Сьцісла
- І беларусы, якія зьехалі, і тыя беларусы, якія засталіся, ня маюць зараз пэўнага адказу на тое, хто мы ёсьць і куды мы ідзем.
- Калі пачалі склікаць новы склад Каардынацыйнай рады, я вырашыў, што гэта якраз тое месца, дзе я магу рэалізаваць свой погляд на сьвет.
- Я ня верыў, што стары, які абсалютна зьехаў з глузду, можа ва ўсім сьвеце зрабіць такое гора. Цяпер я гэта ведаю. Думаю, што людзі 90 гадоў таму таксама былі вельмі ўражаныя паводзінамі Гітлера.
- Для мяне стала досыць важным тое, што ў Беларусі павінна быць беларусацэнтрычнасьць. І таму беларуская літаратура, беларуская мова, беларуская гісторыя нашмат важнейшыя, чым гісторыя Расейскай імпэрыі і расейская культура.
«Я цяпер самастойны прадпрымальнік, якім і прызвычаіўся быць усё жыцьцё»
— Аляксандар, мы з вамі апошнім разам размаўлялі ў сьнежні 2021 году, вы тады толькі пакінулі Беларусь пасьля чатырох з паловай гадоў зьняволеньня і ўзначалілі напрамак міжнароднага бізнэсу стартап-хабу «Імагуру». Раскажыце, як зьмяніліся ваша жыцьцё больш як за год?
— Тры-чатыры месяцы мы працавалі са стартап-хабам «Імагуру». Вельмі ўдзячны сузаснавальнікам стартап-хабу за тое, што яны далі магчымасьць папрацаваць да пачатку вясны 2022-га, і з таго часу я маю іншую працу. Працую як блогер, як экспэрт, як эканаміст, а таксама маю некалькі адукацыйных праектаў у галіне эканомікі ці бізнэсу. Неўзабаве запускаем малы бізнэс-курс для тых, хто толькі стартуе ў бізнэсе. Таму я цяпер такі самастойны прадпрымальнік, якім і прызвычаіўся быць за ўсё жыцьцё.
Парада ад Кныровіча: Як загаварыць па-беларуску
— І яшчэ адна вельмі важная зьмена ў вашым жыцьці. Вы гаворыце са мной свабодна па-беларуску. Што стала штуршком?
— Я разумею, што вельмі сьціпла пакуль гавару па-беларуску, што маю малы вакабуляр, зашмат русізмаў, і над націскамі і канчаткамі яшчэ трэба працаваць. Я бяру ўдзел у нашым грамадзкім і палітычным жыцьці і лічу, што кожны з такіх людзей павінен размаўляць па-беларуску... Два з трох маіх праектаў, якія ідуць у ютубе, на тэлеканале «Белсат», — цалкам на беларускай мове. Яшчэ адзін праект — гэта мой асабісты выбар.
— Многія беларусы хочуць перайсьці на беларускую мову, але ня робяць гэтага, бо баяцца гаварыць з памылкамі ці зь іншых прычын. Якая парада Аляксандра Кныровіча, як загаварыць па-беларуску?
— Як гэта было ў мяне. Сяджу ў студыі «Эўрарадыё», і мне адно за адным прыходзіць пытаньне на кожнае выданьне: калі ўжо беларус будзе размаўляць па-беларуску? І дзесьці ў жніўні я трошкі стаміўся ад гэтых пытаньняў і адказаў: «Усё, з новага году, і гэта адбудзецца ў студыі „Эўрарадыё“». Калі паабяцаеце сабе, што гэта адбудзецца ці з 1 лютага, ці з 8 сакавіка, і будзеце да гэтага ісьці, то ў вас ня будзе ніякага іншага выбару. Дайце сабе абяцаньне і пачынайце размаўляць па-беларуску ў жыцьці, можа адзін дзень на тыдзень, можа дома, там, дзе вам ня так страшна, дзе вы ня так саромеецеся сваіх памылак.
«Людзі павінны ведаць праўду; яны маюць навучацца, і ім павінна быць весела»
— Вы папулярны блогер. Я вас рэгулярна чытаю і гляджу ў сацсетках. Ці адчуваеце вы сваю аўдыторыю? Якія выклікі перад вамі стаяць у блогінгу?
— Цяпер цяжкія часы, мы знаходзімся ў тым жа становішчы, як і людзі ў Савецкім Саюзе, калі яны могуць прымаць інфармацыю, але ня могуць ніяк на яе рэагаваць, бо гэта небясьпечна, за гэта можна трапіць за краты. Таму ў мяне ёсьць тры мэты. Па-першае, людзі павінны ведаць праўду. Па-другое, яны павінны паступова навучацца (гэта «Як працуе эканоміка» ў маім выпадку). І, па-трэцяе, ім павінна быць весела. У такія цёмныя часы яны павінны мець нейкую нагоду, каб усьміхацца.
