Справа Бяляцкага. XXXІX. Вязень сумленьня

Ноч на роздум. Замежныя місіі Алеся

З Уладзімерам Караткевічам Алесь асабіста знаёмы ня быў, але менавіта творы Караткевіча зрабілі зь Бяляцкага сьвядомага беларуса.

У лісьце з Бабруйскай калёніі Алесь напісаў:

«Караткевіч аказаў на мяне вялізны, вызначальны ўплыў у пляне кшталтаваньня нацыянальнай сьвядомасьці і нацыянальнай годнасьці. Упершыню я прачытаў ягонае „Дзікае паляваньне караля Стаха“, а затым і „Каласы пад сярпом тваім“, і „Хрыстос прызямліўся ў Гародні“, як вучыўся яшчэ ў школе ў 9-м і 10-м. Я даваў яго чытаць іншым сваім сябрам і сяброўкам, і ад яго ідзе пачатак мяне як беларуса, яшчэ расейскамоўнага, са шматлікімі савецкімі забабонамі і малымі беларускімі ведамі, але пасьля прачытаньня Караткевіча ў мяне канчаткова і назаўсёды зьнікла пытаньне „Хто я?“ і зьнік комплекс непаўнавартасьці, што мы „западлы народ“… Як празаік Караткевіч — вяршыня непераўзыдзеная, наш беларускі геній».

Вязень сумленьня

Аляксандар Лукашэнка і дзяржаўныя СМІ Беларусі імкнуліся пераканаць у адсутнасьці палітычных матываў перасьледу Бяляцкага. Беларускі кіраўнік некалькі разоў казаў, што, маўляў, у Амэрыцы за няплату падаткаў даюць нашмат большыя тэрміны, чым Бяляцкаму.

Але ў Эўразьвязе і ЗША, у міжнародных арганізацыях успрынялі гэтую справу менавіта як палітычную, а не эканамічную.

Рэакцыя міжнароднай супольнасьці на арышт і вырак праваабаронцу была рэзка нэгатыўная, гучная і рашучая. 11 жніўня 2011 году праваабарончая арганізацыя Amnesty International прызнала Бяляцкага вязьнем сумленьня.

Акцыі ў яго абарону прайшлі каля дыпляматычных місіяў Беларусі ў Варшаве, Вільні, Ерэване, Кіеве, Маскве, Парыжы, Стакгольме…

З патрабаваньнем вызваліць Бяляцкага выступілі Злучаныя Штаты Амэрыкі, Эўрапейскі Зьвяз, АБСЭ, Рада Эўропы, урады Нямеччыны, Чэхіі, Францыі, Польшчы, Літвы… За яго заступіліся вядомыя грамадзкія дзеячы шмат якіх краін сьвету, у тым ліку ляўрэаты Нобэлеўскай прэміі міру экс-прэзыдэнт Польшчы Лех Валэнса і Шырын Эбадзі з Ірану, старшыня Маскоўскай Хэльсынскай групы Людміла Аляксеева, прэзыдэнт Міжнароднай фэдэрацыі правоў чалавека Сугайр Бэльхасэн, прэзыдэнт Рады БНР Івонка Сурвіла… У падтрымку Алеся выступілі сябры Рады пры прэзыдэнце Расеі ў справе разьвіцьця грамадзянскай супольнасьці і правоў чалавека.

Супольны пратэст з прычыны арышту Бяляцкага заявілі 64 праваабарончыя арганізацыі — сябры і партнэры Сеткі Дамоў правоў чалавека:

«Мы, ніжэйпадпісаныя 64 праваабарончыя арганізацыі, сябры і партнэры Сеткі Дамоў правоў чалавека, рашуча асуджаем вырак суду, згодна зь якім Алесь Бяляцкі асуджаны на 4,5 года пазбаўленьня волі з канфіскацыяй маёмасьці. Мы заклікаем улады Беларусі неадкладна зьняць усе абвінавачаньні супраць Алеся Бяляцкага і спыніць яго крымінальны перасьлед».

Дакумэнт, адрасаваны Аляксандру Лукашэнку, генэральнаму пракурору Беларусі Аляксандру Канюку і першаму намесьніку міністра юстыцыі Аляксандру Білейчыку, падпісалі:

