Ва Ўкраіне 28 ліпеня ўпершыню адзначаецца Дзень украінскай дзяржаўнасьці. Яе цяпер адлічваюць ад дня хрышчэньня Кіеўскай Русі, а Вялікае Княства Літоўскае лічаць адным з этапаў разьвіцьця дзяржаўнасьці Ўкраіны.
Зяленскі: «Гісторыя тысячагадовай нязломнасьці»
Віншуючы ўкраінцаў са сьвятам, прэзыдэнт Уладзімір Зяленскі назваў украінцаў вялікім народам, а Ўкраіну — вялікай краінай і вялікай дзяржавай, якая «існавала на гэтай зямлі даўным-даўно і якую намагаліся і зьняволіць, і зьнішчыць шмат хто і шмат разоў».
«Дзяржава, у якой пачыналася гісторыя хрысьціянства Ўсходняй Эўропы, калі 1034 гады таму яе ахрысьціў вялікі кіеўскі князь Уладзімір. Дзяржава, у якой пачалася гісторыя нязломнасьці, якой цяпер захапляюцца ўся Эўропа і ўвесь сьвет. Гэта наша дзяржава, наша краіна. Гэта Ўкраіна», — заявіў Уладзімір Зяленскі.
Украінскі прэзыдэнт падкрэсьліў, што дзякуючы моцным гістарычным традыцыям украінцы ня ведаюць слова «рабства», таму будуць змагацца за сваю дзяржаўнасьць да апошняга ўздыху, апошняга патрона і апошняга салдата.
«Толькі ня нашага, а варожага», — удакладніў ён.
«Мы будзем жыць, каб змагацца, і змагацца, каб жыць. Мы не здадзімся, пакуль ня выкінем са свайго дому апошняга акупанта. Мы ня спынімся, пакуль ня вызвалім апошні мэтар нашай украінскай зямлі. Мы не супакоімся, пакуль ня вызвалім нашу апошнюю вёску», — падкрэсьліў Уладзімір Зяленскі.
Калі зьявілася сьвята
Уладзімір Зяленскі падпісаў указ аб заснаваньні гэтага сьвята летась 24 жніўня, на 30-годзьдзе незалежнасьці сучаснай Украіны.
Згодна з дакумэнтам, Дзень украінскай дзяржаўнасьці мае адзначацца штогод 28 ліпеня, у дзень хрышчэньня Кіеўскай Русі — Украіны.
Ва ўказе адзначалася, што нашчадкамі Кіеўскай Русі зьяўляюцца Галіцка-Валынскае княства (1199–1253), Украінская казацкая дзяржава (1648–1764), Украінская Народная Рэспубліка (1917–1921), Заходнеўкраінская Рэспубліка (1918–1919), Украінская дзяржава (1918), Карпацкая Ўкраіна (1938–1939) і сучасная Ўкраіна (ад 1991 году да сёньня).
Канкурэнцыя за назву Русь
Ва Ўкраіне Дзень хрышчэньня Кіеўскай Русі — Украіны адзначаюць з 2009 году і лічаць, што Русьсю называліся менавіта ўкраінскія землі. Ад Русі Ўкраіна атрымала герб-трызубец, Кіеў як сталіцу і грыўню, грашовую адзінку.
У гэты дзень у Кіеве на Ўладзімірскай горцы адбываліся набажэнствы і рэлігійныя шэсьці. Раней, каб пазьбегнуць канфліктаў, іх праводзілі ў розныя дні дзьве праваслаўныя канфэсіі — Украінская праваслаўная царква Кіеўскага патрыярхату і Маскоўскага. Да вайны на падзеі УПЦ Маскоўскага патрыярхату некалькі разоў прыяжджаў кіраўнік Расейскай праваслаўнай царквы патрыярх Кірыл.
У Расеі з 2010 году таксама адзначаюць Дзень хрышчэньня Русі і лічаць сваю дзяржаву пераемніцай старажытнай Русі.
Украінскія гісторыкі: ВКЛ — нашчадак Кіеўскай Русі
Сёлета гісторыкі Ўкраінскага інстытуту нацыянальнай памяці, абгрунтоўваючы ўсе этапы станаўленьня ўкраінскай дзяржаўнасьці, дадалі ў пералік суб’ектаў украінскай дзяржаўнасьці і Вялікае Княства Літоўскае. У тэксьце ўказу Ўладзіміра Зяленскага яно ня згадваецца.
