Ҳукумати Амрико мегӯяд, бинобар истифодаи дрон ё паҳподҳои Эрон дар ҷанги Украина ба зидди Теҳрон таҳримҳои сахт ҷорӣ мекунад. Кохи Сафед ҳамчунин гуфт, шубҳа дорад, ки ба ин зудӣ дар масъалаи эҳёи созиши атомӣ бо Эрон ба ҷое бирасанд.

Дар фазои шаҳри Киев хатари наве зуҳур кардааст. Ин дафъа аз Эрон. Украина мегӯяд, паҳподҳои вайронгару қотиле, ки ба пойтахт ҳамла мекунанд, сохти Эрон аст. Эрон мегӯяд, чунин нест. Русия шарҳ надодааст. Карин Жан Пийер, сухангӯи Кохи Сафед, дар нишасте дар Вашингтон дар бораи истифодаи паҳподҳои эронӣ ва посухи Амрико дар робита ба он суҳбат кард.

Ӯ гуфт: "Эрониҳо воқеиятро намегӯянд ва рад мекунанд, ки ба Русия барои ҷанг дар Украина силоҳ медиҳанд. Бино ба гузоришҳо, Эрон ҳоло дар фикри фурӯши аслиҳаи бештари вайронгар барои кумак ба таҷовуз дар Украина аст. Мо корро барои таҳримот ба зидди тиҷорати аслиҳа ба зидди Русияву Эрон идома медиҳем. Мо коре мекунем, ки Эрон ба осонӣ ба Русия силоҳ фурухта натавонад."

Аммо таҳлилгарон мегӯянд, Ғарб кори зиёде карда наметавонад. Ба қавли Энтони Кордсман, таҳлилгари Маркази Пажуҳишҳои Стратегӣ ва Байнулмилалӣ: “Онҳо ҳамон кореро мекунанд, ки моҳҳо анҷом додаанд. Баъзе афроду ширкату фармондеҳонро, ки силоҳу системаҳоро мефурӯшанд, интихоб ва таҳрим мекунанд. Ҳоло ин кор асари зиёде надорад."

Наворро дар инҷо бинед:

Embed ба дигарон фиристед

Дар ҳамлаҳо ба Украина Русия аз бесарнишинҳои эронӣ истифода мебарад

Embed ба дигарон фиристед

Нусхабардорӣ шуд

---

бар px баландӣ px

---

URL нусхабардорӣ шуд

Феълан кор намекунад

0:00 0:03:09 0:00

Ҳукумати Амрико ҳамчунин ба ҳимоят аз тазоҳуроте садо баланд кард, ки Эронро фаро гирифтааст. Тазоҳурот баъди марги як духтари ҷавон дар идораи пулиси ахлоқ дар моҳи сентябр сар зад.

Ҷеннифер Гавитт, ёвари вазири умури хориҷии Амрико, мегӯяд, “ҳоло чашми ҷаҳониён ба сӯи тазоҳургарони шуҷоъ дар Эрон аст, ки барои ҳуқуқи худ садо баланд мекунанд. На фақат барои ҳуқуқи занон, балки ҳамаи ҳуқуқи худ. Амрико ҳам дар канори онҳост.”

Амрико бинобар саркӯби тазоҳургарон ба зидди мақомоти баландпояи Эрон таҳрим ҷорӣ кард ва роҳҳои дастрасии эрониёнро ба расонаҳо дар Интернет ва муошират бо ҳамдигар осонтар сохт. Айни замон Кохи Сафед нигарон аст, ки музокирот дар бораи созиши атомӣ бо Эрон ба бунбаст ворид шудааст. “Мо интизор надорем, созише ба ин зудӣ ба даст биёяд,” – гуфт Карин Жан Пийер, сухангӯи Кохи Сафед.

Ба гуфтаи таҳлилгарон, шанси эҳёи созиши атомии Эрон бо кишварҳои ғарбӣ аз замони омадани раиси ҷумҳури нави муҳофизакор ба қудрат дар соли 2021 кам шудааст.

Энтони Кордсман, таҳлилгари Маркази Пажуҳишҳои Стратегӣ ва Байнулмилалӣ, гуфт: "Баъди интихоботи Эрон созиши атомӣ ба мушкили бисёр ҷиддӣ гирифтор шуд. Эрон ба ҳадде демократия ва мухолифон дорад. Ҳукумат нисбат ба рӯҳониён то як андоза таҳаммулгаро аст. Раиси ҷумҳури кунунӣ дар нияту ҳадаф як руҳонии фавқуллода муҳофизакор аст."

Ҳоло чӣ? Амрико мегӯяд, раҳбарони Эрон бояд ба ҳаққи мардум эҳтиром гузоранд. Чизе, ки мардум дар саросари шаҳрҳои Эрон ва берун аз он ҳафтаҳост бо баргузории тазоҳурот талаб доранд.

Як мақомдори баландпояи Украина гуфтааст, ки ду ҳамлагар дар тамрингоҳи низомӣ дар Белгороди Русия аз Тоҷикистон будаанд.

Вазорати дифои Русия шоми 15-уми октябр эълон кард, ки дар як “ҳамлаи террористӣ” дар тамрингоҳи низомии вилояти Белгород 11 нафар кушта ва 15 нафар захмӣ шудааст. Ба гуфтаи мақомоти рус, ду зодаи як кишвари узви Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ҳангоми машқи тирпаронӣ ба сӯи ҳамхидматони худ тир парронданд ва худашон ҳангоми оташи ҷавобӣ кушта шудаанд. Дар ин тамрингоҳ афроде, ки тариқи "мобилизатсия" ё сафарбаркунии нерӯҳои эҳтиётӣ ба артиш даъват шуда буданд, барои ҷанг ба Украина омодагӣ медиданд.

Алексей Арестович, мушовири Владимир Зеленский, президенти Украина, дар як мусоҳиба дар YouTube гуфтааст, ки ҳамлагарон аз Тоҷикистон будаанд ва пас аз баҳс бар сари дин ба сӯи ҳамхидматони худ оташ кушодаанд.

Хабаргузории Ройтерз бо иқтибос аз суҳбати Алексей Арестович гуфтааст, ки аксари сокинони Тоҷикистон мусалмон ва аҳолии Русия аксаран масеҳӣ ҳастанд.

Маълум нест, ки мушовири президенти Украина ба асоси чӣ далеле ҳамлагаронро тоҷикистонӣ номидааст. Дар хабарномаи Вазорати мудофиаи Русия ҳамлагаронро зодаи яке аз кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил (СНГ) гуфтаанд, вале аз кишвари мушаххасе ном бурда нашудааст.

Дар бархе аз расонаҳои мустақили Русия ва сафҳаҳои телеграмӣ, ки ҳамлаи Русия ба Украинаро пайгирӣ мекунанд, ин ду нафар “шаҳрванди Тоҷикистон” номида шудаанд. Ҳамчунин гуфта шудааст, ки ҳамлаварон аслан 3 нафар буда, яке аз онҳо зинда мондааст ва аз ҷойи воқеа фирор кардааст. Чанде аз манбаъҳо гуфтаанд, ки 22 нафар кушта ва даҳҳо тани дигар захмӣ гаштаанд.

Мақомоти тоҷик ба ин ҳодиса ҳанӯз вокуниш накардаанд. Вазорати мудофиаи Русия низ сабаби сар задани ин ҳодисаро шарҳ надодааст.

Хабаргузориҳои Русия навиштаанд, ки ҳодиса дар тамрингоҳи Солотии вилояти Белгород, дар наздикии марзи Русия бо Украина, рух додааст. Дар ҳудуди ин вилоят борҳо мушак афтода, таркиш рух додааст.

Дар ин тамрингоҳ садҳо нафар, ки тариқи маъракаи сафарбарии ҷузъӣ ба артиш ҷалб шудаанд, барои рафтан ба ҷанги Украина омода мешаванд.

Владимир Путин, президенти Русия рӯзи 21-уми сентябр қарори "мобилизатсия" ё сафарбаркунии нерӯҳои эҳтиётӣ ба артишро имзо кард. Ҳазорон нафар пас аз ин қарор аз Русия фирор карданд, вале дида мешавад, ки ҳазорон нафари дигар ба артиш ҷалб шудаанд.

Гузоришҳо дар бораи сафарбар шудани тоҷикон ва зодагони дигари Осиёи Марказӣ аз тарафи Русия низ дида мешавад. Дар шабакаҳои иҷтимоӣ наворҳое нашр шуда буд, ки нишон медиҳанд, чӣ гуна занони тоҷик писар ва ё наздикони дигарашонро ба ҷанги Украина гусел мекунанд.

Русия беасос рӯзи 24-уми феврал ба Украина ҳамла кард ва ин ҷанг, ки боиси кушта шудани ҳазорон нафару овора шудани миллионҳо нафар шуд, ҳанӯз идома дорад.

• Чӣ қадар аз нерӯҳои пойгоҳи 201 ба ҷанг дар Украина рафтаанд?
• Оё шаҳрвандони Тоҷикистон низ дар сафи нерӯҳои Русия меҷанганд?
• Вазъи ҳозира ва ояндаи ҳамкориҳои Душанбе ва Киев чӣ гуна аст?

Ба ин ва суолҳои дигар сафири нави Украина дар Тоҷикистон, Валерий Евдокимов, рӯзи 13-уми октябр посух дод.

Радиои Озодӣ: Дар мавриди ҷанги Русия алайҳи Украина чӣ хабари нав доред?

Валерий Евдокимов: “Беш аз 230 рӯз аст, ки ҷанг идома дорад. Мехоҳам, аз мушакборони шаҳрҳои Украина бигӯям, ки рӯзи 10-уми октябр сурат гирифт. Русия алайҳи сокинони осоишта ҷинояти даҳшатноке анҷом дод ва ман ин амалро наслкушӣ меномам. Мушакборони шадид субҳи рӯзи душанбе сурат гирифт. Замоне ки ҳазорҳо сокини шаҳрҳои бузурги Украина аз пайи кори худ буданд. Теъдоде аз сокинон кушта ва майдончаҳои бозии кӯдакон, осорхонаҳо ва муассисаҳои таълимӣ зарар диданд. Зербиноҳое мавриди ҳамла қарор гирифтанд, ки барои сокинон обу нерӯи барқ ва алоқа фароҳам мекарданд. Дар натиҷа, муассисаҳое ба мисли бемористонҳову кӯдакистонҳо ва муассисаҳои дигари наҷоти инсон бе обу нерӯи барқ монданд.

