Ці будуць прыхільнікі незарэгістраванага Віктара Бабарыкі абараняць свой выбар? Ці падтрымаюць яны Сьвятлану Ціханоўскую? Які плён можа даць кампанія «100 тысячаў назіральнікаў»? Якія шанцы на байкот выбараў?
На гэтыя тэмы ў Праскім акцэнце разважаюць палітычны аналітык Валер Булгакаў і рэжысэр Андрэй Курэйчык.
Ці меў рацыю Дзьмітрыеў, калі сказаў, што выбары скончыліся сёньня?
Курэйчык: Выбары ў дэмакратычным сэнсе і не пачыналіся. Але кожныя 5 гадоў мы ўспрымаем выбары, як магчымасьць нешта зьмяніць у грамадзтве. І ў гэтым сэнсе, як грамадзкая пратэстная зьява, выбары ня скончыліся.
Булгакаў: Выбарчы спэктакль будзе працягвацца. Пэўныя непрадказальныя віражы цалкам магчымыя, але галоўная інтрыга зьнятая. Толькі адна акалічнасьць можа сур’ёзна паўплываць на перакульваньне выбарчага сцэнару — гэта нечаканыя крокі кандыдатаў, якія не былі зарэгістраваныя.
Ці будзе ў Беларусі, як цяпер у Хабараўску, дзе ідуць масавыя пратэсты?
Булгакаў: Беларусы больш запалоханыя, чым цяпер жыхары Хабараўску. Выбарчы штаб адкрыта не выяўляе ніякіх памкненьняў для пратэсту ў публічнай прасторы. Іх задача зараз — не перамога, а вызваленьне свайго лідэра. Цана пратэсту ў Беларусі вышэйшая, чым у азіяцкім рэгіёне Расеі. У найбліжэйшыя дні мы ўбачым у публічнай прасторы, хто падтрымлівае Бабарыку.
Курэйчык: Я рабіў два праекты ў Хабараўску. Гэта міф, што там проста самаарганізаваліся людзі і выйшлі на вуліцу. Там ЛДПР мае вельмі моцныя структуры, там уся гарадзкая Дума — гэта толькі ЛДПР. Як там, гэтак і тут я веру толькі ў арганізаваны пратэст. Я ня веру ні ў якую чыстую самаарганізацыю. Каманда Бабарыкі ня робіць рэзкіх дзеяньняў, каб не пашкодзіць яму. Падобная сытуацыя і ў Сьвятланы Ціханоўскай. Улада можа дзейнічаць кропкава, але яна бясьсільная супраць шырокай сеткі. Такія сеткі ёсьць у Бабарыкі, і ў Цапкалы. Калі скласьці рэсурсы Бабарыкі, Цапкалы, Ціханоўскай, традыцыйных партыяў — гэта даволі вялікі кулак. Усіх не пасадзіш.
Ці праўда, што настрой людзей — «хто заўгодна, абы не Лукашэнка»?
Курэйчык: Навальны ў Расеі прыдумаў «разумнае галасаваньне» — за каго заўгодна, абы не за «Единую Россию». Гэтае галасаваньне шмат дзе спрацавала, у прыватнасьці, у Хабараўску, так перамог Фургал. Тое самае цяпер у Беларусі. Задача — хаця б пачаць шлях да зьмены рэжыму. І павінная быць поўная ўзаемазамяняльнасьць лідэраў.
Булгакаў: Чаму ў Беларусі не працуе «разумнае галасаваньне» у стылі Навальнага. Таму што ў Расеі сям-там галасы лічацца. У Беларусі гэта рытуальная, чыста бюракратычная працэдура. Ну і што з таго, што нейкія прыхільнікі Бабарыкі прагаласуюць за Ціханоўскую? Павінная быць праграма выбарчых штабоў. Ідзе размова пра сцэнар Плошчы ці нейкія новыя лічбавыя спосабы праяўленьня салідарнасьці.
Курэйчык: У штабоў Бабарыкі і Ціханоўскай няма іншага выбару. Калі яны не перамогуць, то Сьвятлана доўга не ўбачыць свайго мужа, і ўвесь штаб Бабарыкі робіцца бессэнсоўным наборам людзей у прыгожым будынку. Магчыма, і для Цапкалы. Хутчэй за ўсё, яго таксама не пакінуць у спакоі.
Якія цяпер шанцы на байкот? Ці здымуцца ўсе кандыдаты, акрамя Лукашэнкі?
Курэйчык: Праблема з байкотам адна — гэта плян, які рэалізуе сама ўлада. Яна адхіліла ад выбараў і Бабарыку, і Цапкалу, і Ціханоўскага для таго, каб прыхільнікі гэтых кандыдатаў сядзелі дома. У маладых сілаў іншая канцэпцыя — канцэпцыя мабілізацыі. Для гэтага ім вялікія ініцыятыўныя групы, 100 тысячаў назіральнікаў, рэфэрэндум па Канстытуцыі. А задача ўлады — каб усе сядзелі дома каля «тэліка» і пісалі адзін аднаму пасты ў ФБ.
Булгакаў: Сёлетняя выбарчая кампанія пераканаўча сьведчыць пра тое, што тактыка байкоту была бессэнсоўная і контрапрадуктыўная. Беларуская грамадзтва было скаланутае зьяўленьнем новых людзей з палітычнымі амбіцыямі. Але нават у цяперашняй сытуацыі любыя заклікі да байкоту значна менш эфэктыўныя, каб разварушыць грамадзтва, чым працяг барацьбы ў тых надзвычай цяжкіх умовах, калі казаць пра Віктара Бабарыку, Сяргея Ціханоўскага ці пра таго ж Міколу Статкевіча.
Байкот — гэта выбар кабінэтных мысьляроў, гэта выбар, які будзе незразумелы тым сэгмэнтам грамадзтва, калі былі ўзьнятыя гэтымі выбарчымі падзеямі.
