Эўрапейскі суд у правах чалавека разглядае некалькі справаў супраць урадаў Літвы, Латвіі і Польшчы, заведзеных на падставе заяваў мігрантаў з Іраку, Сырыі, Афганістану і Гвінэі за адмову даць прытулак і высылку на тэрыторыю Беларусі.
Цяпер усе гэтыя справы знаходзяцца на стадыі камунікацыі з нацыянальнымі ўрадамі.
У прыватнасьці, з урадам Латвіі судзяцца пяць грамадзян Сырыі, якія пешшу ў канцы 2022-га і пачатку 2023 году перайшлі мяжу ў Латвію, і ў тыя ж дні іх «гвалтоўна адціснулі ў Беларусь, якая не была бясьпечнай трэцяй краінай, або адвезьлі ў вялікі намёт на тэрыторыі Латвіі, дазволілі застацца там на ноч, а на наступны дзень выштурхнулі назад у Беларусь». У сваіх заявах грамадзяне Сырыі адзначалі, што латвійскія ўлады на той момант не рэгістравалі і не разглядалі іхных заяваў аб прытулку, хоць у лягеры для мігрантаў узялі адбіткі пальцаў.
На гвалт ад уладаў Латвіі пры перасячэньні мяжы з боку Беларусі скардзіцца грамадзянін Гвінэі, які цяпер знаходзіцца ў лягеры для мігрантаў у Даўгаўпілсе і змог падаць заяву аб міжнароднай абароне.
Скаргу на ўрад Літвы падалі пяць грамадзян Афганістану, сярод якіх два школьнікі, адзін журналіст і два настаўнікі ангельскай мовы. Яны сьцьвярджаюць, што ў жніўні 2021 году ўцяклі з Афганістану, ад перасьледу талібаў, у Расею, а адтуль у Беларусь на мяжу зь Літвой.
«Яны некалькі разоў спрабавалі перасекчы беларуска-літоўскую мяжу пешшу, але кожны раз літоўскія памежнікі адціскалі іх на тэрыторыю Беларусі, не даючы ім магчымасьці падаць заяву на прытулак. Пасьля адмовы ва ўезьдзе ў Літву заяўнікі засталіся ў лесе каля мяжы, баючыся жорсткага абыходжаньня з боку беларускіх памежнікаў. Ім было холадна і не хапала ежы», — адзначаецца ў дакумэнце.
Датычна гэтых грамадзян Эўрапейскі суд у правах чалавека вынес рашэньне аб часовых мерах і забараніў уладам Літвы іх дэпартаваць у Беларусь. Аднак, нягледзячы на гэта, афганцаў усё роўна вывезьлі ў Беларусь, дзе іх неўзабаве затрымалі беларускія памежнікі. Тыя іх дапыталі і зноў адправілі на літоўскую тэрыторыю. Цяпер яны таксама знаходзяцца ў лягеры для мігрантаў.
З пазовам супраць Польшчы зьвярнуліся шэсьць грамадзян Іраку, якія таксама перайшлі мяжу з боку Беларусі. Аднаго зь іх, як паведамляецца ў дакумэнце, беларускія ўлады пасьля няўдалай спробы перайсьці мяжу вярнулі ў Ірак — яго польскія памежнікі 20 разоў вярталі ў Беларусь.
Ува ўсіх заявах у розных фармулёўках адзначаецца, што памежнікі Літвы, Латвіі і Польшчы паддавалі мігрантаў рызыкам, бо вярталі іх без вывучэньня асабістых справаў у Беларусь, якую нельга лічыць бясьпечнай.
Цяпер Эўрапейскі суд у правах чалавека чакае адказаў ад урадаў Латвіі, Польшчы і Літвы на пытаньні, у тым ліку аб парушэньні правоў мігрантаў на падачу заявы аб прытулку ці міжнароднай абароне, аб беспадстаўнай дэпартацыі, жорсткім абыходжаньні з боку эўрапейскіх памежнікаў, аб катаваньнях у выпадку вяртаньня ў Беларусь, а таксама аб браку доступу да ежы, вады і мэдычнай дапамогі.