Вақте субҳи даҳуми октябр шаҳри Киев мушакборон шуд, Ахмадет Оксана Леонтевна, пизишки бемористон, ҷон бохт. Ин зан писари панҷсолаашро ба кӯдакистон бурда, ба ҷойи кор ба назди беморон бармегашт. Дар ин лаҳза мошинаш ба маркази таркиши мушак афтод ва дигар имкони наҷот надошт. Мутаассифона, фавтид. Як сол пеш шавҳару як фарзанди дигараш дар пайи ҳамлаи низомии Русия кушта шуда буданд. Акнун писараш ятим монд. Ин андӯҳи бузург аст.

Ҳоло тамоми мардум сарҷамъ шуда, зербиноҳои муассисаҳои шаҳриро барқарор карданд, нерӯи барқ дастрас ва хадамоти алоқа дубора имконпазир шуд. Мо бори дигар собит кардем, ки мардуми Украина шуҷоъ ҳастанд ва метавонанд, зидди ҳар як хатару мушкилот ва душмани худ истодагарӣ кунад.”

Радиои Озодӣ: Ҷаноби сафир, дар бораи раъйпурсӣ ва ҳамроҳкунии чанд минтақаи Украина ба қаламрави Русия чӣ назар доред?

Валерий Евдокимов: “Посух ба ин суол содда ва қобили дарк аст. Дар Ню-Йорк таҳаввулоти ҷолибе рӯй дод. Дар ҷаласаи 11-уми ғайринавбатӣ ва махсуси Ассамблеяи генералии Созмони Милал ғайриқонунӣ будани баргузории раъйпурсиро дар қаламравҳои ғасбшудаи Украина аз сӯи Русия пуштибонӣ карданд. Ҳамзамон, тамоми амалҳои баъдии Русия дар мавриди илҳоқи сарзаминҳои Украина ба қаламрави Русия ғайриқонунӣ дониста шуданд. Гузашта аз ин, СММ аз ҳамаи кишварҳо ва созмонҳои байнулмилалӣ даъват кард, ки ғасби қаламрави Украинаро аз сӯи Русия эътироф накунанд. Ҳамчунин, аз Федератсияи Русия талаб карда шуд, ки тасмимҳои ғайриқонунии худро аз эътибор соқит сохта, тамоми нерӯҳояшро аз қаламрави Украина берун кунад. Муҳим ин нукта аст, ки ба ҷонибдории ин тасмим 143 кишвари узв раъй доданд. Мухолифи ин тасмим мисли ҳамеша панҷ кишвари ғасбгар ва шариконаш буданд – Русия, Беларус, Кореяи Шимолӣ, Сурия ва Никарагуа.

Видеоро дар инҷо бинед:

Embed ба дигарон фиристед

Гуфтугӯ бо сафири Украина дар Тоҷикистон

Embed ба дигарон фиристед

Нусхабардорӣ шуд

---

бар px баландӣ px

---

URL нусхабардорӣ шуд

Феълан кор намекунад

0:00 0:12:51 0:00

Агар содда карда гӯем, ғасби қаламрав дуздӣ аст, онҳо талош доранд, қисмате аз сарзамини моро бидузданд. Тамоми ҷаҳониён мебинанд, ки Русия талош дорад, ҳар чизеро, ки дасташ ба он мерасад, бидуздад. Сарбозонаш чойнику мошинҳои ҷомашӯӣ медузданд, сардоронашон тавлидоти корхонаҳо, гандумро медузданд, пешвояшон бошад, тасмим гирифтааст, қаламрави моро бидуздад. Мутмаинам, ки дузд бояд ба ҷавобгарӣ кашида шавад. Вагарна, Путин боз дуздидани чизи дигареро орзу мекунад ва ин даъфа на танҳо хоки Украина, балки қаламрави кишварҳои дигар метавонанд, мавриди сирқаташ қарор бигиранд.”

Радиои Озодӣ: Валерий Владимирович, иттилоъ дорем, ки теъдоде аз нерӯҳои пойгоҳи 201-и Русия дар Тоҷикистон ба ҷанг ба Украина фиристода шудаанд. Метавонед, омори дақиқеро дар бораи теъдоду дар кадом вилоятҳои Украина ҷангидани ин нерӯҳо бигӯед?

Валерий Евдокимов: “Воқеан, сарбозони пойгоҳи 201-и Русия дар Тоҷикистон дар ҷанг ба зидди Украина нақши фаъоле доранд. Фикр мекунам, ҷузъу томҳои асосии ин пойгоҳ дар моҳи марти имсол ба Украина фиристода шуда буданд. Нерӯҳо ва техникаи низомии пойгоҳ пайваста ба Украина фиристода мешаванд. Дар мавриди теъдоди нерӯҳо бо баровардаи таҳқиқоти журналистии Радиои Озодӣ розӣ ҳастам. Мо ба ин назарем, ки аз 1500 то 1700 нерӯи ин пойгоҳ ба Украина фиристода шудааст. Иттилое дар даст ҳаст, ки онҳо дар ҳайати ду баталйони гуруҳҳои тактикӣ ҷангида истодаанд. Омори дақиқеро гуфтан душвор аст, зеро ин ҷанг аст ва ҳар рӯз метавонад, талафоте шавад. Ин сарбозон асосан дар ду самт – дар маҳалли Донетск ва Купинск мушоҳида шудаанд. Ҳамчунин, онҳо дар ҷангҳои атрофи Леман ва минтақаҳои дигар дида шудаанд. Албатта, шуморе аз онҳо куштаву захмӣ шуда, баъзе асир уфтодаанд. Дар Ютуб, дар саҳифаи Владимир Золкин, мусоҳиба бо ду низомии асир нашр шуд. Ин низомиён дар пойгоҳи 201-и Русия дар Тоҷикистон хидмати низомӣ карда ва моҳи сентябр асир уфтодаанд. Онҳо мегӯянд, ки якуми август ба Украина рафтанд ва тақрибан баъд аз як моҳ дар гуруҳи 80-нафарӣ асир афтоданд. Гуфтаниам, бале онҳо дар ин ҷанг ширкат мекунанд, дар ин ҳамлаи ғасбкорона ҳамроҳ ҳастанд, дар қатли шаҳрвандони мо ширкат мекунанду дар тахриби шаҳрҳову муассисаҳои мо даст доранд. Ҳарчӣ бештар онҳо дар ин ҷанг ширкат кунанд, ҳамон қадар куштаву захмиҳояшон бештару теъдоди зиёдашон асир гирифта мешаванд.”

Радиои Озодӣ: Ҳама медонанд, ки дар Русия басеҷ (басиҷ, сафарбарии нерӯҳои эҳтиётӣ) эълон шудааст. Шумо ба ин кор чӣ назар доред?

Валерий Евдокимов: “Хашми беасоси Путин, сустии артишаш ва сохторҳои низомӣ ӯро водор месозанд, тасмимҳое бигирад, ки кӯшиши хомӯш кардани аланга бо бензин аст. Басеҷ ба Русия дар тағйири вазъ дар ҷабҳа ҳеч ёрӣ карда наметавонад. Путин ҳатман дарк мекунад, ки бо чунин кор наметавонад моро тарс ё шикаст диҳад, пас, суоле ба миён меояд, ки чаро чунин рафтор мекунад? Бадии кор дар он аст, ки Путин тасмим гирифтааст, дар ин кор на танҳо мардуми кишвари худ, балки пойи сокинони кишварҳои шарикашро низ бикашад. Иттилое дар даст дорем, ки Русия мехоҳад, душаҳрвандиҳо ё муҳоҷирони хоҳони шаҳрвандии Русияро низ ба ҷанг дар Украина бифристад. Ҳарчанд мақомоти расмии Русия ин корро рад мекунанд, раванд аллакай шуруъ шудааст. Дар ин зимн мехостам, он идда аз шаҳрвандони кишвари ба мо дӯсти Тоҷикистонро ҳушдор диҳам, ки фикри ширкат дар ҷангро аз сар дур кунанд. Ин кор боиси ғаму андуҳ ва фалокат мешавад.”

Радиои Озодӣ: Оё дар сафи нерӯҳои Русия ва дар ҷанг ба зидди Украина шаҳрвандони Тоҷикистон низ ҳастанд? Чӣ қадаранд?

Валерий Евдокимов: “Дар ин ҷанг дар сафи Русия намояндаҳои миллатҳои Қафқоз ё Бурятияву Удмуртия ва миллатҳои дигар меҷанганд. Русия мехоҳад, мардуми кишварҳои дигарро низ ба ин ҷанг ҷалб кунад. Дар ин масъалаҳо бояд бисёр эҳтиёткор буд ва ҳар иттилоъро дақиқ санҷид. Ҳоло наметавонам, иддао кунам, ки тоҷикон дар Украина дар сафи артиши Русия меҷанганд. Барои ин кор бояд иттилои дақиқ дар бораи ҳар як тоҷики ҷангида дар Украинаро дар даст дошта бошам. Чунин иттилоъ надорам.

ИНЧУНИН, БИХОНЕД:

"Даъватнома ба гӯр". Русия дар ҷанг бо Украина ба кумаки муҳоҷирон "зор" шудааст?

Дар ин маврид мехостам, ин нуктаро низ таъкид кунам, ки Тоҷикистон ягона кишварест, ки бо Русия муқаррароти душаҳрвандӣ дорад. Ба ин назарам, ки дар даҳаи 90-ум муқаррароти душаҳрвандӣ ба хотири мусоидат дар ҳалли мушкилоти мардум роҳандозӣ шуда буд. Ҳоло шаҳрвандии Русия ба доми маргбор табдил шудааст.”

