Віленскі кніжны кірмаш пачаў працу 22 лютага на плошчах выставачнага комплексу LITEXPO. У кніжным павільёне — дзясяткі стэндаў, застаўленых навінкамі. Кірмаш урачыста адкрыў прэзыдэнт Літвы Гітанас Наўседа. Упершыню на гэтым штогадовым кірмашы маюць свой стэнд і беларускія выдаўцы, да якіх ужо ідуць свае пакупнікі і наведнікі.
Удзел беларускіх выдаўцоў у найбуйнейшай кніжнай выставе Літвы стаў магчымы дзякуючы намаганьням жаночага выдавецтва «Пфляўмбаўм» пры партнэрстве выдавецтва «Янушкевіч». Агулам яны прадстаўляюць больш за трыццаць кніжных навінак на беларускай мове, якія наведнікі кірмашу могуць набыць таньней, чым у крамах. Пасьля ўрачыстага адкрыцьця пагутарылі з дырэктаркай выдавецтва «Пфляўмбаўм», пісьменьніцай і перакладчыцай Аленай Казловай.
«Беларускае слова, празь якое можна быць разам»
«На Віленскім кніжным кірмашы мы ўпершыню. Як дабіраліся да нас, пэўна, бачылі ўкраінскі стэнд? Ён большы за беларускі, але і нам цяпер ёсьць што прапанаваць», — сустракае дырэктарка выдавецтва Алена Казлова і адразу пераходзіць да прэзэнтацыі навінак.
«Глядзіце, вось кніга маладой аўтаркі Вікі Біран „Я танцую“, якая выдатна піша пра беларускую рэальнасьць. А гэта кніга Евы Вежнавец „Па што ідзеш, воўча?“. Яе і прадстаўляць ня трэба, гэта абсалютны гіт. Мы выдалі 6 тысяч асобнікаў і яшчэ дадрукавалі 500. Дарэчы, гэта тыповы наклад для эўрапейскага чытача», — кажа Алена, зьвяртаючы ўвагу на тое, што беларуская выдавецкая справа разьвіваецца ў эўрапейскім рэчышчы.
Дырэктарка выдавецтва працягвае прэзэнтацыю навінак і прапануе «Анталёгію паэтак» — творы 63 беларускіх аўтарак, выбраныя Вальжынай Морт. Наступная навінка, «На прызьбе ў Сілічах» Марыі Вайцяшонак, вартая асобнага камэнтару.
«Яна аўтарка старэйшага пакаленьня, таму чытачам будзе цікава даведацца, як яна бачыць сучаснасьць», — кажа Алена Казлова і працягвае руку да невялічкай кніжкі ў жоўтай вокладцы. «Гэта дэбютная кніжка беларускай паэткі Марыі Бадзей «Мёд і дым». Цудоўная паэзія, беларуская мова. Кніжка добра купляецца. Выдавец Андрэй Янушкевіч, які дапамагае нам у распаўсюдзе кніг у Польшчы, кажа, што гэтую кніжку распрадалі за адзін дзень. А вось яшчэ адзін паэтычны бэстсэлер — Вальжыны Морт «Песьні для мёртвых і ўваскрэслых».
Сярод перакладаў Алена асабліва ганарыцца кніжкай украінскай аўтаркі Марыі Маціёс «Салодкая Даруся» і тлумачыць чаму: «Гэта такі мосьцік, які злучае нашы народы. Зараз вельмі шмат дэструкцыйных тэндэнцый у нашым рэгіёне, якія разбураюць сувязі паміж суседзямі. Наколькі мы можам з гэтым змагацца, мы спрабуем гэта рабіць».
З кніг выдавецтва «Пфляўмбаўм» вылучаецца вялікі, надзейна запакаваны ў плёнку чырвона-чорны том з назвай «Персеполіс». Аўтарка — Маржан Сатрапі.
«Гэта падвойная навінка. Упершыню пераклалі на беларускую твор пісьменьніцы іранскага паходжаньня, якая піша па-француску. Чаму яе? Паводле сюжэту кніга нагадае беларускім чытачам нашыя падзеі, хто купіць, шмат што ў ёй пазнае. Але адметнасьць яшчэ і ў жанры — гэта комікс, вельмі папулярны цяпер жанр», — кажа Алена Казлова.