• Беларускі Дом правоў чалавека ў выгнаньні ў Вільні, Літва
• Дом правоў чалавека ў Баку (ад імя наступных НДА):
  • Інстытут свабоды і бясьпекі рэпарцёраў
  • Таварыства юрыдычнай адукацыі
  • Таварыства гуманітарных дасьледаваньняў
• Дом правоў чалавека ў Осла (ад імя наступных НДА):
  • Міжнародная арганізацыя барацьбы з голадам Food First
  • Інфармацыя аб ахове здароўя і правах чалавека
  • Фонд Дамоў правоў чалавека
  • Нарвэскі камітэт Бірмы
  • Нарвэскі Хэльсынскі камітэт
  • Голас Тыбэту
• Фонд правоў чалавека Рафта (Нарвэгія)
• Хэльсынскі фонд правоў чалавека (Польшча) (ад імя наступных НДА):
  • Група Гарызонт
  • Хэльсынскі камітэт
  • Асацыяцыя маладых журналістаў «Поліс»
  • Хэльсынскі фонд правоў чалавека
• Дом правоў чалавека ў Сараеве (ад імя наступных НДА):
  • Асацыяцыя жанчын-грамадзянак «Рэнэсанс»
  • Фонд CURE
  • Хэльсынскі камітэт правоў чалавека ў Босьніі і Герцагавіне
  • Рэгіянальны каардынатар моладзевых груп
  • Сэрбская грамадзянская рада — Рух за раўнапраўе — Рада Сараева
  • Цэнтар «Жанчына і грамадзтва»
• Дом правоў чалавека ў Тбілісі (ад імя наступных НДА):
  • Грузінскі цэнтар псыхасацыяльнай і мэдычнай рэабілітацыі ахвяр катаваньняў
  • Цэнтар правоў чалавека
• Расейскі дасьледчы цэнтар правоў чалавека (ад імя наступных НДА):
  • Група «Праваабарончая сетка»
  • Незалежная псыхіятрычная асацыяцыя Расеі
  • Маскоўскі цэнтар за турэмную рэформу
  • Маскоўская Хэльсынская група
  • Фонд правоў маці
  • Міжнародная арганізацыя супраць гвалту
  • Правы дзіцяці
  • Права на жыцьцё і грамадзянскую годнасьць
  • Фонд сацыяльнага партнэрства
  • Саюз камітэтаў салдацкіх маці Расеі
• Дом правоў чалавека ў Заграбе (ад імя наступных НДА):
  • Асацыяцыя садзеяньня ў забесьпячэньні роўных магчымасьцяў для людзей з абмежаванымі магчымасьцямі
  • B.a. B.e.
  • Цэнтар вывучэньня праблем міру
  • Дакумэнта-Цэнтар «Зварот да мінулага»
  • Грамадзянскі камітэт правоў чалавека
  • Svitanje — Асацыяцыя аховы і ўмацаваньня псыхічнага здароўя
• Украінскі Хэльсынскі саюз правоў чалавека
• Індэкс цэнзуры (Вялікабрытанія)
• Артыкул 19 (Вялікабрытанія)
• Цэнтар прававой трансфармацыі (Беларусь)
• НДА M’ART (Украіна)
• Цэнтар прававых і палітычных дасьледаваньняў «СІМ» (Украіна)
• Івана-Франкоўская праваабарончая група (Украіна)
• Дзіцячая экалягічная грамадзкая арганізацыя «Флора» (Украіна)
• Грамадзкая арганізацыя «Тэрыторыя посьпеху» (Украіна)
• Крымскі Праваабарончы цэнтар «Action» (Украіна)
• Інфармацыйны цэнтар правоў чалавека (Кіеў, Украіна)
• Цэнтар правоў чалавека «Поступ» (Луганск, Украіна)
• Таварыства правоў чалавека ў Крывым Розе (Украіна)
• НДА ўкраінскай моладзі «Фонд Рэгіянальных Ініцыятываў»
• Фонд разьвіцьця прававых тэхналёгіяў (Украіна)
• Херсонскі абласны фонд міласэрнасьці і здароўя (Украіна)
• Інстытут дэмакратыі Піліпа Орліка (Украіна)
• Östgruppen — Швэдзкая ініцыятыва за дэмакратыю і правы чалавека
• Абаронцы грамадзянскіх правоў (Швэцыя)
• Дацкі інстытут правоў чалавека (Данія)
• «Чалавек у нядолі» (Чэская Рэспубліка)
• Міжнароднае партнэрства ў правах чалавека (Бэльгія)
• СІВІКУС: Сусьветны альянс за грамадзянскі ўдзел (ПАР)

У сьвеце прымаліся шматлікія заявы, рэзалюцыі, звароты з прычыны арышту і суду над Алесем.

«Алесь Бяляцкі быў схоплены на хвалі жорсткага перасьледу абаронцаў правоў чалавека і актывістаў у Беларусі. Улады Беларусі маюць права караць ухіленьні ад выплаты падаткаў як злачынства, але гэтыя абвінавачаньні — відавочна палітычна матываваныя і былі выстаўленыя проста дзеля таго, каб спыніць яго праваабарончую дзейнасьць. Адмаўляючы ў рэгістрацыі недзяржаўным арганізацыям і гэтым самым не дазваляючы ім дзейнічаць адкрыта, урад Беларусі прымушае такіх актывістаў, як Алесь Бяляцкі, выкарыстоўваць для фінансаваньня сваёй працы банкаўскія рахункі ў суседніх краінах. Ён павінен быць вызвалены неадкладна і безумоўна», — гэтак заявіў Джон Дальхёйсэн, намесьнік дырэктара Amnesty International у справах Эўропы і Сярэдняй Азіі.

Віцэ-прэзыдэнт Бундэстагу Нямеччыны Катрын Гёрынг-Экарт абвясьціла, што ўзяла апеку над Алесем Бяляцкім, заявіўшы пры гэтым: «Я лічу Алеся Бяляцкага вязьнем сумленьня прэзыдэнта Лукашэнкі і заклікаю да яго неадкладнага і безумоўнага вызваленьня і гарантыі абароны яго жыцьця і фізычнага стану».

МЗС Беларусі гэтую сусьветную хвалю палітычнай, грамадзянскай і чалавечай салідарнасьці зь Бяляцкім назваў «прыкладам выкарыстаньня падвойных стандартаў», заявіўшы, што Алеся нібыта перасьледуюць не за праваабарончую дзейнасьць, а за няплату падаткаў, за што караюць і на Захадзе, і што кампанія салідарнасьці — гэта «ціск на судовыя органы Беларусі».

Ня менш важная прычына гэтай салідарнасьці — асоба самога Бяляцкага, які стаў аўтарытэтным міжнародным дзеячом. Ён намесьнік старшыні Міжнароднай фэдэрацыі правоў чалавека, выконваў важныя місіі гэтай арганізацыі ў Тунісе і Кіргізстане, удзельнічаў у назіраньні за выбарамі ў Азэрбайджане і Ўкраіне, мае партнэрскія адносіны з многімі замежнымі праваабаронцамі і палітыкамі.