Радиои Озодӣ: Вазъи ҳозира ва ояндаи робитаҳои Тоҷикистону Украинаро чӣ гуна арзёбӣ мекунед?

Валерий Евдокимов: “Ман мавқеъгирии Тоҷикистонро дар мавриди эътироф накардани минтақаҳои ғасбшудаи Украина аз сӯи нерӯҳои Русия истиқбол мекунам. Ин ба мавзӯи ғасби нимҷазираи Қрим, вилоятҳои Донетск ва Луҳанск рабт дорад. Ҷониби Тоҷикистон дар ин мавзеъгирии худ устувор аст. Дар бораи дурнамои робитаҳо чизе гуфтан душвор аст, зеро ҷанг идома дорад. То ҳол Украина сӣ дарсади Маҷмӯи Маҳсулоти Дохилӣ ё 30 дарсади иқтисоди худро аз даст додааст. Русия бузургтарин корхонаҳои оҳангудозии Украина, бандарҳову фурудгоҳҳо ва дигар корхонаҳои бузурги кишварро тахриб карданд. Мо гардиши маҳсулотро миёни кишварҳоямон баррасӣ кардем ва аз 25-уми феврали соли ҷорӣ то 25-уми сентябр гардиши маҳсулот дар муқоиса бо ҳамин давраи соли гузашта 56 дарсад кам шудааст. То моҳи феврали соли ҷорӣ мо ба Тоҷикистон дору ва ширинӣ содирот мекардем. Бо оғози таҷовузи низомии Русия ба зидди кишвари мо роҳҳои интиқоли бор баста ва бештаре аз корхонаҳои саноатӣ дар минтақаҳои ҷангзада қарор гирифтанд. Баъзе аз онҳо комилан тахриб шудаанд. Мо дар бахши энержӣ ҳамкориҳои густурда доштем, корхонаҳои украинӣ дар бунёди неругоҳҳои барқи обӣ дар Тоҷикистон мушорикати барҷаста доштанд ва мехостанд, ҳоло низ дар сохтмони неругоҳҳо ширкат дошта бошанд. Аммо, ин ҷанг дар ин ниятҳо тағйироте ворид кард. Пешбинӣ кардани дурнамои ҳамкориҳои иқтисодии миёни Украина ва Тоҷикистон хеле душвор аст.”

Мақомоти Украина мегӯянд, дар 10 маҳаллаи шаҳри озодшудаи Изюм утоқҳоеро пайдо кардаанд, ки нерӯҳои Русия дар онҳо сокинони оддӣ ва сарбозони украиниро азобу шиканҷа медоданд. Асирони собиқе, ки дар ин шиканҷагоҳҳо будаанд, аз латукӯбҳои бераҳмона, азият бо нерӯи барқу сигорҳои нимсӯхта нақл карданд.

Микола Масякин яке аз сарбозонест, ки моҳи апрели имсол ҳангоми ишғоли шаҳр ба дасти нерӯҳои Русия афтодааст. Ӯ мегӯяд, “ба сарам халта кашиданд. Ба нерӯи барқ мемонданд. Мезаданд.”

Масякин афзуд, ӯро дар шифохонаи матруки нимавайрона азоб додаанд. “Аз дастонам бо завлона овехтанд ва бо чӯб заданд. Бо мушту лагад, бо чӯб мезаданд, бо сигору гӯгирд баданамро месӯзонданд. Осораш ҳаст. Тир меандохтанд, фармон медоданд, бирақсем. Рақс накардам, ба поям тир заданд.

Моҳи сентябри имсол, вақте Изюмро озод карданд, аз як гӯри дастҷамъӣ 440 ҷасад ёфтанд. Дастони баъзе дар пушт баста ва устухонҳояшон шикаста буд. Мақомоти Украина мегӯянд, дар шаҳри Изюм 10 шиканҷагоҳ пайдо карданд.

Олександр Филчаков, додситони вилояти Харков, гуфт: “Ҳар рӯз хешовандони яке пеши мо меоянду мегӯянд, ки ё рафиқашон ё аъзои оилаашонро сарбозони рус шиканҷа кардаанд.”

Сарбози украинӣ Андрий Котсарро нерӯҳои Русия вақти ишғоли шаҳри Изюм асир гирифтанд: “Ҳеч гоҳ ба рӯям намезаданд. Ба гурдаву ҷигар мезаданд. Ба сутунмуҳраам бисёр сахт мезаданд. Саъй мекарданд, ки доғу осори зарба намонад, намедонам чаро.”

Котсар мегӯяд, ки ӯро раҳо карданд, вале батакрор боздошт мекарданду азобу шиканҷа медоданд. Ӯ дар ниҳоят, ба калисо паноҳ бурд.

“Дар ин макон оромиш ёфтам. Роҳибон ба ман имкон доданд, зинда бимонам. Агар онҳо набуданд, шояд ман зинда набудам. Онҳо маро наҷот доданд,” – нақл кард ӯ.

Андрий Котсар ҳоло бо роҳибон кору зиндагӣ ва аз ин роҳ доғҳои ҷисму равонашро муолиҷа мекунад.

Видеоро дар инҷо бинед:

Embed ба дигарон фиристед

"Гуфтанд, рақс кун, накардам. Ба поям тир холӣ карданд". Қиссаи асири собиқи украинӣ

Embed ба дигарон фиристед

Нусхабардорӣ шуд

---

бар px баландӣ px

---

URL нусхабардорӣ шуд

Феълан кор намекунад

0:00 0:02:37 0:00

Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид рӯзи чаҳоршанбеи 12-уми октябр бо аксарияти орои кишварҳои узв, ҳамроҳкунии ғайриқонунии қаламравҳои Украина аз сӯи Русияро маҳкум кард.

Аз 193 кишвари узв, 143-тои он зидди ин иқдоми Русия раъй доданд. Панҷ кишвар, аз ҷумла, Сурия, Никарагуа, Кореяи Шимолӣ, Белорус ва худи Русия мухолифи ин қатънома раъй доданд. 35 кишвари дигар аз ҷумла, Чин, Ҳинд, Покистон ва Тоҷикистон аз раъй додан худдорӣ кардаанд.

Бархе кишварҳои дигар, аз ҷумла, Эрон, Озарбойҷон, Туркманистон ва Венесуэла аз ҷумлаи кишварҳое буданд, ки дар ҷаласаи раъйдиҳӣ иштирок накарданд.

Ҷозеп Боррел, мусъули сиёсати хориҷии Иттиҳоди Аврупо дар вокуниш ба қабули ин қатънома дар "Твиттер" навишт, "Созмони Милали Муттаҳид ба таври ошкор ҳамроҳкунии ғайриқонунии сарзаминҳои Украина ба Русияро рад кард".

Масъули сиёсати хориҷии Иттиҳоди Аврупо дар идома гуфт, "143 раъйи мувофиқ барои қабули ин қатънома, далели дар инзивои байналмилалӣ қарор гирифтани Русия аст". Ба гуфтаи Ҷозеп Боррел, "Иттиҳоди Аврупо дар паҳлӯи Украина хоҳад буд".

Владимир Путин, раиси ҷумҳури Русия ду ҳафта пеш дар пайи назарсанҷие, ки кишварҳои ғарбӣ ва Украина онро сохта ва ғайриқонунӣ хонданд, расман дастури ҳамроҳкунии минтақаҳои ишғолшудаи Донетск, Луганс, Херсон ва Запороже ба хоки Русияро имзо кард. Ин минтақаҳо ҳудуди 15 дарсади хоки Украинаро ташкил медиҳанд.

Кишварҳои ғарбӣ ва ҳатто бисёре аз муттаҳидони наздики Русия ин амалкарди Маскавро ба шиддат маҳкум кардаанд.

Маскав ҳудуди ду ҳафта пеш қатъномаи пешниҳодии Амрико ва Албания ба Шӯрои Амнияти СММ барои маҳкумияти ҳамроҳкунии бахшҳое аз хоки Украина ба Русияро "вето" кард.

Таҳти таъсири ҳодисаҳои ахир ва таҳдиди Путин ба истифода аз аслиҳаи вайронгар, бӯҳрони Украина вориди марҳилаи нав шудааст. Владимир Зеленский, раиси ҷумҳури Украина низ ҳафтаи гузашта дар вокуниш ба ин таҳаввулот, хостори пайвастани ҳарчи зудтари Украина ба НАТО шуд.

Рӯзи 24-феврали соли ҷорӣ Русия ҳамлаи низомии худро ба Украина оғоз кард. Нерӯҳои русӣ дар ҳафтаҳои ахир бар асари ҳамлаҳои нерӯҳои украинӣ маҷбур ба ақибнишинӣ шудаанд.

Мақомот аз шаҳрвандони Тоҷикистон дар Украина хостаанд, ки талаботи вазъи ҳарбиро дар он кишвар риоя кунанд ва агар имкон ҳаст, "қаламрави Украинаро тарк кунанд". Дар айни замон аз шаҳрвандони дигар талаб шудааст, аз рафтан ба Украина худдорӣ варзанд.

Сафорати Тоҷикистон дар Киев рӯзи 11-уми октябр тасмимро "ба шиддат гирифтани ҳамлаҳо ба инфрасохторҳои муҳим дар саросари Украина ва таҳдид ба амнияти шахсӣ" номид. Як рӯз пеш аз он, Русия ба Киев ва минтақаҳои дигари Украина зарбаҳои сахти ҳавоӣ зад ва камаш 19 кас кушта ва беш аз 100 нафар захмӣ шуданд.

Давлаталӣ Назризода, сафири Тоҷикистон дар Украина, мегӯяд, ду рӯз зарбаҳои ҳавоӣ ба Киев зиёд буд, аммо "ҳоло вазъ ором аст". Ӯ рӯзи 12-уми октябр дар суҳбати телефонӣ афзуд:

"Албатта, чунин тасаввурот ҳаст, ки дар ҳама ҷой ҷанг ҷараён дорад. Бисёре аз минтақаҳо, бахусус бахшҳои ғарбии Украина, нисбатан ороманд. Қисме аз шаҳрвандони мо дар минтақаҳои ҷангӣ буданд ва баромада рафтанд. Як қисми дигарашон ба минтақаҳои ғарбӣ кӯчиданд, яъне маконҳои амнтар. Ҳоло ҳам шаҳрвандони мо дар Украина ҳастанд ва дар соҳаҳои гуногун кор мекунанд. Соҳибкорон ҳастанд. Баъзе аз шаҳрвандони мо дар бахши кишоварзӣ низ кор мекунанд."

