Старшыня Цэнтральнай выбарчай камісіі Беларусі Ігар Карпенка заявіў аб запрашэньні калег з краін СНД зь місіямі па назіраньні за выбарамі прэзыдэнта 26 студзеня 2025 году, а за два дні да выбараў у Менску адбудзецца пасяджэньне Кансультацыйнага савету кіраўнікоў выбарчых органаў краін СНД.
«Ужо правялі акрэдытацыю місіі назіральнікаў СНД, але яна прадоўжыцца. Кіраўнік місіі Сяргей Лебедзеў традыцыйна атрымае акрэдытацыйнае пасьведчаньне пад нумарам адзін», — працытавала дзяржаўнае агенцтва БелТА Ігара Карпенку.
Апроч таго, паводле яго, запрасілі «прадстаўнікоў шэрагу выбарчых камісій, зь якімі беларускі бок узаемадзейнічае ў рамках Усясьветнай асацыяцыі выбарчых органаў».
Ігар Карпенка нагадаў, што 6 студзеня завяршаецца тэрмін збору подпісаў для падтрымкі прэтэндэнтаў на кандыдыта ў прэзыдэнты.
«Папярэдне магу сказаць, мы плянуем на 23 сьнежня пасяджэньне ЦВК па рэгістрацыі кандыдатаў у прэзыдэнты Рэспублікі Беларусь», — сказаў старшыня ЦВК Беларусі.
З 2001 году вынікі выбараў у Беларусі не прызнае міжнародная супольнасьць і незалежныя назіральнікі.
У 2020 годзе ўлады Беларусі накіравалі запрашэньне для назіральнікаў БДІПЧ АБСЭ на прэзыдэнцкія выбары са спазьненьнем. Арганізацыя адмовілася накіроўваць сваіх прадстаўнікоў. Тая кампанія скончылася масавымі затрыманьнямі, а супраць удзельнікаў пратэстаў ужылі зброю. Дзясяткі тысяч людзей трапілі за краты, сотні тысяч вымушаныя былі эміграваць.
У 2022 годзе ўлады ўвогуле не запрасілі місію БДІПЧ АБСЭ для назіраньня на так званым канстытуцыйным рэфэрэндуме 27 лютага.
Беларусь як дзяржава АБСЭ з уласнай волі ўзяла на сябе абавязаньне ладзіць свабодныя і справядлівыя выбары.
Што вядома пра Ўсясьветную асацыяцыю выбарчых органаў
Усясьветную асацыяцыю выбарчых органаў (The Association of World Election Bodies, А-WEB) стварылі ў 2013 годзе. Беларусь, як адзначаецца на афіцыйным сайце беларускай ЦВК, лічыць сябе адной з заснавальніц гэтай арганізацыі. Хоць папраўдзе яе заснавалі па ініцыятыве Нацыянальнай выбарчай камісіі Рэспублікі Карэі і Асацыяцыі азіяцкіх выбарчых органаў. У канфэрэнцыі, на якой заснавалі А-WEB, удзельнічалі больш за 400 прадстаўнікоў з 140 органаў кіраваньня выбарамі, міжнародных і няўрадавых арганізацый, у тым ліку і зь Беларусі.
Цяпер асацыяцыя аб’ядноўвае 119 органаў адміністраваньня выбараў з 109 краін сьвету.
Старшыня ЦВК Беларусі Ігар Карпенка ў канцы 2023 году запрасіў прадстаўнікоў А-WEB прыехаць у Беларусь для назіраньня за Адзіным днём галасаваньня, які праводзіўся сёлета ў лютым. Але сярод задач асацыяцыі назіраньня за выбарамі няма. Яе стваралі для ўзмацненьня супрацы між органамі адміністраваньня выбараў з мэтай забесьпячэньня даверу да выбарчых працэсаў у сьвеце, а таксама для абмену тэхналёгіямі. Кожны сябар асацыяцыі мусіць штогод пералічваць у яе бюджэт 10 тысяч даляраў.
Прадстаўнікі гэтай арганізацыі неаднойчы падыгравалі аўтарытарным рэжымам, у тым ліку ў часе прэзыдэнцкіх выбараў ва Ўзбэкістане і Расеі. Па выніках назіраньня прадстаўнікі А-WEB заяўлялі, што выбары прайшлі на высокім арганізацыйным узроўні, а галасы падлічваліся «адкрыта, галосна і апэратыўна».
Апошняя асамблея Ўсясьветнай асацыяцыі выбарчых органаў прайшла 22–25 кастрычніка ў Калюмбіі. На ёй прадставілі заяву кіраўнікоў ЦВК краін СНД, ухваленую сёлета ў верасьні, у якой «асудзілі любыя спробы ўмяшаньня ў выбарчыя працэдуры краін Садружнасьці».
