Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Ад «Жыве Беларусь!» да «Беларусь жуе?!» Краўцэвіч пра эвалюцыю беларускага пратэсту


Маўклівы пратэст, Менск, 2011 год
Маўклівы пратэст, Менск, 2011 год

Думкі гісторыка Алеся Краўцэвіча.

Цікава назіраць за нашай краінай як гісторыку. Гэта калі абстрагавацца ад болю «аб радзімай старонцы», што ўвогуле цяжкавата. Але ўсё ж.

Краіна, несумненна, анамальная і ня трэба тут параўнаньняў з Ірляндыяй ці якім Сынгапурам — занадта далёкія і адрозныя. Параўноўваць належыць з блізкімі па лёсу суседзямі, акрамя Расеі зь яе імпэрскім балястам. Пасуюць Летува, Латвія, Украіна і ў меншай ступені Польшча.

Усюды пасьля развалу лягеру «рэальнага сацыялізму» і ягонага ядра — Савецкага Саюза працэсы пайшлі аднолькава ці надта падобна, хоць і ў розным тэмпе. Усе павярнуліся да аб’яднанай Эўропы і рушылі пад сьцягамі свабоды, дэмакратыі і... нацыяналізму да адной галоўнай мэты — дабрабыту.

Канстатацыя факту: на старце ў 1991 году Беларусь стаяла ў першым шэрагу, а цяпер апынулася апошняй. Прычына таму не ў беларускім аўтарытарызьме як зьяве, а менавіта ў яго анамальнасьці. Бо ўсюды ў суседзяў аўтарытарныя рэжымы як непазьбежнае наступства незалежнасьці (у прыбалтаў і палякаў у міжваенны пэрыяд, ва ўкраінцаў у канцы 20-га — пачатках XXI стагодзьдзя) мелі аднолькавыя галоўныя рысы: акрамя агульнай пагарды да дэмакратыі, усе трымаліся на ідэалёгіі нацыяналізму.

Прэзыдэнт Лукашэнка, як і абяцаў «не павёў сваю краіну за цывілізаваным сьветам» і выбудаваў асаблівы аўтарытарызм з апорай на буйную суседнюю дзяржаву, гатовую плаціць яму за пазыцыю сатэліта і падаўленьне мясцовага нацыяналізму. Нацыянальную ідэалёгію мела замяніць настальгічная прапаганда Савецкага Саюзу і гераізму савецкага народу ў Другой сусьветнай вайне. Не замяніла, бо аказалася штучнай, няякаснай і чужой для некалькіх маладзейшых пакаленьняў беларусаў.

Татальная русыфікацыя і жорсткая зачыстка палітычнага поля на працягу чвэрці стагодзьдзя прывялі да таго, што сёньня маем і што выразна праяўляецца ў асобах галоўных апазыцыйных кандыдатаў у кандыдаты на прэзыдэнцкія выбары 2020 года.

Гэта кандыдаты сацыяльнага пратэсту, ад іх чуваць адно толькі заклікі да пераменаў дзеля сьветлай багатай будучыні. Ніякіх культурніцкіх лёзунгаў. Не відаць аніякіх ідэалягічных, эканамічных і нават, самае сьмешнае, палітычных праграмаў.

Розьніца з пачаткам 90-х гадоў калясальная, тады клікалі да свабоды, дэмакратыі і незалежнасьці, цяпер гатовыя аддаць тую незалежнасьць за мінімальныя сацыяльныя прэфэрэнцыі. Тады агучвалі і друкавалі масавымі накладамі свае палітычныя і эканамічныя праграмы, зараз пазьбягаюць выразных адказаў на ключавыя пытаньні («Чый Крым?» — «грэцкі»).

Ці хто-небудзь зь іх гатовы падняць угору кулак і гукнуць: «Жыве Беларусь!» Сумняваюся. Сёньня на павестцы дня не прамоўлены ўслых, але выразна чутны лёзунг «Беларусь жуе!»

Ад пачуцьця прыкрасьці і безнадзейнасьці ратуе адзін успамін: Вільня, 22 лістапада 2019 года, пахаваньне каліноўцаў, вуліцы ў бела-чырвона-белых сьцягах. Беларусь яшчэ жыве! (Як там у суседзяў: "Ще не вмерла Україна!)

Меркаваньні, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG