Старасьць – уплывовая электаральная сіла. Адсотак людзей пажылога і старога ўзросту становіцца ўсё вышэйшы, Эўропа старэе; каб яе скрасьці, новаму Зэўсу трэба браць з сабой аптэчку. Старасьць перад сваім сыходам са сцэны хоча пакінуць маладосьці сьвет у выглядзе найбольш прымальным для яе, старасьці. Але жыць у гэтым сьвеце давядзецца, alas, маладым.
Жыць ці дажываць – вось у чым пытаньне.
Праўда, паміж іхнымі і нашымі старымі ёсьць вялікае адрозьненьне. За мяжой старыя езьдзяць на роварах, вандруюць, займаюцца спортам, яны – актыўныя наведнікі сэкс-шопаў і рок-канцэртаў. Беларускія старыя рэдка могуць сабе такое дазволіць. Дый ці хочуць яны гэтага? Жыць ці дажываць – вось у чым пытаньне.
“Паважаныя пасажыры, будзьце ўзаемна ветлівыя, саступайце месцы для сядзеньня пасажырам зь дзецьмі, цяжарным жанчынам, інвалідам, пажылым людзям”.
Ці зьвяртаў хто ўвагу на тое, зь якім выкшталцоным прафэсіяналізмам вымаўляюцца гэтыя словы, як па-д’ябальску правільна інтануецца фраза? “Пасажырам зь дзецьмі” гучыць нібыта з лагоднай усьмешкай, паблажліва, маўляў, што зь іх возьмеш: дзеці, кветкі жыцьця з чужога гароду, поўзаюць па сядзеньнях, залазяць з нагамі, нічога, пацерпім. “Цяжарным жанчынам” – трохі ўзьнёсла, рамантычна, і ў той самы час праз гэтую рамантычнасьць прабіваецца пачуцьцё выкананага самцовага доўгу. “Інвалідам” – сумна, не адмаўляючы факту, але з пэўным аптымізмам: так, інваліды ў нас ёсьць, ім цяжка, але бог, дзяржава і мэтрапалітэн робяць усё, каб палегчыць іхны лёс. “Пажылым людзям” дыктар прамаўляе зусім ужо змрочна, строга, занепакоена, нібы нагадваючы: пажыві спачатку зь іхнае, а потым ужо дупу на сядзеньне апускай.
Старасьць рэдка асацыюецца зь весялосьцю і радасьцю. Бо здабыткамі старасьці становяцца хваробы і адзінота, а хто будзе радавацца
У доме састарэлых рэдка бываюць госьці.
Маладосьць мяркуе, што старасьці добра ў дамах састарэлых. Што яна там заўжды дагледжаная і ёй цікава сам-насам з сабой. Дом састарэлых – як слоўнік архаізмаў, яны незаменныя, напрыклад, у гістарычнай літаратуры, часам запатрабаваныя ў жартах і анэкдотах, часта нам цікава даведвацца пра іхнае паходжаньне, але ўжываць у паўсядзённай мове іх ня любяць, яны так ці інакш будуць выглядаць ненатуральна і кідаць цень на таго, хто гаворыць. Ад архаізмаў не пазбаўляюцца, беражы божа, прыйдзе час – адамруць самі; ад іх проста імкнуцца трымацца ў баку.
Памятаю, як мы з жонкай шукалі ў яе родным горадзе Квэдлінбургу месца, дзе яна зьявілася на сьвет. Высьветлілася, што там цяпер мясцовы дом састарэлых. Нашаму візыту былі надзвычай рады, і адна бабулька ўсё распавядала нам пра нешта, і казала так таропка, не спыняючыся, бо ведала: як толькі яна замаўчыць, мы назаўжды сыдзем. У доме састарэлых рэдка бываюць госьці.
Старасьці заўжды хочацца многае сказаць нашчадкам, але яе ніхто ня слухае. І тут няма віны маладзейшых пакаленьняў. Па-першае,
Старасьць ніхто ня слухае.
Відаць, адзінае, у чым можна пазайздросьціць старасьці – гэта яе ўменьню адрозьніваць сапраўды значнае ад нязначнага, у яе веданьні праўдзівай вагі рэчаў, учынкаў, зьяваў. Колькі сілаў траціць маладосьць на тое, што ёй ніколі не спатрэбіцца, колькі пустых дробязяў яна лічыць істотнымі і вартымі змаганьня.
Маладосьць мала цікавіцца старасьцю – прынамсі, да таго моманту, пакуль старасьць урэшце не памрэ. Тады маладосьць раптам аказваецца ўдзельнікам цікавага працэсу – пераемнасьці. Для маладых пачынаецца новы адлік часу. Жыцьцё нечакана зьмяняе сюжэт ці, хутчэй, атрымлівае штуршок для зьяўленьня ў ім сюжэту ўвогуле. Нездарма шмат якія народныя казкі пачынаюцца менавіта са сьмерці старога чалавека: караля, бацькі, пана...
І ўсё ж успрымаць старасьць як пэўны, ня дужа працяглы адрэзак чалавечага жыцьця – значыць усё спрашчаць. Як на мяне, дык старасьць – гэта, хутчэй, сьветапогляд.
Існуе радыкальная анталягічная тэорыя, згодна зь якой чалавек разьвіваецца толькі ў чэраве маці, а ўвесь час ягонага жыцьця ад нараджэньня да сьмерці – пэрыяд павольнага, дзесяцігодзьдзе за дзесяцігодзьдзем, згасаньня, паступовае, маруднае старэньне.
Не дажыць да старасьці, памерці маладым – дэвіз юных дурняў. Не дажыць да склерозу, паркінсана, альцгаймэра, маралізатарскага маразму – пра гэта мараць яны; старасьць – адзінае, чаго яны баяцца. Маладосьць любіць абвіначваць у чым-небудзь нудную старасьць. У тым, напрыклад, што яна, маладосьць, дзякуючы нядбайнай старасьці жыве ня так, як хацела б.
Старасьць пачынаецца, калі ты ва ўсім, што вакол адбываецца, бачыш прыпавесьці. Калісьці я працаваў настаўнікам у школе і быў
Памерці маладым – дэвіз юных дурняў.
…Жыць – гэта доўг, сказана мімаходзь у “Фаўсьце”; а наіўная маладосьць думае, што гэта інстынкт. Дажыць да старасьці, я мяркую, варта – каб пазнаёміцца з уласнымі праўнукамі. Каб пабачыць, як зьмяніліся кнігі, жаночая бялізна, кампутары, электрычкі і тытунь; каб зьедліва кпіць з футуролягаў і спакойна тыкаць усім, хто з табой на “вы”, нават міністру абароны; каб абсалютна беспакарана хапаць за попу маладых мэдсёстраў; каб, спаслаўшыся на слабую памяць, выдумаць сабе новае, гераічнае мінулае; каб, стаўшы старым пердуном, моўчкі прыкінуць у тумане разьвітаньня, якім будзе сьвет безь цябе.