяротнае пакараньне на ўсім кантынэнце.
  • Вярхоўны Савет Беларусі ў 1990 гадах меў статус спэцыяльна запрошанага ў ПАРЭ, але пасьля рэфэрэндуму 1996 году гэты статус быў страчаны.
  • Расея пасьля поўнамаштабнага нападу на Ўкраіну ў 2022 годзе сама выйшла з Рады Эўропы.

Форум

Камэнтаваць тут можна праз Disqus. Калі вы ў Беларусі, любы камэнтар можа быць падставай для перасьледу з боку ўладаў.
Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава
XS
SM
MD
LG