У артыкуле, падрыхтаваным гісторыкамі інстытуту да Дня ўкраінскай дзяржаўнасьці, адзначаецца, што зь сярэдзіны XIV стагодзьдзя ўкраінскія землі ўвайшлі ў склад Польскага каралеўства і Вялікага Княства Літоўскага.
«Вялікае Княства Літоўскае — адна з найбольшых дзяржаў тагачаснай Эўропы — стала фактычным прадаўжальнікам традыцый Русі. Эканамічна і культурна землі Русі былі значна больш разьвітыя, чым літоўскія. Эліты Русі сфармавалі аблічча літоўскай дзяржавы. Былі засвоены многія нормы права Русі, назвы пасад, саслоўяў, сыстэма кіраваньня і гэтак далей. Дзяржаўнай мовай Вялікага Княства Літоўскага стала руская, на якой вяліся дзелавыя паперы», — адзначаецца ў артыкуле Ўкраінскага інстытуту нацыянальнай памяці.
Асноўнай крыніцай права была «Руская праўда», а пазьней — «Літоўскія статуты», укладзеныя на яе аснове. Украінскія землі ў складзе Вялікага Княства Літоўскага карысталіся шырокай аўтаноміяй.
Гісторыкі адзначылі, што ўкраінская дзяржаўнасьць атрымала ад ВКЛ эўрапейскую традыцыю гарадзкога самакіраваньня (Магдэбурскае права) і Перасопніцкае Эвангельле.
Кожны прэзыдэнт, калі заступае на пасаду пасьля перамогі на выбарах, складае прысягу ў парлямэнце, трымаючы адну руку на Канстытуцыі Ўкраіны, а другую — на Перасопніцкім Эвангельлі. І толькі пасьля гэтага атрымлівае пасьведчаньне прэзыдэнта і галоўныя сымбалі кіраўніка дзяржавы — булаву, пячатку і нагрудны знак.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе на просьбу груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах вобласьцяў. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб’екты, расейцы пачалі бамбіць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фатаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяраў масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый і ў Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якіх Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпра, Кіева, Харкава, Адэсы і іншых месцаў. Дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя процілегламу боку тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ карпарацыі «Роснефть» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародзкай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі думку, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16–18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- У красавіку высьветлілася, што мірныя перамовы пакуль ня маюць посьпеху, а тым часам Украіна заявіла, што ведае імёны 155 кітайскіх наймітаў, якія падпісалі кантракты з Расеяй і пайшлі на вайну. Афіцыйны Пэкін заявіў, што сваіх грамадзянаў на вайну не адпраўляў, а наадварот, раіў жыхарам краіны трымацца падалей ад абодвух бакоў.
- Дзяржаўны ўкраінскі праект «Хачу жыць», які выконвае Каардынацыйны штаб у пытаньнях абыходжаньня з ваеннапалоннымі, у красавіку 2025 году апублікаваў прозьвішчы 742 грамадзян Беларусі, якія з 2023 году ваююць супраць Украіны на баку Расеі, зь іх 96 ужо загінулі.
- 1 чэрвеня на Дзень расейскай авіяцыі Ўкраіна правяла маштабную апэрацыю «Павуціньне». Служба бясьпекі Ўкраіны зладзіла ўдары па авіябазах па ўсёй тэрыторыі Расеі, зьнішчыўшы дзясяткі расейскіх вайсковых самалётаў. Дакладна невядома, адкуль кіраваліся гэтыя дроны і ці выкарыстоўвалі яны штучны інтэлект для нацэльваньня на расейскія самалёты. Паводле ўкраінскага боку, дахі грузавікоў, дзе хаваліся дроны, адчынялі дыстанцыйна, каб дазволіць квадракоптэрам узьлятаць.
- Улетку 2025 году прэзыдэнт Злучаных Штатаў Дональд Трамп правёў шэраг сустрэчаў, у тым ліку з Уладзімірам Зяленскім і Ўладзімірам Пуціным. Дамовіцца пра мірнае пагадненьне ці прынамсі на асабістую сустрэчу прэзыдэнтаў Украіны і Расеі не атрымалася.
- У ноч на 7 верасьня расейскія войскі нанесьлі рэкордны ўдар па Ўкраіне — дзяржаву атакавалі 805 «Шахедаў» і дронаў-імітатараў. Загарэўся будынак ураду ў Кіеве.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