Агульная колькасьць такіх справаў невядомая.
Мігранцкі крызіс 2021-2023. Асноўнае
- У ліпені 2021 году Аляксандар Лукашэнка заявіў, што з прычыны санкцыяў Беларусь больш ня будзе стрымліваць нелегальную міграцыю ў краіны Эўразьвязу. Найперш вялікія патокі мігрантаў накіраваліся ў Літву, па стане на верасень — звыш 4,2 тысячы чалавек з краінаў Азіі і Афрыкі. Затым напружаньне на сваіх межах адчулі Латвія і Польшча.
- Рэагуючы на крызіс, Літва і Польшча пачалі будаваць сьцяну на мяжы зь Беларусьсю.
- Урады Літвы, а затым Латвіі і Польшчы, улетку 2021-га зрабілі істотна больш строгім заканадаўства аб нелегальным перасячэньні дзяржаўнай мяжы, а таксама выслалі ў памежныя зь Беларусьсю раёны падмацаваньне з вайсковых злучэньняў. Лукашэнку абвінавацілі ў спрыяньні нелегальнай міграцыі ў краіны Эўразьвязу.
- У Літве ў лягерах для ўцекачоў мігранты неаднаразова ладзілі бунты і намагаліся зьбегчы.
- Улады Польшчы зь верасьня распачалі затрыманьні і дэпартацыі людзей, якія дапамагаюць мігрантам нелегальна перасякаць мяжу. Сярод іх як грамадзяне Польшчы, так і грамадзяне Беларусі, краінаў Азіі, у тым ліку некаторыя асобы, што маюць від на жыхарства ў краінах Эўразьвязу.
- Прэм’ер-міністар Польшчы Матэвуш Маравецкі выказаў упэўненасьць, што сцэнар «гібрыднай агрэсіі» супраць Эўразьвязу быў распрацаваны Менскам не самастойна, а ў шчыльнай супрацы з Масквой.
- Прэс-сакратар каардынатара спэцслужбаў Польшчы Станіслаў Жарын 27 верасьня заявіў, што 20% затрыманых мігрантаў маюць сувязі з Расеяй, пра што сьведчаць знойдзеныя доказы. Міністар унутраных спраў і адміністрацыі Мар’юш Каміньскі сказаў, што беларускія памежнікі даюць мігрантам псыхатропныя сродкі, у тым ліку дзецям.
- 30 верасьня ПАРЭ катэгарычна асудзіла практыку вяртаньня мігрантаў «у трэцюю краіну, дзе ім ня можа быць гарантавана міжнародная абарона», і нагадала Латвіі, Літве і Польшчы пра забарону на калектыўную высылку іншаземцаў.
- 8 кастрычніка Варшава заявіла, што трактуе паводзіны беларускага боку як «агрэсіўныя дзеяньні супраць Польшчы». Зьявіўся шэраг відэадоказаў, што беларускія памежнікі ня толькі не спыняюць мігрантаў, але і актыўна дапамагаюць ім нелегальна перасякаць польскую мяжу.
- На межах Беларусі з Польшчай і Літвой ад пачатку міграцыйнага крызісу загінулі сама меней 9 чалавек.
- 8 лістапада раніцай на мяжы зь беларускага боку заўважылі буйную калёну зь некалькіх сотняў мігрантаў, якія рушылі ў суправаджэньні ўзброеных сілавікоў да калючага дроту на мяжы з Польшчай, намагаючыся перасекчы мяжу. Паводле розных ацэнак, іх колькасьць была ад 2 да 4 тысяч чалавек. Многія атрымалі візы ў беларускім дыпляматычным прадстаўніцтве ў Анкары, турэцкія авіякампаніі ўдзельнічаюць у перакіданьні мігрантаў у Беларусь.