Перад гэтай сустрэчай Цэнтральная выбарчая камісія Ўкраіны зьвярталася да органаў адміністраваньня выбараў краін Усясьветнай асацыяцыі выбарчых органаў (The Association of World Election Bodies, А-WEB) з заклікам прыпыніць сяброўства ў гэтай арганізацыі Цэнтральных выбарчых камісій Расеі і Беларусі. Але пазыцыю Ўкраіны не падтрымалі.
Выбары 2025 году ў Беларусі
- Выбары прэзыдэнта Беларусі прызначылі на 26 студзеня 2025 году — нашмат раней, чым можна было чакаць. Паводле заканадаўства, сёмыя прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі павінны былі адбыцца не пазьней за 20 ліпеня 2025 году.
- Аляксандар Лукашэнка адразу ж заявіў пра намер працягнуць сваю ўладу над краінай яшчэ прынамсі на 5 гадоў. Гэтыя выбары сталі сёмымі для аўтарытарнага кіраўніка дзяржавы. Колькі часу Лукашэнка застаецца ва ўладзе: онлайн-лічыльнік.
- Офіс Сьвятланы Ціханоўскай, Аб’яднаны пераходны кабінэт і Каардынацыйная рада пасьля гэтага выпусьцілі сумесную заяву, у якой падкрэсьлілі, што электаральная кампанія праводзіцца ў сытуацыі глыбокага палітычнага крызісу ў Беларусі, а Аляксандар Лукашэнка незаконна ўтрымлівае ўладу шляхам рэпрэсіяў супраць беларускага грамадзтва, і заклікалі беларусаў «выказаць свой пратэст шляхам галасаваньня супраць усіх, хто крадзе нашае права голасу».
- Гэтыя выбары ў Беларусі пры Лукашэнку насілі, паводле міжнародных арганізацый, несвабодны і недэмакратычны характар. Выбарчая кампанія праходзіла ва ўмовах шырокамаштабных рэпрэсій і палітычнага крызісу, які цягнецца ад папярэдніх прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году. 97% членаў выбаркамаў працавала на папярэдніх выбарах, вынікае з дакладу ініцыятывы былых сілавікоў BelPol.
- Паводле ЦВК, яўка на выбарах склала 86,82%. Ужо ў ноч на 27 студзеня Цэнтральная выбарчая камісія заявіла, што за Лукашэнку прагаласавалі 86,82% выбарнікаў. 3 лютага ў ЦВК заявілі, што згодна з канчатковымі вынікамі Аляксандар Лукашэнка атрымаў 5 136 293 галасы (86,82%), Сяргей Сыранкоў — 189 740 галасоў, Алег Гайдукевіч — 119 272 галасы, Ганна Канапацкая — 109 760 галасоў, Аляксандар Хіжняк — 102 789 галасоў.
- У Эўрапарлямэнце 22 студзеня ўхвалілі рэзалюцыю, у якой заклікалі не прызнаваць прэзыдэнцкія выбары 26 студзеня і легітымнасьць Лукашэнкі. Праваабаронцы Libereco і «Вясны» назвалі выбары ў Беларусі «прапагандысцкім шоў», Міжнародны інстытут дэмакратыі і садзейнічаньня выбарам — «„самапрызначэньнем“ Лукашэнкі», а гендакладчык ПАРЭ па дэмакратычнай Беларусі Рышард Пэтру заявіў, што яны «стануць чарговай фікцыяй». У Amnesty International адзначылі ўзмацненьне палітычных рэпрэсій перад выбарамі.
- Папярэднія выбары 9 жніўня 2020 году прайшлі ва ўмовах масавых фальсыфікацыяў і адзначыліся самымі масавымі пратэстамі за ўсю гісторыю незалежнай Беларусі. Вынікі выбараў не прызнала міжнародная супольнасьць, краіны Захаду неаднойчы ўводзілі санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі, якога ня лічаць легітымным прэзыдэнтам Беларусі. Палітычны крызіс, які ўзьнік пасьля выбараў 2020 году ў Беларусі, і шырокамаштабныя рэпрэсіі ў краіне працягваюцца дагэтуль. У сувязі з пагрозай палітычнага перасьледу Беларусь пасьля 2020 году, паводле розных ацэнак, пакінулі сотні тысяч беларусаў. У Беларусі ліквідавалі амаль амаль усе палітычныя партыі, грамадзкі сэктар краіны, пачынаючы з пасьлявыбарчага пэрыяду 2020 году, страціў больш за 1,8 тысячы некамэрцыйных арганізацыяў. Пасьля выбараў 2020 году ў Беларусі прызналі «экстрэмісцкімі фармаваньнямі/арганізацыямі» і заблякавалі практычна ўсе незалежныя СМІ, журналісты гэтых мэдыя сутыкнуліся з затрыманьнямі, адміністрацыйным і крымінальным перасьледам, многія вымушана пакінулі краіну і працягнулі працаваць з-за мяжы.
Форум