У цяперашняй Беларусі бяз блату і каву добрую ня знойдзеш — у такіх адвечных забягалаўках на вакзалах, дзе паху перасмажанага алею і кіслага піва можна пазбавіцца, толькі зруйнаваўшы будынак. Вечнае, бясконцае. Вось яно. Хоць дваццаць гадоў мінула, хоць дзьвесьце міне. Нязьменнымі бываюць ня толькі каштоўнасьці. Прыкрасьці розныя таксама вечныя — для гармоніі. Ліпкія ад разьлітага піва драўляныя столікі.
Цёмна-бэзавыя сынтэтычныя абрусы. Усюды — ад Камарыну да Верхнядзьвінску — аднолькавага колеру! Нібыта недзе ў Космасе 25 гадоў таму адчынілася чорная дзірка і адтуль цягаюць прадстаўнікі дзяржаўных установаў «грамадзкага харчаваньня» тую тканіну цёмна-бэзавую мэтрамі ўздоўжнымі. Соль у адрэзаным дне ад плястыкавай бутэлькі. Штучныя кветкі на стале, якія заўсёды куляюцца, калі дакранаесься да іх. Цьмянае сьвятло. Гучная музыка.
Бяляш. Катлета ў цесьце. Смажанка. Салат з капусты і морквы. Яйка варанае. Хек смажаны. Булачка «Школьная». Булачка з макам. Коржык піянэрскі. Пясочнае пячэньне.
Наведнікі — у куртках і паліто цёмна-сіняга, чорнага і «шэра-бура-малінавага» колеру, носяць твары з выключанай унутры падсьветкай. Я прыйшла сёньня менавіта сюды, бо ўнутранае адчуваньне дакладна гарманіравала з наведнікамі такіх установаў. У сытуацыях унутранага краху варта зьмяшчаць сваё фізычнае цела ў такую прастору, як забягалаўка на вакзале.
Бляндынка з хаатычнай фрызурай, упрыгожанай сінім чэпчыкам зь незразумелай абрэвіятурай. «А можна?.. — Нельга! — А ёсьць у вас?.. — Няма!... А лыжачку? — Няма лыжачак!» Мой візыт абразіў яе годнасьць. І яна не хавала гэтага. Грэбуе яна такімі наведнікамі! Папросяць кубак кавы ды будуць гадзіну сядзець за столікам вочы вылупіўшы. Ат! «Дык хапае ж вольных столікаў! Няма нікога ў кавярні! — Во таму і няма, што такія па гадзіне сядзяць!»
Пасьля сустрэч у забягалаўках з такімі прадаўцамі я пачынаю верыць у перасяленьне душ, бясконцае кола нараджэньняў і сьмерцяў. Ня можа быць, каб незнаёмы чалавек з такой варожасьцю ставіўся да іншага бяз дай прычыны. Я веру, што ў мінулым жыцьці была мо афіцэрам, які кінуў кабету цяжарнай двойняй і яшчэ зганьбіў яе на ўвесь белы сьвет. Мая памяць згубіла гэты ганебны эпізод, а яе — захавала. І жыве яна для таго, дакладней — не жыве, а бясконца нараджаецца ў розных целах і памірае, — каб знайсьці мяне і адпомсьціць. Як? Ну хоць падаць не замоўленую каву, а ваду цёмна-карычневага колеру з пахам дубовай кары і перапражанага ячменю.
Веру, што ў мінулым жыцьці я была сабакам, які пакусаў кабету да таго, што рана не загойвалася год, а тады, дзьвесьце семдзесят тры гады таму, не было антыбіётыкаў. Можа яна нават памерла ад раны, асіраціўшы дзяцей. І вось яна нараджалася і памірала, нараджалася і памірала (як і я), пакуль не сустрэла свайго крыўдзіцеля. І зараз. О, зараз. Можна плюнуць у каву.
Веру ва ўсё і ва ўсіх. Таму на ўсялякі выпадак адчуваю віну, калі бармэнкі і прадаўцы пачынаюць на мяне касавурыцца ці крычаць.
Яна практычна шпурнула мне цёмна-чырвоную цёплую ваду ў плястыкавым кубачку. Ёй было не да мяне — сварылася зь некім па тэлефоне. Мне таксама было не да яе, але я чакала рэшту. Хоць і не да рэшты было. Але ў такія моманты (калі ўжо ідзеш перачакаць час да цягніка ў такія забягалаўкі, нібыта дасылаеш сыгнал «SOS» у Космас) важна прытрымлівацца рытуалаў.
Яна злосна бразнула мабільным аб стойку, і закаціла вочы ў столь. «Зноў, зноў напілася! Божа, сволач якая! Ня прыйдзе прыбіраць — маці яе тэлефанавала. Набралася недзе, як цэбар! Маладая ж, нармальная, мне яе шкада — праз сваю дабрыню, што ўзяла яе на працу, вось і пакутую. Яна зноў у запоі! Буду сама прыбіраць... Спазьнюся на электрычку... У яе дзеці! А ў мяне — ня дзеці! Траплю дахаты пасьля дзьвюх гадзін ночы. Пракляцьце!»