Радиои Озодӣ: Донишҷӯёни тоҷик низ ҳастанд?

Давлаталӣ Назризода: "Вақте амалиёт сар шуд, қариб сад донишҷӯйро ба Тоҷикистон баргардондем. Ҳоло ягон донишҷӯ намондааст. Ҳамроҳи масъулони Вазорати маориф ва ректорони донишгоҳҳои Украина суҳбат доштем. Онҳо гуфтанд, ба хотири инки донишҷӯён дипломи ҳамин донишгоҳҳоро бигиранд, онлайн ба таҳсил идома диҳанд. Агар вазъ оромтар мешуд, баргашта меомаданд ва таҳсилро дубора идома медоданд. Ин беҳтар буд."

Радиои Озодӣ: Кори сафорат чӣ гуна пеш меравад?

Давлаталӣ Назризода: "Мушкил аст, ин вазъ ба кори мо бисёр таъсир гузошт. Масалан, дар мавриди додугирифти мол ҳеч коре пеш бурда наметавонем, чунки ҳамаи роҳҳо бастаанд. Аксар кишварҳои Осиёи Марказӣ ҳамин вазъро доранд. Албатта, новобаста ба вазъият, сафорат кор мекунад. Як самти асосии кори мо ҳифзи манфиати шаҳрвандон аст. Бо онҳо кор мекунем, ки дар ҳолати ногувор науфтанд."

Радиои Озодӣ: Дақиқан чанд шаҳрванди Тоҷикистон дар онҷо мондаанд?

Давлаталӣ Назризода: "Шаҳрвандони Тоҷикистон тақрибан чоруним ҳазор буданд. Тибқи маълумоти дақиқе, ки аз сарҳадбонҳо гирифтем, қариб се ҳазор нафар аз ин кишвар баромада, як қисмашон баъди беҳтар шудани вазъ ба Киев баргаштанд. Ҳоло тақрибан ду ҳазор шаҳрванди мо инҷо ҳастанд."

Радиои Озодӣ: Баъзе аз кишварҳо сафоратҳояшонро дар Украина бастаанд...

Давлаталӣ Назризода: "Сафорати кишварҳои хориҷӣ инҷо ҳастанд. Муддате аз Киев берун рафта буданд, боз баргаштанд. Аз ҷумла, сафорати ҳама кишварҳои Осиёи Марказӣ фаъолият доранд. Мо дар инҷо қариб ду ҳазор шаҳрванд дорем. Албатта, будани сафорат зарур аст."

Владимир Зеленский, раиси ҷумҳури Украина, гуфт, бар асари ҳамлаҳои интиқомҷӯёнаи Русия дар рӯзи 10-уми октябр ба шаҳрҳои гуногуни ин кишвар чандин нафар кушта ва захмӣ шудаанд. Ҳамлаҳои Русия ду рӯз баъд аз таркиш дар пули муҳими Керч рух дод. Ин пул Русияро бо нимҷазираи ишғолшудаи Қрим мепайвандад.

Мақомоти украинӣ гуфтанд, дар ҳамлаҳои мушакӣ ба шаҳри Киев панҷ кас ҷон бохта, 12 нафари дигар захмӣ шудаанд. "То ин лаҳзаҳо ҳалокати панҷ нафар ва захмӣ шудани 12 сокини Киев тасдиқ шудааст," -- гуфт мушовири Вазорати корҳои дохилии Украина Антон Герашченко дар "Телеграм".

Ба навиштаи расонаҳои украинӣ, ба шаҳрҳои дигари ин кишвар, аз ҷумла Днепр, Лвов ва Тернопил низ ҳамлаҳои ҳавоӣ сурат гирифтааст. Ба гуфтаи мақомоти Украина, ин ҳамлаҳо талафоти ҷонӣ дар пай доштааст, аммо мақомот омори дақиқе надоданд.

Мақомоти Украина субҳи душанбе аз рух додани чанд таркиш дар пойтахти ин кишвар, шаҳри Киев, хабар доданд. Шаҳрдор Виталий Кличко дар "Телеграм" навишт, ки "чанд таркиш дар маркази Киев рух дод. Ҳама ниҳодҳо дар маҳал ҳузур доранд. Тафсилот дертар нашр хоҳад шуд."

Таркишҳо дар пойтахти Киев дар ҳоле рух медиҳанд, ки рӯзи гузашта президенти Русия Владимир Путин Хадамоти махсуси Украинаро ба созмондиҳии таркиш дар пули Керч, ки ин кишварро бо нимҷазираи ишғолии Қрим мепайвандад, гунаҳкор кард.

Шабакаҳои телевизионии Русия шоми якшанбе мулоқоти Путинро бо раиси Кумитаи тафтишотии он кишвар Александр Бастрикин намоиш доданд. Бастрикин гуфт, дар ҳамла на танҳо Хадамоти махсуси Украина, балки шаҳрвандони Русия ва кишварҳои дигар низ даст доранд.

Президенти Русия таркишро дар пули Керч "ҳамлаи террористӣ" номид. "Тарроҳ, иҷрогар ва фармоишгар Хадамоти махсуси Украина аст", - илова кард ӯ.

Мақомоти Русия гуфтанд, таркиши мошини бомбгузоришуда дар рӯзи 8-уми октябр сабаби қатъи ҳаракат шуд ва мақомоти Украина ишора кардаанд, ки таркиш кори дасти онҳост. Дар як видеое, ки дар гӯшаҳои украинии шабакаҳои иҷтимоӣ нашр шудааст, қатори оташгирифта ва як қисмати фурӯрафтаи роҳи мошингарди пул дида мешавад.

Вайрон шудани пулро зарбаи сахте ба талошҳои Русия ба ҷанг дар Украина медонанд, чун пул яке аз роҳҳои асосии таъминоти сарбозони Русия аст.

Ҳамлаи густурдаи низомии Русия ба Украина аз 24-уми феврали имсол то ба ҳол идома дорад. Нерӯҳои Русия ҳамлаҳои ҳавоиро алайҳи зерсохторҳои низомӣ ва ғайринизомӣ анҷом медиҳанд. Русия ҷанги таҷовузкоронаро алайҳи Украина рад карда ва онро "амалиёти вижа" меномад.

Тибқи омори Созмони Милал аз 2-юми октябр, бар асари таҷовузи Русия ба хоки Украина, 6114 нафар ҷон бохта ва 9132 ғайринизомии дигар захмӣ шудаанд. Ҳудуди 12 миллион украинӣ бар асари ин ҷанг ҷойи зисти худро тарк кардаанд. Беш аз панҷ миллиони онҳо ба кишварҳои ҳамсоя рафтаанд.

Содироти ғаллаи Украина ба марҳилаи пеш аз оғози ҷанг дар он кишвар бармегардад. Русия ва Украина ду моҳ пеш бо миёнравии Созмони Милал ва Туркия барои содироти ғалла тавассути Баҳри Сиёҳ созиш карданд.

Киштиҳои ҳомили ғалла аз 1-уми август ҳар ҳафта ба бандари Одесса ворид мешаванд. Ҷанги Русия дар Украина содироти маҳсулоти муҳимеро ба монанди ғалла ва нуриҳои минералӣ коҳиш дод ва боиси боло рафтани нарх дар ҷаҳон гашт.

Вазири зербиноҳои Украина ба “Садои Амрико” хабар дод, ки маводи ғизоиро аз бандари Одесса бештар ба Сомалӣ, Эфиопия, Кения ва кишварҳои дигар мефиристанд.

Александр Кубраков афзуд: “Аз ҳама чизи муҳим ин аст, ки содиротро бештар кунем. Ҳоло наздик ба 5 миллион тонна расондем. Ин натиҷаро пеш аз ҷанг доштем. Умед дорам, ба ин тартиб пеш меравем.”

Украина яке аз кишварҳои асосии содироткунандаи ғалла дар ҷаҳон аст. Ин кишвар ҳамасола ба бозори ҷаҳонӣ наздик ба 45 миллион тонна ғалла мефиристад.

Содироти ғалла рӯзи 22-юми июл, пас аз созиши Украинаву Русия бо миёнаравии Созмони Милал ва Туркия дубора барқарор гашт. Ин созиш имкон медиҳад, маҳсулоти содиротӣ аз бандарҳои Украина ба Баҳри Сиёҳ бехатар гузаранд. Мақомоти Украина мегӯянд, созиш барои рушди кишоварзии Украина мадад мекунад.

Дмитро Баринов, муовини раиси Идораи бандарҳои Украина, мегӯяд, “бештари аҳолии ҷаҳон аз камбуди ғизо ранҷ мекашанд. Агар аврупоиҳо инро дар мисоли болоравии нарх эҳсос кунанд, дар кишварҳои фақир мардум умуман чизе барои хӯрдан надоранд. Бозгашти Украина ба бозори кишоварзӣ нишонаи он аст, ки акнун мо канори онҳоем ва метавонем миллионҳо тонна гандумро содирот кунем.”

Коршиносон мегӯянд, содироти ғалла аз Украина барои ба эътидол овардани нархи маводи ғизоӣ дар саросари ҷаҳон мусоидат хоҳад кард.

Сардори корхонаи бузурги кишоварзии Украина, “Кернел”, изҳори умед кард, ки бандарҳои содироти ғалла мисли қабл кор хоҳанд кард. Ба қавли Левген Осипов, "воқеан, ҷаҳон ба ғалла ниёз дорад. Талабот ба он дар ҳама кишварҳо вуҷуд дорад ва мо бояд тавозуни амнияти озуқавориро дар ҷаҳон нигоҳ дорем."

Бино ба пешбиниҳои Созмони Милал, ба дунболи ҷанги Русия дар Украина дар 41 кишвари ҷаҳон то 181 миллион нафар метавонанд, ба бӯҳрони ғизоӣ ва ҳатто гуруснагӣ дучор шаванд.

