Калі Беларусь, краіна, якую знайсьці на мапе гэтаксама нерэальна, як выйграць агульнанацыянальную латарэю, перамагала ў Сусьветнай вайне, я ляжаў, безнадзейна спрабуючы заснуць, накрыты тонкай баваўнянай коўдрай на мокрай траве часовага лягера для ваеннапалонных. Сухі сыр і луста надзвычай смачнага чорнага хлебу, кінутыя мне усьмешлівым ворагам-ахоўнікам у якасьці кепскага сьцьвярджэньня міжнародных правілаў чэснай вайны, зусім мала, але надавалі сілаў. Яны, а яшчэ далёкія агменьчыкі вогнішчаў адцягвалі ад няспыннай кананады плачаў маіх таварышаў, якія месьціліся побач: "Яны адразаюць галовы, яны адразаюць геніталіі, яны паляць зажыва, яны скормяць нас сабакам"... А ішоў усяго толькі трэйці дзень апэрацыі "Дзякуй", паводле якой наш вораг забіваў выпадковага амэрыканскага салдата, будзь ён генерал або просты шэраговы, аднойчы на дзень ажно да таго моманту, пакуль свалата ў Вашынгтоне не паскупіцца на ганебную капітуляцыю. І хаця на гэты момант здарыліся толькі тры невядомыя ахвяры, нашыя хлопцы ўжо страшэнна вылі, наеўшыся цьвілага сыру і чорнага хлебу, хаваючыся пад лёгкія коўдры ад драпежных руляў вертухайскіх аўтаматаў, молячы ворага аб літасьці, а пэнтагон аб спагадзе, бо кожны з нас мог стаць наступным. У сваіх цьмяных трызьненьнях я болезна асэнсоўваў такі вось адказ на шчыра прапанаваную нашай дзяржавай грын-карту. Аб тым, як такая маленькая незаўважная краіна змагла паставіць на калені ўвесь цывілізаваны сьвет, я намагаўся ня думаць.
Наступным раньнем, калі па маіх падліках надышла зіма, нас перавезьлі кудысьці ўглыб краіны ў сапраўдны канцэнтрацыйны лягер, дзе мы мусілі валіць вялізарныя дрэвы на карысьць ворага. Адкрылася новая старонка майго жыцьця, на якую я ўважліва спрабую глядзець з двух бакоў, і часам ня бачу нічога праз туманы цёплай зімы і пах хваёвага лесу.
Гэтыя тры з паловай месяцы зьнішчылі 71-га амэрыканскага салдата (мяне такі лёс шчасьліва абмінуў), канчаткова падарвалі сусьветныя парадкі і відавочна прыблізілі канец сьвету. Яшчэ яны моцна зьмянілі мяне. І гледзячыся ў брудную ваду лужын, я бачыў, як грубеў мой твар, як зь зялёнага хлопчыка-навабранца я ператвараўся ў мужчыну-лесаруба з казак прадзедаў і раманаў Керуака.
Гэтыя чужыя запаветныя лясы, між тым, так падобныя да роднай бабулінай Вірджыніі, гэтыя рэзкія, але мяккія ў душы ахоўнікі, якія халодна агучвалі навіны пра тое, што наступнай раніцай у нашым лягеры забітага ня будзе і, вядома, гэтая дзіўная russian кухня, грубая і пяшчотная адначасова, з абавязковым чорным хлебам, кіславаты смак якога быў для мяне адначасова і нечым да болю знаёмым, і нечым зусім іншаплянэтным.
Я пісаў шмат лістоў дадому, яшчэ больш каханай Джуліі, стараўся пісаць толькі добрае, пра тое што нас не чапаюць, пра тое што валю дрэвы і разьвіваюся фізычна, пра тое што вайна хутка скончыцца, і, вядома, пра чорны хлеб, які я ўзгадваў бадай што ў кожным лісьце. Нічога, што лісты не даходзілі, мне падабаўся сам працэс напісаньня, ноччу ў цьмяным сьвятле барака.
Тры з паловай месяцы праляцелі незаўважна, але засталіся ў маіх успамінах магічным хворым сном, цэлым жыцьцём пражытым у сьне.
Наш палонны батальён амніставалі за тыдзень да таго, як Вашынгтон вырашыў падараваць жыцьцё 72-му салдату і прызнаў сваю паразу. Краіна-пераможца канчаткова асэнсавала сваю перамогу і рыхтавалася ў буйных маштабах сьвяткаваць нейкае нацыянальнае сьвята. Ахоўнікі хадзілі гладка паголеныя і задаволеныя, яны віншавалі нас, мы сьціпла адказвалі ўзаемнасьцю.
Далей было вяртаньне. Змрочны працэс абмену ваеннапалоннымі. Пракураны цягнік. Манструозны транспартны самалёт з Варшавы, дзе я адчуў забыты ўжо рэзкі пах фастфуду і спужаўся польскага сьцяга, які мала чым адрозьніваўся ад сьцяга ворагаў. Радасьць і сьлёзы родных ды сяброў пры сустрэчы на ваеннай базе. Нядоўгая дарога дамоў на бацькавай машыне зь бясконцымі «як?», «навошта?», «а ты што?»…
Я умыкнуў бацькоўскага дому, не зважаючы на сьлёзы маці, пазьбёг і каханай, якая ледзь пазнала мяне пры сустрэчы. Гэта ўсё будзе пасьля, гэтага яшчэ хопіць…
Знаёмыя пахі і твары сабвэя праглынулі мяне, пасыпаўшы ветлівымі хлапкамі старэйшых і позіркамі дзяўчат – прыветамі павагі салдату, які вярнуўся дамоў. Нажаль, не героем.
Я праехаў сем прыпынкаў да Брайтан Біч і выйшаў на паветра ля рускай крамы, над якой пад сьмешнымі кірылічнымі літаркамі месьцілася чароўнае і незразумелае «Zolotoy Kluchik».
- Дайце мне чорнага хлеба, - сказаў я састарэламу габрэю ў акулярах, што паглядзеў на мяне так, як мусілі былі глядзець яго сародзічы на амэрыканскіх салдатаў, якія рушылі Брамы нацыстскіх лягераў.
Ён даў мне вялікую пахучую, як яны кажуць, bukhank’у і салодка ўсьміхнуўся, шукаючы дробязь на рэшту.
Аднак адразу ж знэрвавана і расчаравана апусьціў вочы, пачуўшы маё няўмелае “Dzyakooy”, бо абедзьве яго радзімы таксама пацярпелі паразу ў гэтай містычнай Сусьветнай вайне.