«Час паламаць старую тэндэнцыю»
Усяго на Віленскім кніжным кірмашы прадстаўлена 14 навінак ад выдавецтва «Пфляўмбаўм» і яшчэ каля двух дзясяткаў кніг ад выдавецтва «Янушкевіч», якое калегі з жаночага выдавецтва запрасілі на свой стэнд у якасьці субарандатара. Удзельнікі кірмашу могуць ня толькі прадаць свае тавары пакупнікам, але разьлічваюць і на новыя дамовы і праекты. Выдавец Андрэй Янушкевіч пэрспэктывы свайго ўдзелу ў кірмашы ацэньвае высока.
«Каб больш прадаваць кніжак, патрэбная большая іх разнастайнасьць. Нават кнігі папулярных жанраў выходзяць спарадычна. Тыя ж дэтэктывы, фантастыка, нон-фікшн. На літоўскім кірмашы безьліч кніг самых розных жанраў — і клясыкі, і сучаснай літаратуры. Літоўцы апэратыўна перакладаюць сусьветныя бэстсэлеры, а мы безнадзейна адстаём. Гэтай традыцыі ўжо 30 гадоў, і, я думаю, зараз самы час яе паламаць. У нас абуджаецца грамадзкая сьвядомасьць, мы зразумелі, хто мы ёсьць, і трэба разьвіваць гэты напрамак, бо культура — гэта наша зброя, наш здабытак», — мяркуе выдавец.
Паводле Андрэя Янушкевіча, за паўтара года эміграцыі ягонае выдавецтва выпусьціла каля 30 кніг. Шмат якія зь іх ужо раскупленыя, а цяпер перавыдаюцца, як раман Эрнэста Хэмінгуэя «І ўзыходзіць сонца» ў перакладзе на беларускую мову.
Першы пакупнік беларускага стэнду, Алесь, прыйшоў на кірмаш якраз па кнігу, на якую даўно «паляваў».
«Гэта пераклад кнігі Маркеса „Восень патрыярха“. Выдавецтва „Янушкевіч“ яе выдавала, але я не пасьпеў набыць, бо распрадалі ўсе асобнікі. Нядаўна даведаўся, што яны надрукуюць дадатковы наклад і прывязуць на кірмаш у Вільню. Таму я тут. А чаму хачу менавіта гэтую кнігу? Проста яна вельмі сугучная з падзеямі ў Беларусі — пра дыктатуру, пра тое, як людзі ў ёй існуюць. І яшчэ я набыў кнігу Альгерда Бахарэвіча „Плошча Перамогі“. Мне цікава, як беларускія літаратары асэнсоўваюць падзеі 2020 году, бо сам спрабую асэнсаваць тое, што са мной тады адбылося», — расказаў Алесь, які мусіў выехаць зь Менску пасьля 2020 году і апынуўся ў Літве.
«Дамовіліся, што пакладзем на паліцы і дзьве кнігі выдавецтва „Вясна“»
Яшчэ адзін прысутны на кірмашы беларус — літаратар Сяргей Шупа. Былы журналіст «Свабоды» ўдзельнічае ў працы беларускага стэнду зь дзьвюма кнігамі сваіх перакладаў.
«Гэта дзьве топавыя літоўскія кнігі апошняга стагодзьдзя. „Белы саван“ Антанаса Шкемы, вельмі вядомага эмігранцкага пісьменьніка, і раман „Туўла“ Юргіса Кунчынаса — гэта самая віленская кніга з усіх, якія я чытаў», — расказаў Сяргей і патлумачыў, чаму ўзяўся за пераклады зь літоўскай.
«Гэтак я памалу сплачваю свой доўг перад літоўскай літаратурай, бо шмат перакладаў зь беларускай на літоўскую, але ніколі наадварот. Дык вось узяўся. І пляны ёсьць працягваць гэтую сэрыю, бо прадаюцца літоўскія творы добра. У Літве сярод беларусаў попыт на іх вялікі, нашы чытачы дакладна хочуць ведаць больш пра краіну, якая іх прытуліла».