Я бачу, як расьце аўдыторыя ў майго youtube-канала КНЫРОВИЧ. Сталая аўдыторыя — гэта тысяч дзесяць-пятнаццаць. Ёсьць выданьні, якія набіраюць больш. І я вельмі ўдзячны кожнаму гледачу, асабліва тым, хто піша паведамленьні. Мне пішуць: мы ня можам нічога казаць, ня можам ніяк адрэагаваць, мы загнаныя пад шконку, але гаварыце, пішыце для нас, бо гэта вельмі важна. Таму я гэта і раблю далей.
Яшчэ ў мяне ёсьць штотыднёвая праграма на «Белсаце» пра навіны эканомікі, а таксама кожны тыдзень па пятніцах на «Эўрарадыё» — размовы ў эфіры за кубачкам кавы пра падзеі ў эканоміцы і грамадзкім жыцьці.
«Гэта нейкая спроба стварыць парлямэнт»
— Вы ўвайшлі ў склад рэфармаванай Каардынацыйнай рады. Вас запрасілі ці вы самі захацелі? Якая была матывацыя?
— Гэта мая асабістая матывацыя. Ня так шмат у Беларусі і за мяжой засталося дзеячоў, якія маюць пэўны досьвед у розных галінах. Размовы аб тым, як дапамагаць камусьці з палітычных дзеячоў ці мець нейкую грамадзкую актыўнасьць, ішлі ўвесь год. Я з сымпатыяй і павагай стаўлюся да ўсіх палітычных дзеячоў, якія і ў гэтыя няпростыя часы працягваюць сваю працу. Пры гэтым я разумею, што ня так шмат у мяне часу, каб працаваць кожны дзень, а гэта вялікая і цяжкая праца.
Калі пачалі склікаць новы склад Каардынацыйнай рады, я вырашыў, што гэта якраз тое месца, дзе я магу рэалізаваць свой погляд на сьвет, у тым ліку на такія рэчы, як разьдзяленьне ўлады і калектыўная праца. Вядома, гэта яшчэ не парлямэнт. Ён будзе, калі адбудуцца выбары. Але гэта нейкая спроба стварыць парлямэнт. Я маю надзею, што з гэтага нешта адбудзецца.
Тыдзень таму адбылося першае паседжаньне Каардынацыйнай рады. Яшчэ шмат пытаньняў, зьвязаных з рэглямэнтам, з узаемадзеяньнем... Вольга Кавалькова абвясьціла пра рэформу Каардынацыйнай рады амаль паўгода таму. Паглядзім, што будзе. Гэта досьвед парлямэнтарызму і досьвед супрацы (маю надзею) з Кабінэтам і зь іншымі структурамі.
«Што адбываецца зараз? Контрарэвалюцыя»
— Улетку вы дасылалі Сьвятлане Ціханоўскай і іншым палітычным лідэрам адкрытыя пытаньні наконт рэфармаваньня дэмакратычных сілаў і атрымалі публічныя адказы на іх. Які ваш погляд на тое, што цяпер адбываецца з дэмакратычнымі сіламі, якія ёсьць рэальныя магчымасьці ў іх, а што ад іх не залежыць?
— Я тады сфармуляваў 12 пытаньняў, на якія павінен мець адказ кожны прадстаўнік дэмакратычных сілаў Беларусі. Тады і Павал Латушка, і Сьвятлана Ціханоўская, і іншыя адказалі такім чынам, як маглі адказаць на той час. Там былі пытаньні, на якія ёсьць адказы, і былі пытаньні, на якія няма адказаў і, магчыма, іх і ня можа быць.
Што адбываецца зараз? Контрарэвалюцыя. Беларусь рэзка ўпала зь некалі мяккага аўтарытарызму да ўжо сталага таталітарызму і працягвае падзеньне — сытуацыя з палітвязьнямі, шлях да ваеннага камунізму ў эканоміцы... Але добра тое, што працягваюць працаваць тыя, хто зьехаў. І ў іх сілах ня так шмат. Яны могуць адстойваць перад міжнароднай супольнасьцю іншы погляд беларусаў, ня той, што ёсьць сёньня ва ўладаў Беларусі. Той погляд накіраваны ў мінулае, у БССР, у Савецкі Саюз, у цёмныя часы. Але большая палова беларусаў (я перакананы ў гэтым і гэта пацьвярджаюць сацыялягічныя дасьледаваньні) маюць іншы погляд, і яго павінен нехта адлюстроўваць і даносіць да міжнароднай супольнасьці.
Ёсьць шмат працы, зьвязанай з дапамогай Украіне, з дапамогай шматлікім беларусам, якія ваююць ва Ўкраіне. І ёсьць шмат пытаньняў з дыяспарай. Для мяне ўсе гэтыя пытаньні важныя. Але па-над імі стаіць іншае пытаньне — ідэнтыфікацыя беларускай нацыі.