Видеоро дар инҷо бинед:

Embed ба дигарон фиристед

Фурӯши гандуми Украина зиёд шудааст

Embed ба дигарон фиристед

Нусхабардорӣ шуд

---

бар px баландӣ px

---

URL нусхабардорӣ шуд

Феълан кор намекунад

0:00 0:02:45 0:00

Мақомоти Украина гуфтанд, ки шаҳри Лиманро дар минтақаи Донетск пурра озод карданд. Дар ҳамин ҳол, тибқи гузоришҳо, ҳавопаймоҳои бесарнишини русӣ зодгоҳи раиси ҷумҳури Украинаро нишон гирифтааст.

Хабаргузории "Рейтерз" рӯзи 2-юми октябр гузориш дод, ки озодсозии Лиман, ки як минтақаи стратегӣ барои нерӯҳои Русия ба шумор мерафт, зарбаи дигаре ба Кремл аст.

Владимир Зеленский, раиси ҷумҳури Украина, рӯзи якшанбе бо нашри видео аз "поксозии комил"-и Лиман аз дасти нерӯҳои Русия хабар дод ва аз низомиёни украинӣ қадрдонӣ кард.

Русия ҳанӯз озодсозии Лиманро тасдиқ накардааст, аммо Вазорати дифои ин кишвар рӯзи гузашта эълон кард, ки низомиёни рус "аз Лиман ба минтақаҳои муносибтаре ақибнишинӣ кардаанд".

Лиман моҳи майи имсол зери назорати нерӯҳои Русия қарор гирифта буд. Истихбороти низомии Бритониё аз даст додани шаҳри Лиманро барои Русия "шикасти ҷиддии сиёсӣ" тавсиф кард.

Чанд соат пас аз озодсозии пурраи ин шаҳр, расонаҳои украинӣ аксҳои вуруди низомиёни ин кишварро бо парчами Украина ба як деҳа дар 15-километрии шаҳри Лиман нашр карданд. Як сарбози украинӣ низ дар наворе аз ҳадаф қарор додани як шаҳр дар марзи вилояти Луганск, ки дар ишғоли Русия аст, хабар дод.

Дар аксҳои дигар як сарбози украинӣ дар ҳоли барафроштани парчами ин кишвар дар як деҳа дар марзи минтақаи Херсон дида мешавад, ки дар ишғоли нерӯҳои Русия аст.

Манбаъҳои наздик ба нерӯҳои Русия аз ҳамлаҳои нави нерӯҳои украинӣ ба минтақаи Херсон хабар додаанд.

Дар ин миён, Украина рӯзи якшанбе аз ҳамлаҳои Русия бо ҳавопаймоҳои бесарнишини сохти Эрон ба ду мактаб дар шаҳри Кривой Рог, зодгоҳи Владимир Зеленский, раиси ҷумҳури Украина, хабар дод.

Нерӯҳои украинӣ мегӯянд, шаби гузашта муваффақ шуданд, ки панҷ ҳавопаймои бесарнишини сохти Эронро сарнагун кунанд, аммо ду ҳавопаймо ду мактабро ҳадаф қарор доданд.

Украина ахиран дар вокуниш ба интиқоли ҳавопаймоҳои бесарнишини эронӣ ба Русия барои истифода дар ҷанг бо Украина, сафири Эрон дар Киевро ихроҷ кард.

Ҳукумати Украина инчунин рӯзи якшанбе эълон кард, ки Русия шаҳри Запорожйеро мавриди ҳадаф қарор додааст ва низомиёни украинӣ низ ба чандин постгоҳи низомии Русия ҳамла карда ва таҳҷизоти онҳо, аз ҷумла, ду системаи дифои мушакии S-300-ро нобуд кардаанд.

Нерӯҳои украинӣ дар ҳафтаҳои ахир бо шитоб дар ҳоли озодсозии бахшҳои ишғолшудаи ин кишвар дар шарқ ва ҷануби Украина аз дасти нерӯҳои Русия ҳастанд.

Тибқи як гузориши бахши марказии Радиои Аврупои Озод/Радиои Озодӣ, дар пайи эълони басеҷи нерӯҳои эҳтиётӣ дар Русия, ҳудуди 100 ҳазор мард аз он кишвар ба Осиёи Миёна омадаанд. Ин гузориш мегӯяд, дар шаҳри Орали Қазоқистон мақомоти маҳаллӣ ночор шудаанд, ба садҳо фирории рус дар толорҳои синамо ва паркҳо сарпаноҳ бидиҳанд.

Бинобар ин гузориш, раванди вуруди русҳо ҳамчунин боиси боло рафтани нархи иҷораи хона ва эътирози шаҳрвандони қазоқ шудааст. Қосимҷомарт Тоқаев, раиси ҷумҳури Қазоқистон, аз нияти худ барои гуфтугӯ бо Маскав барои пешгирӣ аз ин ҳуҷуми мавҷи муҳоҷирон хабар дод.

Тибқи ин гузориши Радиои Аврупои Озодӣ/Радиои Озодӣ, дар Тошканд, пойтахти Узбекистон ва дигар шаҳрҳои он кишвар шумори зиёде аз мардони рус "сармозада, хаста ва гурусна" дар кӯчаҳои ин шаҳрҳо ҳузур доранд.

Мақомоти тоҷик шумораи русиягиҳоеро, ки ахиран вориди Тоҷикистон шуданд, эълон накардаанд. Тибқи мушоҳидаи хабарнигорони Радиои Озодӣ, ин шабу рӯз меҳмонхонаҳои пойтахти Тоҷикистон аз муштариён пур аст ва масъулини меҳмонхонаҳо гуфтаанд, то чанд рӯзи дигар утоқҳои холӣ надоранд. Шумораи зиёди русиягиҳо дар шаҳрҳои дигари Тоҷикистон, аз ҷумла Хуҷанд ҳузур доранд.

Дар ҳамин ҳол, вазири корҳои хориҷии Гурҷистон рӯзи сешанбе ба хабарнигорон гуфт, шумораи афроде, ки аз Русия ба ин кишвар ворид мешаванд, дар рӯзҳои ахир тақрибан ду баробар шуда, аз панҷ ҳазор то шаш ҳазор нафари пешина ба 10 ҳазор нафар дар рӯз расидааст.

Мақомоти марзбонии Муғулистон ҳам гуфтаанд, ки вуруди русҳо ба ин кишвар се баробар шудаааст ва рӯзе ба се ҳазор расидааст.

Ҳамзамон, тайи рӯзҳои гузашта эътирозҳо ба сарбозгирӣ барои басеҷи бахше аз нерӯҳои эҳтиётии артиши Русия дар шаҳрҳои мухталифи ин кишвар идома доштааст ва беш аз ду ҳазор нафар дар 35 шаҳри Русия бинобар мухолифат бо ин фармон боздошт шудаанд.

Дар ҷараёни даргирии пулис бо эътирозгарон дар Доғистон, ки бештари сокинони он мусалмонон ҳастанд, низ ҳадди ақал 100 нафар дар ду рӯзи гузашта боздошт шудаанд. Ба гуфтаи мақомоти маҳаллӣ, дар Иркутск низ як ҷавони 25-сола ба тарафи дафтари сабти номи сарбозони эҳтиётӣ, тирандозӣ кардааст.

Мақомот дар Маскав иддао карданд, ки раъйдиҳандагон дар чор минтақаи ишғолшудаи Украина дар ҳамапурсие, ки тибқи қонунҳои байналмилалӣ ғайриқонунӣ хонда мешавад, ба пайвастани ин минтақаҳо ба Русия раъйи мусбат доданд. Ҷониби Украина ва ҷомеаи ҷаҳонӣ ин раъйпурсиро "сохтагӣ" хондааст.

Масъулини ҳукуматҳои таъйиншуда дар минтақаҳои ишғолшудаи Украина гуфтаанд, ки дар Донетск ва Луганск сокинон мутаносибан 99 ва 97 дарсад раъйи мусбат доданд. Ин омор дар Херсон 87 дарсад ва дар Запороже 93 дарсад будааст.

Киев ва кишварҳои ҷаҳон борҳо ин ҳамапурсиро, ки панҷ рӯз давом кард, маҳкум карда ва онро "сохтагӣ" ва "номашруъ" хонданд ва гуфтанд, ки сокинони ин минтақаҳо аз тарси ҷони худ маҷбур шуданд дар ин раъйпурсӣ иштирок кунанд.

Владимир Зеленский, раиси ҷумҳури Украина шоми сешанбе дар суханронии худ гуфт, "ин мазҳака дар сарзаминҳои ишғолӣ ҳатто тақлиде аз як ҳамапурсӣ низ набуд".

Раванди пайвастшавии ин чаҳор минтақа ба хоки Русия эҳтимолан тайи чанд рӯзи оянда оғоз шавад. Дар қадами баъдӣ ҳукуматҳои таъйиншуда аз сӯи Маскав дар минтақаҳои ишғолшуда ба таври расмӣ аз Владимир Путин, раиси ҷумҳури Русия хоҳанд хост, ки ин минтақаҳо ба хоки Русия ҳамроҳ шаванд.

Путин пеш аз ин таъкид карда буд, ки ин минтақаҳо пас аз ҳамапурсӣ аз ҳимояти комили Русия бархӯрдор хоҳанд буд.

Валентина Матвиенко, раиси Шӯрои Федератсияи Русия гуфтааст, ки палатаи болоии порлумони Русия метавонад рӯзи шанбе дар бораи пайвастшавии сарзаминҳои ишғолии Украина ба Русия тасмим бигирад.

Расонаҳо тахмин мезананд, ки Путин эҳтимолан рӯзи ҷумъа дар назди вакилони ҳар ду палати порлумони кишвараш ба таври расмӣ ҳамроҳкунии ин чаҳор минтақа ба хоки Русияро эълон кунад.

Ин ҳамапурсии ғайриқонунӣ метавон ҷанг миёни Русия ва Украинро сахттар кунад.