«Літаратары жывуць у стрэсе, як усе»
Алена Казлова — аўтарка кнігі паэзіі «Дрэва энталіпт» і раману «На засьнежаны востраў». Яна піша пад псэўданімам Анка Ўпала. Пра сябе пісьменьніца расказала, што напісала ўжо працяг раману, але пакуль ня вырашыла, дзе будзе яго выдаваць. Ад паслуг выдавецтва, якім Алена кіруе, яна рашуча адмаўляецца.
«Лічу, што гэта няправільна, калі чалавек, які разьмяркоўвае рэсурсы, нейкую частку іх траціць на сябе, прасоўвае свой твор. Мэта выдавецтва — прапаноўваць чытачам найлепшую літаратуру, а з маёй кнігай чытачы самі вызначацца, якая яна. Спадзяюся, выдам яе іншым шляхам. А больш я пакуль не пішу, бо мне вельмі бракуе часу, праца ў выдавецтве патрабуе шмат сілаў», — расказала Алена.
Паводле Алены Казловай, агульная сытуацыя ў беларускай літаратуры, якая робіцца за мяжой і на радзіме, складаная, але не безнадзейная.
«Канечне, беларускія літаратары жывуць у стрэсе. І там, і тут. Як усе, губляюць здароўе, маёмасьць, а нехта і свабоду. Калі ты абмежаваны ў базавых патрэбах, дык якая можа быць плённая праца? Нехта ў трошку лепшай пазыцыі, але большасьць — ня ў вельмі добрай. Але тут мы хоць пішам і друкуемся, а там шмат хто піша ў стол. Тут неяк трымаюцца, знаходзяць рэсурсы, адаптуюцца да сытуацыі. Падаюцца на пісьменьніцкія стыпэндыі, інтэгруюцца ў спосабы жыцьця, якім жывуць калегі ў Эўропе. Калі ёсьць талент і любоў да сваёй справы — усё можна пераадолець».
«Мы робім Літве добрага суседа — Беларусь»
Выдавецтва «Пфляўмбаўм» зарэгістравалі ў Беларусі ў 2019 годзе, актыўна працаваць яно пачало ў 2020-м, але мусіла зьехаць з краіны. Жыцьцё за мяжой аказалася няпростым, але гэта не спыніла выдавецкай дзейнасьці, кажа Алена Казлова.
«Мы разьвіваемся, працягваем выпускаць кніжкі і прадаваць іх, але не праз краму, якой мы ня маем, а оптам ці па пошце. Прадаём гэтак кнігі ў Эўропе і па сьвеце. На жаль, пакуль не ў Беларусі. А ў Літве мы сябе пазыцыянуем як беларускае выдавецтва і як добрага суседа, які цікавіцца Літвой і літоўскай літаратурай, а не жыве адасоблена. Гэты мэсыдж увасоблены ў выяве нашага стэнду, на якім нездарма апынуўся той кавалак ракі Нярыс, што на мяжы зь Беларусьсю, дзе тая ж рака завецца Вяльлёю».
Як дырэктар выдавецтва Алена плянуе сустрэць на кірмашы літоўскіх выдаўцоў, якім зможа прапанаваць супрацоўніцтва. Дзеля гэтага адмыслова падрыхтаваная брашура перакладаў беларускіх аўтараў на літоўскую мову.
«Спадзяёмся, што літоўскія выдавецтвы зацікавяцца і мы зможам прадаць аўтарскія правы на нашы кніжкі, каб у Літве таксама ведалі пра беларускую літаратуру», — кажа Алена і дадае, што выдавецтва таксама купляе правы на кнігі замежных аўтараў, якія падаюцца цікавымі для беларускіх чытачоў.
Цэны кніг, выстаўленых на беларускім стэндзе Віленскага кірмашу, — ад 4 да 15 эўра. Кірмаш адмыслова арыентаваны на тое, каб можна было набыць кнігі на 25% таньней, чым у кнігарнях. Каб наведаць кірмаш, трэба купіць квіток, які на адзін дзень каштуе 10 эўра. Кірмаш працягнецца да 25 лютага, квіток на некалькі дзён абыдзецца таньней. Адрас LITEXPO ў Вільні — Laisvės pr. 5. З Катэдральнай плошчы туды ходзіць бясплатны аўтобус.
