Сьцісла:
- Для атрыманьня патрэбнага ўладам выніку створана цэлая сыстэма мэханізмаў і працэдур, адладжаная машына фальшаваньняў.
- Склад выбарчых камісій старанна падбіраецца, фільтруецца, туды ўключаюць толькі ляяльных рэжыму асобаў.
- Практыка датэрміновага галасаваньня шмат гадоў выкарыстоўваецца для атрыманьня патрэбнага выніку.
- Няма незалежнага назіраньня. Падлік галасоў праводзіцца непразрыста.
- Сам Лукашэнка некалькі разоў пацьвердзіў, што вынікі прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году карэктаваліся мясцовымі ўладамі.
Замест рэальнага выбарчага працэсу ў Беларусі праводзіцца палітычная кампанія, у межах якой улада забясьпечвае патрэбны сабе вынік. Для рашэньня гэткай задачы створана цэлая сыстэма мэханізмаў і працэдур. Гэта такая выбарчая машына, усе элемэнты якой за 30 гадоў адшліфаваныя; яна пастаянна дапрацоўваецца, удасканальваецца і працуе, як гадзіньнік. Выношу за дужкі апісаньне недэмакратычных умоваў у краіне, сярод якіх ліквідацыя апазыцыйных партый і структур грамадзянскай супольнасьці, вялікія турэмныя тэрміны для непажаданых кандыдатаў (Сяргей Ціханоўскі, Віктар Бабарыка) ды інш. Можна налічыць больш за дзясятак колаў абароны, мэханізмаў, якія прадугледжваюць страхоўку і перастрахоўку, гарантыю ад нечаканасьцяў, выпадковасьцяў народнага волевыяўленьня. Вось найбольш яўныя прыёмы фальшаваньня і падману.
1. Склад выбарчых камісій старанна падбіраецца, фільтруецца, туды ўключаюць толькі ляяльных рэжыму асобаў.
Выбарчыя камісіі фармуюцца, як правіла, з прадстаўнікоў аднаго працоўнага калектыва. Прычым старшыня камісіі — начальнік у гэтым працоўным калектыве. Тым самым забяспечваецца залежнасьць сяброў камісіі ад старшыні. Для маскаваньня гэтага факту сябры камісіі абвяшчаюцца сябрамі якіх-небудзь праўладных палітычных партый ці грамадзкіх арганізацый.
Апошнім часам сьпісы сяброў камісій засакрэчаныя.
2. Не прадугледжана дзяржаўнае фінансаваньне агітацыйнай кампаніі. Кандыдаты ў прэзыдэнты і дэпутаты мусяць ствараць свае выбарчыя фонды, у якія грамадзяне Беларусі могуць уносіць грошы. Прычым ананімныя ахвяраваньні забараняюцца. Але любы чалавек, які ўнёс у выбарчы фонд умоўнага апазыцыйнага кандыдата больш-менш вялікую суму, адразу выкліча асаблівую цікавасьць у падатковых і іншых кантрольных органаў. Яго бізнэс спустошаць, чалавек зазнае рэпрэсіі. Таму ахвочых рызыкаваць і фінансаваць кампанію не пажаданага ўладам кандыдата няшмат.
3. У зборы подпісаў на карысьць праўладных кандыдатаў задзейнічаны дзяржаўны апарат. Подпісы зьбіраюць на прадпрыемствах, ва ўстановах пад кантролем адміністрацыі. Хоць паводле закону зборам подпісаў павінны займацца толькі ўдзельнікі ініцыятыўных груп кандыдатаў.
4. Агітацыйная кампанія праходзіць пад поўным кантролем уладаў. Сустрэчы з працоўнымі калектывамі магчымыя толькі са згоды адміністрацыі прадпрыемства ці ўстановы.
У цяперашняй выбарчай кампаніі агітацыяй у падтрымку Аляксандра Лукашэнкі займаецца ўся дзяржаўная машына. Прычым задоўга да дня галасаваньня, а ня толькі цягам месяца, прадугледжанага заканадаўствам уласна для агітацыі.
5. Няма даступных для назіральнікаў ці проста шараговых грамадзян агульнага сьпісу выбарнікаў па ўсёй краіне і па кожнай акрузе і ўчастку. Гэта дае магчымасьць маніпуляваць і яўкай, і вынікамі выбараў.