Рӯзи 27-уми сентябр ҷангҳои сахт байни нерӯҳои Украина ва Русия дар шарқи Украина ва вилояти шимолушарқии Харков идома кард. Дар дохили Русия мақомот саркӯби тазоҳургаронеро идома медиҳанд, ки аз фармони раиси ҷумҳур Владимир Путин барои сафарбарии иловагӣ ба артиш ва барои ҷанг дар Украина норозӣ ҳастанд.

Владимир Зеленский, раиси ҷумҳури Украина, гуфт, вилояти Донетск ҳам барои Украина ва ҳам Русия дорои авлавият аст ва даргириҳо дар чандин шаҳрак идома доранд, чун нерӯҳои Русия мехоҳанд, дар ҷануб ва ғарби кишвар пешравӣ кунанд.

Зеленский дар муроҷиати видеоӣ дар шаби 26-уми сентябр гуфт, вазъ дар вилояти Донетск “бисёр бад” аст. Ӯ афзуд: “Мо ҳама корро мекунем, то пеши роҳи душманро бигирем. Ин ҳадафи рақами яки мо аст, зеро Донбас барои таҷовузгарон низ ҳадафи рақами 1 аст.”

Мақомоти вилоятӣ айни замон мегӯянд, ки Русия бо истифода аз дронҳои эронӣ дар чанд рӯзи гузашта камаш панҷ дафъа ба вилояти Одесса зарба задааст. Валентин Резниченко, раиси вилояти Днепропетровск, дар Телеграм навишт, ки мушакҳои Русия ба фурудгоҳи шаҳри Кривой Рог бархӯрда, зербунёдҳои онро вайрон ва фурудгоҳро ғайриқобили истифода кардаанд.

Фармондеҳии нерӯҳои мусаллаҳи Украина дар ҷануби кишвар рӯзи 27-уми сентябр гуфт, ки онҳо дар ҳамлаи ҷавобӣ дар вилояти Херсон 77 сарбози Русияро куштаанд, шаш тонк, панҷ ҳовитзер ва се аслиҳаи маҳви тонк ва 14 мошини зиреҳпӯшро аз байн бурдаанд. Иддаое, ки тасдиқи он аз манобеи мустақил номумкин аст.

Даргириҳо дар вилояти шимолушарқии Харков ҳам авҷ гирифтааст, ки нерӯҳои Украина ҳамин моҳ дар онҷо ба ҳамлаи ҷавобӣ гузаштанд. Сарбозони Украина амалиётро барои аз кор андохтани пул ва дигар гузаргоҳҳо дар рӯдхонаҳои вилоят идома медиҳанд, то роҳҳои таъминоти сарбозони Русия дар ҷанубро аз байн баранд.

Аммо дар дохили Русия маъракаи ҷалби 300 ҳазор нерӯи иловагӣ ба артиш идома дорад. ОВД-инфо, як созмони ҳомии ҳуқуқ, ки омори боздоштҳои сиёсиро дар Русия сабту ҷамъоварӣ мекунад, гуфт, то 25-уми сентбяр 2353 нафар дастгир шудаанд ва боздошти 141 нафари дигарро рӯзи 26-уми сентябр сабт кардаанд.

Дар Русия танқиди ончӣ ки мақомот “амалиёти махсуси низомӣ” дар Украина меноманд, манъ аст. Ҷанг рӯзи 24-уми феврали имсол шуруъ шуд.

Вебсайтҳои хабарии “Медуза” ва “Новая Газета Европа”, ки аз хориҷ фаъолият мекунанд, бо такя ба ду мақоми Русия навиштаанд, ки мақомот ният доранд, хуруҷи мардон аз кишварро манъ кунанд. Сабаб фирори ҷавонону мардони зиёд аз сафарбарӣ ба артиш ва тарки Русия кардани онҳо будааст.

Бино ба гузоришҳо, танҳо дар як роҳе, ки ба Гурҷистон мерасонад, баъзе мошинҳо бояд 48 соат мунтазир бишаванд, то навбаташон барои вуруд ба хоки Гурҷистон бирасад. Ин кишвар бо Русия низоми бераводид дорад. Теъдоди русзабонҳо дар Душанбе ҳам дар ин рӯзҳо бисёр зиёд шудааст.

Дмитрий Песков, сухангӯи ҳукумати Русия рӯзи 26-уми cентябр дар бораи эҳтимоли бастани марзҳо ба хабарнигорон гуфт: “Ман дар ин бора чизе намедонам. То кунун қароре дар ин бора қабул нашудааст.”

Дар Вашингтон Карин Жан Пийер, сухангӯи Кохи Сафед гуфт, Амрико масъалаи додани ҳаққи паноҳандагӣ ба онҳоеро баррасӣ мекунад, ки аз маъракаи сафарбарӣ ба ҷанг дар Украина фирор кардаанд.

"Рӯзҳои наздик 600 нафари дигарро ҳам мебаранд"

Русия бахше аз низомиёни худро аз пойгоҳи 201-и ин кишвар дар Тоҷикистон ба ҷанги Украина бурдааст. Интиқоли низомиёни рус ба Украина ба иттилои манобеи Радиои Озодӣ асосан аз пойгоҳи 201 дар шаҳрҳои Душанбе ва Бохтар сурат гирифтааст.

Ба камияш чаҳор манбаъ аз дохил ва беруни пойгоҳ тасдиқ намуданд, ки дар бештар аз 6 моҳи ҷанг низомиёни зиёде аз ин ҷо ба Украина фиристода шудаанд.

Василий Маховой, масъули бахши иттилооти пойгоҳи 201-и Русия дар Тоҷикистон, рӯзи 28-уми август ба Радиои Озодӣ ирсоли низомиёни пойгоҳро ба ҷанги Украина тасдиқ ё рад накард. Ӯ барои шарҳи мавзуъ номаи расмӣ хсот. Ин дар ҳоле буд, ки Радиои Озодӣ ҳанӯз 5-уми август ба фармондеҳии пойгоҳ номаи расмӣ фиристода, дар он суолҳоеро роҷеъ ба таъсири ҷанги Украина ба зарфиятҳои пойгоҳ ва куллан таъмини амнияти Тоҷикистон ба миён гузошта буд. Ба ин нома то ҳоло ҷавоб наомадааст.

Радиои Озодӣ сабти суҳбатҳоеро дорад, ки бино бар онҳо аз 1000 то 1500 сарбозу афсари пойгоҳи 201-и Русия ба Украина интиқол дода шудаанд. Яке аз низомиёни ин пойгоҳ ба шарти зикр нашудани номаш рӯзи 27-уми август ба Радиои Озодӣ гуфт, "рӯзҳои наздик 600 нафари дигарро ҳам мебаранд." Чунин омодагиро яке аз низомиёни дигари пойгоҳ низ тасдиқ кард ва афзуд, қабл аз ин гурӯҳи 600-нафарӣ, шуморе аз ҳамхидматонашро ба Украина бурда буданд.

Низомиёни пойгоҳ аз сӯҳбати ошкоро дар мавриди интиқолашон аз Тоҷикистон ба Украина худдорӣ мекарданд. Бо чанде аз онҳо, ки ҳамсуҳбат шудем, тасдиқ мекарданд ки "нафарони зиёдеро ба Украина равон кардаанд", вале омори дақиқтареро гуфтан намехостанд ё намедонистанд.

"Супориши хӯрокворӣ аз тарафи пойгоҳ кам шуд"

Пойгоҳи 201-и Русия дар кӯчаи Ҷаббор Расулови Душанбе анборе дорад, ки ба иттилои кормандонаш, дар он ҷо маводи озуқа ва баъзе аз техникаи корношоями пойгоҳ нигаҳдорӣ мешавад. Аз қисмати роҳи асосӣ бинои анбор чандон назаррас нест ва ҳеч навиштае низ дар пушти дар ё девори он дида намешавад, ба ҷуз аз огоҳие, ки дар он "минтақаи хатарнок" зикр шудааст.

Яке аз кормандони ин анбор ба Радиои Озодӣ гуфт, бар асоси фармони раҳбарони пойгоҳ ширкатҳои русӣ ба инҷо маҳсулотро интиқол медиҳанд. Ӯ таъкид намуд, ки ҷанг дар Украина шумори низомиёни пойгоҳи 201-и Русияро дар Душанбе кам кард ва аз ин ҳисоб супориши хӯрокворӣ аз тарафи пойгоҳ ба таври қобили мулоҳиза коҳиш ёфтааст.

"Ин ҷо то соли 2012 як анбори бузург буд. Баъдан бахши нигаҳдории маҳсулот ном гирифт, ки дар чанде аз анборҳои иҷораи маҳсулоти низомиён нигоҳдорӣ мешавад, лекин миқдораш акнун зиёд нест,"-гуфт ӯ.

Ҳамсуҳбати мо таъкид намуд, ки ӯ шахси низомӣ нест, вале солҳо боз дар бахши нигоҳдории маҳсулот кор кардааст ва то ҷое дар бораи ирсоли низомиёни пойгоҳ ба Украина маълумот дорад.

"Аз ҳазор нафар бештар, яъне ҳудуди якуним ҳазор низомӣ аз пойгоҳ ба ҷанг рафтаанд. Шояд ин омор тағйир ёфта бошад, дақиқашро намедонам. То ҷое медонам, низомиён барои на зиёда аз чаҳор моҳ барои ширкат дар амалиёти махсус дар Украина рафта буданд, ки баъди ин муддат бояд бармегаштанд, вале то ҳол наомадаанд. Мегӯянд, баъди чор моҳи амалиёт дар рухсатиянд,"-афзуд ҳамсубати мо.

Шаҳраки низомиён. "Иҷорашин намеёбам"

Маконе, ки пойгоҳи ҳарбии Русия ҷойгир аст бо номи "военний городок" ё шаҳраки низомиён дар Душанбе маъруф аст. Сокинони маҳаллӣ, ки дар наздики ин шаҳрак ба тиҷорату таксиронӣ машғуланд, ба Радиои Озодӣ гуфтанд, ки имрӯзҳо шумораи муштариёнашон аз ҳисоби низомиёни пойгоҳ кам шудааст.