- У наступныя дні мігранты пры спрыяньні беларускіх сілавікоў сталі лягерам на памежнай паласе. Курд з Іраку Рэбаз Наджм Хама Саід сказаў Свабодзе, што беларуская міліцыя дапамагае высякаць дрэвы для вогнішчаў на беларускай жа тэрыторыі. Некаторым групам удалося прарвацца на польскую тэрыторыю, але вайскоўцы затрымалі ўсіх парушальнікаў.
- 10 лістапада эўрадэпутат Радаслаў Сікорскі заявіў, што крызіс на мяжы ініцыяваны пры падтрымцы Масквы, а Лукашэнку трэба прызнаць тэрарыстам і выдаць Міжнароднаму трыбуналу. Шэраг іншых эўрапейскіх палітыкаў таксама выказалі ўпэўненасьць, што Пуцін з дапамогай Лукашэнкі расхіствае Эўропу, пачуліся заклікі да ЭЗ дзейнічаць актыўна, а не чакаць.
- 11 лістапада ў паветранай прасторы Беларусі пачалі патруляваць межы расейскія бамбавікі Ту-22М3. Яны належаць паветрана-касьмічным сілам Расеі.
- 11 лістапада Фэдэральная паліцыя Нямеччыны заявіла, што толькі за першыя дні лістапада ў краіну трапілі больш за тысячу мігрантаў, якія выкарысталі Беларусь як краіну транзыту.
- Са жніўня польскія памежнікі спынілі больш за 33 тысячы спробаў нелегальнага перасячэньня мяжы з боку Беларусі, летась іх было 88.
- 15 лістапада больш за 3 тысячы мігрантаў сабраліся на беларускім памежным пераходзе «Брузгі» перад лініяй польскай мяжы, умацаванай часовымі загародамі і шарэнгай польскіх вайскоўцаў.
- Па словах прэс-сакратара Лукашэнкі Натальлі Эйсмант, у Беларусі агулам каля 7 тысяч мігрантаў, якія спадзяюцца трапіць у Нямеччыну.
- 22 лістапада ў Бэрліне адмовіліся прымаць каля 2 тысяч чалавк з Блізкага Ўсходу, якія прыбылі ў Беларусь пасьля арганізацыі рэжымам Лукашэнкі мігранцкага крызісу.
- 25 лістапада мігранты правялі акцыю пратэсту на памежжы, заяўляючы, што ня хочуць вяртацца назад у свае краіны.
- На больш чым дзесяці эвакуацыйных рэйсах у Ірак і Сырыю ў лістападзе-сьнежні Беларусь пакінулі каля 4,5 тысяч мігрантаў.
- На пачатку 2022 году сталі вядомыя тэрміны пабудовы агароджаў на мяжы зь Беларусьсю. Польшча адзначыла, што агароджу дабудуюць да канца чэрвеня, а Літва, што да восені.
- За 2023 год памежнікі суседніх зь Беларусьсю краін Эўразьвязу спынілі 42 тысячы спробаў нелегальнага пранікненьня на сваю тэрыторыю, што на траціну больш за 2022 год.
- Шараговец 1-й Варшаўскай бранятанкавай брыгады Матэвуш Сітэк, паранены нажом 28 траўня 2024 году на мяжы зь Беларусьсю, памёр 6 чэрвеня ў Варшаве. Раненьне вайсковец атрымаў падчас спыненьня спробы групы мігрантаў прарвацца праз сталёвую загароду зь беларускага боку. Калі салдат блякаваў пралом у сталёвай агароджы на мяжы з дапамогай ахоўнага шчыта, мігрант, прасунуўшы руку праз плот, нанёс яму ўдар нажом, прывязаным да палкі, у грудзі. Нож затрымаўся ў целе жаўнера. У бок пацярпелага і памежніка, які дапамагаў яму, кідалі палкі і камяні.