Яшчэ год таму мы з вамі пра гэта гаварылі, і ў гэтай справе нічога ня зрушылася. І беларусы, якія зьехалі, і тыя беларусы, якія засталіся, ня маюць зараз пэўнага адказу на тое, хто мы ёсьць і куды мы ідзем. Калі адбываліся выбары ў жніўні 2020 году, грамадзянская супольнасьць была вельмі сканцэнтраваная вакол аднаго пытаньня — «Сыходзь». Але гэтага вельмі мала, каб беларуская нацыя працягвала існаваць на працягу стагодзьдзяў.
— Ці ёсьць цяпер адказ на гэтае пытаньне — хто мы і куды ідзем?
— Пакуль што няма. Калі мы глядзім на сацыялягічныя апытаньні, то бачым беларускае грамадзтва з чатырох частак. Першая — людзі, якім рэальна ўсё абыякава — іх ня больш за 20%. Трохі менш за 30% — гэта людзі з расейскай, савецкай, імпэрска-савецкай мэнтальнасьцю, і гэта тая частка грамадзтва, зь якой вельмі цяжка размаўляць. Яны кіруюць краінай, і ў іх ёсьць такі вялікі жах. Лукашэнка кожны дзень гаворыць пра жах таго, што яны разумеюць, што іх менш, што яны скралі ўладу...
Ёсьць частка грамадзтва, 10–12% — гэта людзі, якія асацыююць сябе з нацыянальнымі каштоўнасьцямі, з ВКЛ, зь беларускай мовай. Астатнія, найбольшая частка беларускага грамадзтва, — гэта людзі, для якіх на першым месцы правы чалавека, незалежны суд, розныя іншыя каштоўнасьці любога нармальнага чалавека. І ў іх няма зараз ідэалёгіі, ідэнтыфікацыі, таго, што можа трымаць іх доўга разам. Для мяне гэта вялікі выклік.
«Большая частка расейцаў ахопленыя Z-хваробай, Z-сыфілісам, які перадаецца паветрана-кропельным шляхам»
— Што вайна зьмяніла ў вашай карціне сьвету?
— Я ня ведаў, што можа быць так. Я ня верыў, што можа быць так. І я ня верыў, што стары, які абсалютна зьехаў з глузду, можа ва ўсім сьвеце зрабіць такое гора. Цяпер я гэта ведаю. Думаю, што людзі 90 гадоў таму таксама былі вельмі ўражаныя паводзінамі Гітлера. Гэта вялікае зло.
Цяпер у нас ёсьць гэты досьвед. І дзякуючы Богу, дзякуючы Ўкраіне, дзякуючы ўсяму сьвету, які дапамагае Ўкраіне, мы разумеем, што зло не абсалютнае, што другая армія сьвету — ніякая не другая, а 22-я ці 32-я армія, і што гэтае зло будзе зрынута, што гэтае як мае пачатак, так мае і канец. Але вельмі ўсё сур’ёзна і цяжка, і з гэтым даводзіцца жыць.
Нягледзячы на тое, што зараз большая частка ахопленая гэтай Z-хваробай, Z-сыфілісам нейкім, які перадаецца паветрана-кропельным шляхам, я ўсё ж веру таксама і ў расейскае грамадзтва, што яны здолеюць праз гэта прайсьці і здолеюць перамагчы самі ў сабе гэты фашызм.
«У Беларусі павінна быць беларусацэнтрычнасьць»
— Як зьмянілася стаўленьне да Расеі, да расейскай культуры, да расейскага грамадзтва?
— У мяне не было сумневаў, таму няма і расчараваньняў. Пражыўшы гэты год, я ня тое каб вельмі перагледзеў погляды, але для мяне стала досыць важным тое, што ў Беларусі павінна быць беларусацэнтрычнасьць. І таму беларуская літаратура, беларуская мова, беларуская гісторыя нашмат важнейшыя, чым гісторыя Расейскай імпэрыі і расейская культура. Расейская культура і гісторыя павінны вывучацца ў шэрагу сусьветных культур.
Размаўляючы з украінцамі і адчуваючы ўсё больш, я іх зразумеў. Зараз у іх краіне вайна, і таму яны маюць вельмі глыбокае жаданьне выкрасьліць усё расейскае — і Бродзкага, і Пушкіна, і ўсіх тых, хто ня ведаў, не жадаў зла Ўкраіне. Зараз адбываецца выкрэсьліваньне ўсяго расейскага з Украіны. Я не падтрымліваю гэтую думку адносна беларусаў. Я думаю, што мы зможам знайсьці іншы шлях, не выкрэсьліваючы ўсіх тых, хто зрабіў шмат добрага.
Я не магу выкрасьліць са свайго жыцьця Грабеншчыкова, Бродзкага ці іншых дзеячоў, якія зрабілі ўплыў на мяне, на мой погляд на сьвет. Яны ня могуць быць галоўнымі, але выкрэсьліваць іх я, прабачце, не жадаю.