6. Зьліквідавалі выбарчыя ўчасткі за мяжой. Раней яны былі, а цяпер няма. Гэта зроблена для таго, каб дыяспара, сярод якой моцныя антыўладныя настроі, не змагла ўплываць на вынікі выбараў.
7. Сыстэма датэрміновага галасаваньня. У ім удзельнічаюць да 40% выбарнікаў. Выканаўчая ўлада вызначае пляны, якая колькасьць людзей павінна прагаласаваць датэрмінова. І гэтыя пляны размяркоўваюць паміж рэгіёнамі і прадпрыемствамі Людзей прымушаюць датэрмінова галасаваць.
У ноч перад выбарамі гэтыя бюлетэні вымаюцца, замест іх укідваюцца патрэбныя бюлетэні, у падтрымку кандыдата ўлады. Гэта такі запас, фора, якая павінна стварыць перавагу і выкарыстоўваецца для гарантаванай перамогі патрэбнага кандыдата.
8. Галасаваньне па месцы жыхарства. У дзень выбараў сябры выбарчых камісій бяруць вынасныя скрыні і ходзяць па дамах і кватэрах выбарнікаў, якія не прагаласавалі. Ніякага кантролю за гэтымі скрынямі няма. Там зьдзяйсняюцца фальсыфікацыі.
9. На некаторых мінулых выбарах улады актыўна выкарыстоўвалі мэханізм «каруселі», калі спэцыяльныя групы людзей ходзяць па розных выбарчых участках і галасуюць. Яны маюць спэцыяльны штамп у пашпарце. Гэта робіцца для таго, каб падвысіць яўку. Бо людзі перасталі хадзіць на выбары, а нізкую яўку схаваць цяжка.
10. Пасьля 2020 году на выбарчыя ўчасткі не дапускаюць незалежных назіральнікаў, як унутраных, так і міжнародных. І адначасова ўлады мабілізуюць праўладных назіральнікаў, якія павінны пацьвердзіць «ад імя грамадзкасьці» справядлівасьць выбараў.
11. Сацыялягічныя апытаньні напярэдадні выбараў і экзыт-полы ў дзень выбараў праўладных сацыялагічных структур павінны легітымізаваць, пацьвердзіць аб’ектыўнасьць тых вынікаў, якія загадзя вызначаныя ўладамі.
12. Падлік галасоў праводзіцца непразрыста. Назіральнікі пазбаўлены магчымасьці сачыць за ім. Яны вымушаны знаходзіцца на такой дыстанцыі, зь якой немагчыма нічога ўбачыць.
Сябры выбарчых камісій лічаць бюлетэні моўчкі, запісваюць вынік на паперку, перадаюць старшыні камісіі, той ці тая ідзе ў іншы пакой, там лічыць і потым выходзіць да публікі з канчатковымі вынікамі. Праверыць іх сапраўднасьць немагчыма.
13. Нават калі вынікі падліку на ўчастку не выклікаюць сумневаў, то яны могуць карэктавацца на ўзроўні тэрытарыяльных камісій. Дакладней, лічбы ўзгадняюцца з райвыканкамам і аблвыканкамам, а тэрытарыяльныя камісіі іх агучваюць. Сам Лукашэнка некалькі разоў пацьвердзіў, што вынікі прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году карэктаваліся мясцовымі ўладамі.
14. Апошняя інстанцыя, якая падсумоўвае вынікі ў адпаведнасьці з палітычнай дырэктывай, — гэта Цэнтравыбаркам. Якія ЦВК атрымлівае лічбы зь месцаў, ніхто ня ведае, усё непразрыста.
15. Немагчыма абскардзіць вынікі выбараў, рашэньні выбарчых камісій у судзе. Бо няма незалежнага суду.
Выбары 2025 году ў Беларусі
- Выбары прэзыдэнта Беларусі прызначылі на 26 студзеня 2025 году — нашмат раней, чым можна было чакаць. Паводле заканадаўства, сёмыя прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі павінны былі адбыцца не пазьней за 20 ліпеня 2025 году.