"Пештар зиёд меомаданд, гаштугузорашон низ бештар ба назар мерасид. Бубинед, ҳоло кам шудаанд. Харидкунӣ низ аз сӯи сарбозони рус мисли моҳҳои пеш нест, чунки бахше аз муштариёни моро ба ҷанги Украина бурдаанд," - гуфт яке аз тоҷирони маҳаллӣ, ки нахост номаш зикр шавад.

Наздик ба даромадгоҳи пойгоҳи Русия дар Душанбе ғайр аз тоҷирон, ронандаҳои таксӣ низ ҳамеша дида мешаванд, ки мунтазири муштариянд. Онҳо ба сарбозон бар ивази маблағ хидмат мерасонанд.

Яке аз ронандаҳо, ки солҳо боз дар ин ҷо ба таксиронӣ машғул аст, ба Радиои Озодӣ гуфт, то ҷое медонад 500-600 нафарӣ се дафъа низомиёнро аз аз ин пойгоҳ ба ҷанг дар Украина бурдаанд: "Инро худи низомиёне, ки мешиносам ба ман нақл карданд. Чанд шиноси дигар, ки муштарии доимӣ буданд, ҳоло нестанд. Аз ҳамкоронашон пурсидам, гуфтанд, онҳоро ҳам ба Украина бурдаанд. Аз ин ҳисоб ҳозир нисбат ба рӯзҳои пеш муштарӣ кам аст."

Бахше аз низомиёни рус хонаҳои атрофи пойгоҳро ба иҷора мегирифтанд. “Онҳо пули нағз медоданд”, -- мегӯяд Абдураҳим Солеҳов, ки хонаашро ба афсарони рус иҷора медод. “Ду моҳ аст, иҷоранишини нав намеёбам. На фақат афсарон, сарбозони шартномавӣ ҳам дар кофтукови иҷора меомаданд, зиёд меомаданд. Ҳоло касе намеояд”, -- афзуд ин соҳибхона.

Нақли Намозалӣ ва Саша

Дар пайи ҷанги Русия дар Украина гаштугузори сарбозони рус на танҳо дар ҳудуди Душанбе, балки дар шаҳри Бохтар низ ба иттилои сокинони маҳаллӣ камтар шудааст.

Авазалӣ, яке аз сокинони маҳаллӣ, ки дар назди пойгоҳи низомии Русия дар Бохтар таксӣ меронад, гуфт, "сарбозони рус рӯзҳои истироҳат зиёд ба харид, оббозӣ ва тарабхонаҳо мерафтанд, вале ҳоло танҳо чанд зану кӯдаки русро мебинеду бас."

Намозалӣ, пешхидмати тарабхонаи "Эҳсон", ки онҷо сарбозони рус бештар мерафтанд, гуфт, "аз рӯи нақли ниёзомиён аз Бохтар 200 нафар ба Украина рафтаанд." Саша, пешхидмати дигари як тарабхона дар Бохтар, рӯзи 28-уми июл ба Радиои Озодӣ гуфт, ду рӯз пеш муштариёнаш, низомиёни пойгоҳ, бо ӯ худоҳофизӣ карда, "ба Украина рафтаанд".

Рухсора Ганҷиева, зане, ки дар кӯчаи Айнии шаҳри Бохтар мағоза дорад, гуфт, "намедонам аз чӣ сабаб аст, ҳоло низомиҳои рус, хусусан сарбозон кам шудаанд, ба мағоза кам ворид мешаванд, савдои мо аз ҳамин ҳисоб кам шудааст, онҳо одатан об ва гоҳе пиво мехариданд."

"Русия дар Ҳарбмайдон тамрин мегузаронад"

Бо оғози ҷанг дар Украина, ки беш аз ним сол гузашт, бо ширкати нерӯҳои Русия дар Тоҷикистон то ҳол ягон машқи муштараки низомӣ анҷом наёфтааст. Ин дар ҳолест, ки соли 2021 Русияву ҳампаймонҳояш аз Созмони Паймони Амнияти Дастҷамъӣ дар Тоҷикистон як силсила машқҳои низомӣ барпо карда буданд.

Мақомоти расмии Тоҷикистон дар мавриди баргузории тамринҳои низомӣ дар моҳҳои наздик шарҳе намедиҳанд. Як намояндаи пойгоҳи 201-уми Русия дар Душанбе гуфт, моҳи октябр дар Тоҷикистон бо ширкати нерӯҳои ин кишвар тамринҳои низомӣ баргузор хоҳад шуд.

"Дар моҳи октябр дар Ҳарбмайдон машқҳо ё тамринҳои низомӣ дар назар аст. Оғоз мешавад аз Қазоқистон, сипас дар Қирғизистон ва баъдан дар миёнаҳои октябр дар Ҳарбмайдони Тоҷикистон," -- афзуд ӯ. Ҳамсуҳбати мо ҷузъиёти бештар надод.

Агар чунин машқҳои низомӣ баргузор шаванд, ин нахустин тамринҳои нерӯҳои Русия дар Тоҷикистон пас аз оғози ҳамла ба хоки Украина аст.

Як манбаи наздик ба пойгоҳи 201-и Русия гуфт, баргузор нашудани тамринҳои низомии Русия дар Тоҷикстон ба ҷангҳои ин кишвар дар Украина бастагӣ дорад. Ҳарчанд масъулони пойгоҳ аз шарҳи расмии мавзуъ худдорӣ мекунанд, ҳамсуҳбатони мо гуфтанд, нооромиҳои охир дар Украина на танҳо ба кори пойгоҳи низомии Русия дар Тоҷикистон, балки дар дигар кишварҳо низ таъсир гузоштааст.

Пойгоҳи 201-и артиши Русия дар Тоҷикистон бузургтарин пойгоҳи хориҷии нерӯҳои хушкигарди артиши он кишвар ба шумор меравад. Воҳидҳои ин пойгоҳ дар шаҳрҳои Душанбе ва Бохтар ҷойгир буда, соли 2012, бо имзои як қарордод замони ҳузури он дар Тоҷикистон то соли 2042 дароз карда шуд.

Охири соли 2015 ин дивизия пойгоҳи худро аз Кӯлоб ба ноҳияи Рӯдакӣ кӯчонд. Дар гузашта шумори низомиёни пойгоҳи 201-и Русия ҳудуди 6-7 ҳазор гуфта мешуд. Шумори низомиён ва техникаи ҳарбии ин пойгоҳ пайваста тағйир меёбад.

Русия аз пойгоҳи ҳавоии "Кант" дар Қирғизистон ба ҷанги Украина сарбоз фиристодааст. Бахши қирғизии Радиои Озодӣ муайян кард, ки даҳҳо низомӣ аз Ҷумҳурии Тува* то оғози ҷанг дар Украина дар пойгоҳи низомии Русия дар шаҳри Кант, 20-километрии пойтахти Қирғизистон, хидмат мекарданд. Дертар баъзе аз онҳо дар Украина кушта шуданд. Сокинони маҳаллӣ мегӯянд, пас аз ҳамлаи Русия ба Украина, "даробаро" дар пойгоҳи ҳавоии "Кант" нисбат ба пештара камтар шудааст.

^{*Тува яке аз фақиртарин минтақаҳои Русия ба шумор меравад. Маоши миёнаи ин ҷумҳурӣ наздик ба 10-15 ҳазор рубл аст. Аз ин рӯ, хидмати шартномавии ҳарбӣ барои сокинони он яке аз роҳҳои таъмини оила шумурда мешавад.}

"Нимашон кушта шуданд, дигарон асир уфтоданд"

"Тувагиҳо моро ба мисли мардуми худ медонистанд. Аз ин рӯ, бо онҳо муносибати хуб доштем. Пас аз оғози ҷанг дар Украина дигар онҳоро надидем,” - гуфт яке аз сокинони маҳаллаи наздик ба пойгоҳи ҳавоии "Кант".

Ҳамсуҳбати бахши қирғизии Радиои Озодӣ ба далели амниятӣ нахост, ному насабаш фош шавад. Суҳбат бо ӯ дар яке аз майдонҳои воқеъ дар наздикии пойгоҳ сурат гирифт.

Ба гуфтаи ҳамсуҳбати радио, сарбозоне, ки аз Тува даъват шуда буданд, зимистону тобистон дар хаймаҳои воқеъ дар ҳудуди пойгоҳи ҳавоӣ зиндагӣ мекарданд.

“Тувагиҳо аз соли 2014 ба ин ҷо меоянд. Дар тирамоҳи соли 2021 шумораи онҳо ба таври назаррас зиёд шуд. Якбора тақрибан 300 нафар омад. Медонистам, ки онҳо чатрбозӣ (парашют)-ро тамрин мекунанд ва вақте ҷанг сар шуд, дигар онҳоро надидем. Қаблан яке аз онҳо гуфта буд, ба ҷанг омодагӣ мебинанд ва эҳтимол аст, ӯ низ биравад. Ҳозир хаймаҳое, ки дар онҳо тувагиҳо мезистанд, дигар нестанд. Ҳамаашро бардоштаанд. Шунидам, ки ними онҳо кушта шуданд ва боқӣ асир уфтоданд,” - сокини маҳаллӣ.

Сокинони Кант шунидаанд, ки дар пойгоҳи ҳавоии Русия (“Кант”) дар ин шаҳр сарбозон аз Тува хидмат мекунанд. Онҳо зуд-зуд ба шаҳр рафта, аз дӯконҳои наздик ба пойгоҳ харид мекарданд.

Ирискелдӣ, ронандаи таксӣ аз Кант, шарқи шаҳри Бишкек, мегӯяд, чанд дафъа як сарбози тувагиро савор кард ва онҳо ҷанг дар Украинаро ба баҳс кашидаанд.

“Вай ба ман гуфт, ки занаш аз Тува бояд биёяд ва аз ин рӯ, барои муҳлати кӯтоҳ хонаи иҷора меҷӯяд. Дертар мо боз вохӯрдем ва ман аз ӯ пурсидам, ки хона ёфт ва оё ҳамсараш барои хабаргирӣ омадааст? Дар посух гуфт, ки “моро ба Украина мефиристанд. Ҳамаро ба онҷо мебаранд”. Ин суҳбат аллакай баъди оғози ҷанги Украина буд.