У вачах яе гнеў пераходзіў у роспач, роспач — у безнадзейнасьць, безнадзейнасьць — у стылую нашу адвечную наканаванасьць.
«Каву бярыце, доўга не сядзіце. Праз гэтую лахудру я буду зачыняцца празь дзесяць хвілін, бо так і да сьвітанку дахаты ня траплю», — строга сказала яна мне.
«Давайце дапамагу. Памыю падлогу, столікі. Будзе хутчэй. І вы пасьпееце на электрычку. Мне ня цяжка — у мяне цягнік празь дзьве гадзіны. Так ці інакш — па вакзале шлындаць», — нечакана для сябе прапанавала ёй я.
У яе быў такі выраз твару, нібыта зь небыцьця вярнуўся афіцэр і прапанаваў ёй жаніцца. Ці такі, што пры чарговым павароце кола нараджэньняў і паміраньняў сабака не кусаў за лытку, а лашчыўся.
«Як?! Вы? Будзеце прыбіраць тут? Вы жартуеце?!» — спалохана глядзела на мяне кабета. Я ўжо і сама не ў захапленьні была, але кожную сцэну варта дайграць. І пачала яе пераконваць, што нічога такога тут няма, калі наведнікі самі мыюць столікі і падлогу.
Бармэнка ня верыла сваім вачам і вушам. Але на ўсялякі выпадак па вядро з анучай зьбегала ў прыбіральню, пазіраючы адным вокам — ці не ўцякла я, ці ня скрала сальніцу і штучныя кветкі. «Як бы вы мяне выручылі, каб сапраўды дапамаглі! Я б трапіла на электрычку і да паўночы ўжо была б дома. Мне вас сам Бог, відаць, паслаў!» — бармэнка амаль плакала. Мне было сорамна. Бо ўсё, што я раблю — гэта штучны і дробны піяр, «новы досьвед», эмацыйны геданізм, карацей.
Яна абяцала мне дзесяць рублёў. Але такія справы за грошы ня робяцца. Мне трэба было падняць самаацэнку. І на якім-небудзь трэнінгу я б аддала кучу грошай. А тут — бясплатна можна «пракачацца».
Я мыла столікі, крэслы. Завіхалася так, нібыта дэманстравала ўсе свае ўменьні і навыкі перад патэнцыйным працадаўцам. Бармэнка мяне вучыла: «Вох, хто так мые? Ты што? Трэба анучу часьцей мяняць, і ваду!» Я пераканалася, што хоць з санітарнымі нормамі ў гэтай забягалаўцы ўсё добра — пры такім дбайным падыходзе бармэнкі да прыборкі.
Мы ўдзьвюх насіліся па забягалаўцы зь вёдрамі, як моль у сьвятле лямпы. Забыліся зачыніць дзьверы — і раз-пораз сюды намагаліся заскочыць кліенты. «Куды?! Ня бачыце — зачынена!» — грозна крычала на іх я, шукаючы вачамі адабрэньне ў бармэнкі. «Лезуць і лезуць! Трэба дзьверы зачыніць і сьвятло выключыць!» — бурчэла бармэнка.
Мы адшаравалі столікі, узяліся за падлогу.
Спрытна, хутка, якасна. Усё зіхацела! А бармэнцы яшчэ заставалася да электрычкі гадзіна. «Ох, каб ты ведала... Як я табе ўдзячная! Вазьмі дзясятку, ну! Я ж ад чыстага сэрца!» — прасіла яна. Я — не ад чыстага. Таму ад дзясяткі рашуча адмовілася.
«Я табе зараз каву запару! Я кажу — выдатную каву магу прыгатаваць, толькі для цябе!» — кінулася за стойку бармэнка.
І вось мы сядзім за столікам у кавярні. Падлога памытая. Сьвятло не гарыць. Бо надта яно вабіць наведнікаў у шэра-бура-малінавых куртках. Зачынена! Вочы ў вас павылазілі, ці што?
Якая гэта была кава! Моцная, смачная, насычаная! А водар які стаяў на ўсю тую няшчасную забягалаўку! Я пісала вышэй, што пах перапаленага алею і кіслага піва можна зьнішчыць толькі бульдозэрам. Не — і смачнай кавай можна. Сапраўднай. «Пі, пі. Трэба — я яшчэ табе запару кубак, пі! Ты мяне так выручыла, я век цябе помніць буду!» — казала бармэнка. Я піла. Вельмі смачна. Проста прорва паміж тымі «сікамі п’янага вожыка», што былі гадзіну таму, і гэтым боскім напоем.
На марознай вуліцы ўзгадала слова «блат». «Трэба мець блат». Натуральна, смачную каву можна выпіць у прыемнай дарагой «раскручанай» кавярні. Але гэта кожны дурань можа. Паспрабуйце знайсьці нармальную каву ў піўной.
«Ты як прыедзеш яшчэ раз у наш горад — нікуды не ідзі, толькі да мяне. Я табе моцную і смачную каву заўсёды зраблю! Толькі для цябе!» — праводзіла мяне бармэнка.
Меркаваньні, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