- Аляксандар Лукашэнка адразу ж заявіў пра намер працягнуць сваю ўладу над краінай яшчэ прынамсі на 5 гадоў. Гэтыя выбары сталі сёмымі для аўтарытарнага кіраўніка дзяржавы. Колькі часу Лукашэнка застаецца ва ўладзе: онлайн-лічыльнік.
- Офіс Сьвятланы Ціханоўскай, Аб’яднаны пераходны кабінэт і Каардынацыйная рада пасьля гэтага выпусьцілі сумесную заяву, у якой падкрэсьлілі, што электаральная кампанія праводзіцца ў сытуацыі глыбокага палітычнага крызісу ў Беларусі, а Аляксандар Лукашэнка незаконна ўтрымлівае ўладу шляхам рэпрэсіяў супраць беларускага грамадзтва, і заклікалі беларусаў «выказаць свой пратэст шляхам галасаваньня супраць усіх, хто крадзе нашае права голасу».
- Гэтыя выбары ў Беларусі пры Лукашэнку насілі, паводле міжнародных арганізацый, несвабодны і недэмакратычны характар. Выбарчая кампанія праходзіла ва ўмовах шырокамаштабных рэпрэсій і палітычнага крызісу, які цягнецца ад папярэдніх прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году. 97% членаў выбаркамаў працавала на папярэдніх выбарах, вынікае з дакладу ініцыятывы былых сілавікоў BelPol.
- Паводле ЦВК, яўка на выбарах склала 86,82%. Ужо ў ноч на 27 студзеня Цэнтральная выбарчая камісія заявіла, што за Лукашэнку прагаласавалі 86,82% выбарнікаў. 3 лютага ў ЦВК заявілі, што згодна з канчатковымі вынікамі Аляксандар Лукашэнка атрымаў 5 136 293 галасы (86,82%), Сяргей Сыранкоў — 189 740 галасоў, Алег Гайдукевіч — 119 272 галасы, Ганна Канапацкая — 109 760 галасоў, Аляксандар Хіжняк — 102 789 галасоў.
- У Эўрапарлямэнце 22 студзеня ўхвалілі рэзалюцыю, у якой заклікалі не прызнаваць прэзыдэнцкія выбары 26 студзеня і легітымнасьць Лукашэнкі. Праваабаронцы Libereco і «Вясны» назвалі выбары ў Беларусі «прапагандысцкім шоў», Міжнародны інстытут дэмакратыі і садзейнічаньня выбарам — «„самапрызначэньнем“ Лукашэнкі», а гендакладчык ПАРЭ па дэмакратычнай Беларусі Рышард Пэтру заявіў, што яны «стануць чарговай фікцыяй». У Amnesty International адзначылі ўзмацненьне палітычных рэпрэсій перад выбарамі.
- Папярэднія выбары 9 жніўня 2020 году прайшлі ва ўмовах масавых фальсыфікацыяў і адзначыліся самымі масавымі пратэстамі за ўсю гісторыю незалежнай Беларусі. Вынікі выбараў не прызнала міжнародная супольнасьць, краіны Захаду неаднойчы ўводзілі санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі, якога ня лічаць легітымным прэзыдэнтам Беларусі. Палітычны крызіс, які ўзьнік пасьля выбараў 2020 году ў Беларусі, і шырокамаштабныя рэпрэсіі ў краіне працягваюцца дагэтуль. У сувязі з пагрозай палітычнага перасьледу Беларусь пасьля 2020 году, паводле розных ацэнак, пакінулі сотні тысяч беларусаў. У Беларусі ліквідавалі амаль амаль усе палітычныя партыі, грамадзкі сэктар краіны, пачынаючы з пасьлявыбарчага пэрыяду 2020 году, страціў больш за 1,8 тысячы некамэрцыйных арганізацыяў. Пасьля выбараў 2020 году ў Беларусі прызналі «экстрэмісцкімі фармаваньнямі/арганізацыямі» і заблякавалі практычна ўсе незалежныя СМІ, журналісты гэтых мэдыя сутыкнуліся з затрыманьнямі, адміністрацыйным і крымінальным перасьледам, многія вымушана пакінулі краіну і працягнулі працаваць з-за мяжы.
Форум