Низомиёни тувагӣ ба сокинони маҳаллаи наздик ба пойгоҳи “Кант” дар Қирғизистон гуфтаанд, дар артиши Русия шартномавӣ (қарордодӣ) хидмат мекунанд. Онҳо дар ҳудуди пойгоҳ дар хаймаҳо мезистанд ва бо ҳайати пойгоҳи ҳавоӣ иртиботи хосе надоштанд.

Ба гуфтаи сокинони атрофи пойгоҳ, теъдоди даъватшудагон аз Тува тахминан 300-500 нафар буд. Тасдиқи ин хабар тавассути манобеи расмии Русия ғайриимкон аст.

Яке аз сокинони маҳаллии дигар бо нишон додани макони низомиёни Тува дар харита гуфт, “дар миёни онҳо ягон рус набуд. Ҳама аз Тува буданд. Баъзе аз калимаҳои онҳо ба забони қирғизӣ монанд буд. Онҳо ҳарчанд дар ҳудуди пойгоҳ қарор доштанд, ба ҳайати он шомил намешуданд. Ҷойи зист, хӯрокхӯрӣ ва ҳаммоми онҳо, ҳатто техника ва аслиҳаашон алоҳида буд. Онҳо чатрбозиро меомӯхтанд. Аз чархбол бо чатр ба замин мефаромаданд. Ба ҷуз ин, пойгоҳро муҳофизат мекарданд. Дар фасли баҳор инҷо буданд, ҳоло нестанд,” - илова кард ӯ.

Дар бораи он ки низомиёни Тува кай пойгоҳи ҳавоии “Кант”-ро тарк карданд ва оё кадоме аз онҳо дар он ҷо мондааст ё не, маълумоти дақиқ рӯйи даст нест.

Бар асоси аксҳое, ки барномаи “Google Earth Pro” дар моҳи июни имсол гирифта буд, дар пойгоҳи ҳавоӣ тақрибан 10 хаймаи калон ва 12 хаймаи хурдтар ҷойгир аст, ки аз сӯи низомиёни Тува истифода мешуданд.

Хабарнигорони бахши қирғизии Радиои Озодӣ ба минтақае рафтанд, ки дар онҷо пойгоҳи “Кант” ҷойгир аст ва тибқи мушоҳидаҳои онҳо, маконе, ки то оғози ҷанги Украина дар онҷо барои сарбозони Тува хаймаҳо насб шуда буд, ҳоло холӣ аст.

Далели “Туваи нав”

Интиқоли низомиёни Туваро аз пойгоҳи ҳавоии “Кант”-и Русия ба ҷанги Украина чандин манбаи мустақил низ тасдиқ карданд. Иттиҳодияи “Туваи нав” ба тувагиҳое мадад мекунад, ки ба ҷанги Украина рафтан намехоҳанд.

Фаъоли иттиҳодия Аяна (ном ба далоили амниятӣ иваз шудааст) бо бахши қирғизии Радиои Озодӣ дар бораи сарбозоне суҳбат кард, ки шаҳрванди Русия ҳастанд, аммо дар ҳудуди Қирғизистон хидмат кардаанд.

Ба гуфтаи Аяна, яке аз низомиёни тувагӣ 21-уми июни имсол бо созмони онҳо тамос гирифта, изҳор доштааст, ки бо сафари хидматӣ дар Қирғизистон қарор дорад, аммо намехоҳад ба Украина равад.

Вай гуфтааст, ӯву чанд ҳамхидматаш, ки дар пойгоҳи “Кант” ҳастанд, ният доштанд, қарордодро бекор карда, ба ҷанги Украина нараванд, вале раҳбарияташон иҷозат надодааст. Тавре маълум шуд, ба онҳо танҳо пас аз рафтан ба Украина иҷозат шудааст, ки хидматро тарк кунанд.

Тувагиҳое, ки аз Қирғизистон тамос гирифтанд, гуфтанд, ки макони доимии онҳо гуруҳи 55-уми алоҳидаи мототирандозӣ дар шаҳри Қизил (Ҷумҳурии Тива) мебошад.

“Ин бачаҳоро ҳанӯз моҳҳои ноябр - декабр ба Қирғизистон фиристода буданд. Онҳо дар онҷо истода, чизеро муҳофизат мекарданд. Ман намедонам, чӣ масъулият доштанд. Сипас, тобистон онҳоро ба Украина фиристоданд,” - афзуд Аяна.

Фаъолони “Туваи нав” ба ҳамватанони муроҷиаткардаи худ бо фиристодани намунаи санадҳои лозимӣ фаҳмондаанд, ки онҳо метавонанд барои қатъи хидмати шартномавӣ дар Тува ариза пешниҳод кунанд.

Бар асоси маълумоти дастрасшуда, шиносномаи сарбозони тувагие, ки дар пойгоҳи қирғизистонии Русия қарор доштанд, дар дасти фармондеҳашон будааст.

Ба 9 нафари онҳо муяссар шудааст, ки бо роҳи фиреб ва ба баҳонаи фиристодани пул ба хешу наздикон ҳуҷҷатҳои худро гирифта, тавассути масири “Бишкек-Красноярск” 29-уми июни имсол худро ба шаҳри Қизил расонанд.

“Вақте ба Тува расиданд, ба онҳо гуфтаанд, “кори хуб кардед, ки ба Украина нарафтед”. Зеро ҳамхидматони онҳо баъди сафарбар шудан ба дом афтода, баъзе ҳалок ва бархеи дигар захмӣ шудаанд,” - илова кард Аяна.

Аяна мегӯяд, дар моҳи июни имсол дастикам 90 низомии тувагӣ дар ду гурӯҳ аз Қирғизистон ба Украина фиристода шуданд. Ҳудуди 10 нафари онҳо кушта ва наздик ба 20 каси дигар захмӣ гардидаанд. Беш аз 30 сарбоз баъди ба Украина рафтан аз ҷанг даст кашида, ба Русия баргаштаанд.

“Ман хабар дорам, ки бисёре аз низомиёни тувагӣ баъди сафарбар шудан аз Қирғизистон дар рӯзи 29-уми июн дар Лисичанск кушта шуданд. Дар онҷо задухӯрде сурат гирифтааст. Дар бораи онҳо дар шабакаҳои таблиғотии Русия наворҳои зиёд дидан мумкин аст. Гуё дар онҷо ба онҳо медал додаанд. Дар миёни онҳо тувагиҳои зиёде ҳастанд, ки дар Қирғизистон буданд,” - афзуд Аяна.

Дар ҳақиқат, як қатор расонаҳои русӣ навиштанд, ки “дар набардҳои шадид барои шаҳри Лисичанск гуруҳи 55-уми мототирандозии низомиёни Тува фаъолияти хуб нишон доданд” ва “ҷанговарони фидокори ҷумҳурӣ дар ин ҷо ҳалок шуда, маҷруҳон низ ҳастанд”.

Аяна мегӯяд, ҳамаи низомиёни тувагие, ки дар Қирғизистон хидмат мекарданд, сарбозони шартномавӣ буданд ва ду нафарашон, ки ӯ онҳоро медонист, 30-сола буданд.

Вай ҳамчунин акси яке аз онҳоро, ки дар Бишкек гирифта шудааст, нишон дод ва ҷое, ки акс гирифта шудааст, ба минтақаи наздик ба “Кант” монанд аст. Вале ба далоили амниятӣ акси сарбоз нашр карда намешавад.

Фаъолони “Туваи нав” таъзияномаро ба сарбози тувагӣ низ пешниҳод карданд, ки баъди сафарбар шудан аз пойгоҳи қирғизистонӣ дар Украина кушта шудааст.

Бахши қирғизии Радиои Озодӣ бо ҳамсари ин сарбози кушташуда телефонӣ суҳбат кард. Ҳамсари сарбоз тасдиқ кард, ки шавҳараш дар ҳайати гуруҳи 55-ум хидмат мекард ва баҳори имсол ба пойгоҳи “Кант” фиристода шуд. Мо тасмим гирифтем, ному насаби ин зан ва шавҳари кушташудашро ҳам ба далоили амниятӣ ифшо накунем.

“Вай аввалҳои моҳи март бо сафари хидматӣ ба Қирғизистон рафт. Ӯ се моҳ онҷо монд. Баъди се моҳ бояд ба рухсатӣ мефиристоданд, вале иҷозат нашуд. Онҳоро аз Қирғизистон рост ба Украина фиристоданд. Тавре маълум шуд, ӯ 19-уми июн ба Украина сафарбар ва 26-уми июн дар онҷо кушта шуд”, - гуфт ҳамсари сарбози кушташуда.

Аз ин сарбоз ду фарзанд мондааст. Ба гуфтаи ҳамсараш, ӯро иҷборан ба Украина фиристодаанд. “Онҳоро маҷбурӣ фиристоданд. Ариза навиштанд, ки намеравем, вале аризаашонро қабул накарданд,” - илова кард ӯ.

“Фаъолиятҳо дар пойгоҳ коҳиш ёфтанд”

Маълум нест, ки аз пойгоҳи ҳавоии “Кант” ба ҷуз аз тувагиҳо, боз киҳоро ба ҷанги Украина фиристодаанд. Сокинони маҳаллӣ мегӯянд, баъди оғози ҷанг дар Украина дигаргуниҳои зиёдеро дар наздикии пойгоҳи Русия мушоҳида кардаанд.

Кормандони пойгоҳи ҳавоии “Кант” ба шаҳраки низомии худ бо як роҳ мераванд ва сатҳи фаъолиятҳо дар пойгоҳ низ аз равуоҳо тариқи ин роҳ маълум мешавад.

Сокинони маҳаллӣ мегӯянд, “дар наздикии пойгоҳ таваққуфгоҳе аст, ки 100-150 мошин дар он ҷой мегирад. Пештар он пури мошин буд, вале пас аз оғози ҷанг дар Украина дар онҷо на бештар аз 20-30 мошин дида мешавад. Ҳаракати мошинҳо ҳам тавассути роