Пра ўсё гэта Валер расказаў Свабодзе.
«У Херсоне вырашылі заставацца прынцыпова»
Валер Камагораў паходзіць з Брагінскага раёну, вучыўся ў Магілёве. У 2015 годзе пераехаў ва ўкраінскі Херсон да сваёй колішняй дзяўчыны, зь якой пазьней узяў шлюб. Меў невялікую краму тавараў для рыбалкі, адпачынку і турызму. Апошні раз у Беларусі Валер быў у 2016 годзе.
«Больш ня езьдзіў, бо ведаеце, што там адбывалася. Больш за трох не зьбірацца, гэты ўсялякі маразм і трызьненьне. Я яшчэ ў 2015 годзе пасьля выбараў трапляў там у замес, таму і ня езьдзіў на радзіму», — кажа Валер.
У 2021 годзе беларус разьвёўся. Пачаў працаваць у рамонце ноўтбукаў і тэлефонаў.
«Пасьля пачатку вайны я прынцыпова застаўся ў Херсоне. Бо тут былі людзі, якія патрабавалі маральнай і фінансавай падтрымкі. Спачатку мы дапамагалі тэрытарыяльнай абароне — калі расейцы спрабавалі захапіць Херсон, будавалі барыкады. Потым каардынавалі разам зь іншымі праўкраінскія мітынгі, малявалі плякаты. Таксама валянтэрылі, дапамагалі бабулькам з прадуктамі і лекамі», — кажа беларус.
«Займаліся ўсімі відамі партызанскай дзейнасьці»
Валер расказвае, што пад акупацыяй ён і група актывістаў займаліся партызанскай дзейнасьцю.
«Рознай. Прабівалі колы ў тэхніцы акупантаў. Залівалі салярку замест бэнзіну, дадавалі цукар у паліва. І так псавалі ім тэхніку. Здавалі іх пазыцыі», — кажа беларус.
Калі людзей у Херсоне расейцы пачалі масава затрымліваць, нават па дзясятку чалавек у дзень, весьці такую дзейнасьць стала небясьпечна, расказвае Камагораў. Тады Валер са сваёй цяперашняй дзяўчынай Вольгай вырашылі здымаць патрыятычныя праўкраінскія відэа для TikTok.
«Па сутнасьці, у нас засталася такая „група“ — я, Вольга і яшчэ адна жанчына. Вось нас нехта здаў і 24 жніўня мы ўтраіх трапілі ў палон», — кажа Валер.
Па словах беларуса, іх «бралі» расейскія вайскоўцы, супрацоўнікі ФСБ, ваенная паліцыя і мясцовыя калябаранты.
«Мяне адразу стукнулі прыкладам у галаву, потым чатыры гадзіны білі пасьля затрыманьня, на вуліцы. Добра, што я пачысьціў да гэтага інтэрнэт, перапіскі. Бо было б горш. Так толькі засталася інтэрнэт-актыўнасьць у Tiktok», — кажа беларус.
«Абяцаў маці, што выжыву»
Пры затрыманьні расейцы ўбачылі ў пакоі Валера бел-чырвона-белы сьцяг.
«Гэта іх моцна раззлавала. Яны крычалі, што я за Ціханоўскую, усяляк абражалі, з цэнзурнага было хіба „шпіён, здраднік, пацук“. Крычалі, што „у нас жа саюзная дзяржава, мы ж братэрскі народ, чаго ты „ўкропам“ прадаўся?“. Крычалі: „Што, ты сабе ў Гомлі дзеўку ня мог знайсьці?“», — кажа Валер.
Яго, дзяўчыну і жанчыну з «групы» прывезьлі «на падвал», які быў у цэнтры Херсону і які пасьля вызваленьня здымала Служба бясьпекі Ўкраіны.
«Там нас і трымалі. Вольгу і нашу жанчыну адпусьцілі пасьля 11 дзён „на падвале“. Вольга захварэла там на ангіну і не магла гаварыць. Жанчыне ж зрабілася блага. Мне стала лягчэй, калі іх вызвалілі. Гэта надало мне сіл перанесьці ўсе выпрабаваньні. Тым больш я абяцаў маці, што выжыву», — кажа беларус.
«Білі токам, палохалі артыкуламі за тэрарызм і шпіянаж»
Як расказвае беларус, штодзень з 6 раніцы да 12 дня былі допыты і біцьцё.
«Выбівалі паказаньні, каб прызнаўся, хто ў горадзе партызаніў, хто маляваў украінскія стужкі. Прасілі: „Здай якога тлустага камэрсанта, які за Ўкраіну“. Палохалі праблемамі ў сваякоў, пагражалі дэпартацыяй. Білі токам. Пагражалі, што „прышыюць“ тэрарызм, экстрэмізм і шпіянаж. Пасьля, з 27 верасьня, адправілі за горад капаць акопы, магілы. Каму тыя магілы былі, я ня ведаю», — кажа Валер.
На капаньні акопаў беларус пазнаёміўся з мабілізаванымі з так званай «ДНР». «Там былі тыя, каго пасьпелі загрэбці. Студэнты, сталявары. Яны і самі не хацелі ваяваць. Але ім не было куды дзецца. Казалі, што расейцы называюць іх „аднаразовымі“. Ад іх хоць было нармальнае стаўленьне. Бо пасьля падвалу ў мяне былі і рэбры паламаныя, і зубы выбітыя, і праблемы са здароўем. Але жывы — гэта галоўнае», — успамінае Валер.
Начаваў ён і іншыя затрыманыя ў хляве з заваранымі вокнамі і дзьвярамі.
«Там было трохі лепш, чым у падвале. Хоць нейкія матрацы валяліся на падлозе. Бо ў падвале начавалі на голым бэтоне. У падвале маглі і тыдзень не карміць, даць якой недаваранай грэчкі жменю. Камэры ў падвале былі перапоўненыя, трамбавалі па 7-8 чалавек», — прыгадвае Валер.
«Добра, што выжыў і нікога ня здаў»
Валер кажа, што 24 кастрычніка да яго падышоў ахоўнік і сказаў, што ёсьць загад адпусьціць яго «на чатыры бакі». Але мне параілі пасядзець да раніцы, бо пастоў жа ніхто не зьняў і «маглі прыстрэліць».
«Галоўнае, што выжыў і ня здаў нікога. У мяне ж былі сувязі з вайскоўцамі, з тэрабаронай. А расейцы дапытваліся, дзе пазыцыі вайскоўцаў, дзе ў горадзе жывуць былыя вайскоўцы і паліцыянты», — кажа беларус.
Валер расказвае, што сьвятла ў Херсоне пакуль няма, але ўжо ёсьць вада. Пачасьціліся абстрэлы.
«Усе спадзяюцца, што расейцы сюды ня вернуцца. Нават калі ў горад заходзілі нашы, украінскія вайскоўцы, многія пабаяліся выходзіць з дамоў. Думалі, нейкая правакацыя. Потым ужо адважыліся, выскачылі. Цяпер у горадзе яшчэ вылоўліваюць калябарантаў, праводзяць фільтрацыю. Бо рэальна многія дапамагалі акупантам, перайшлі на іхны бок. Мы застаёмся ў Херсоне. Трымаем абарону!» — дадаў Валер.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
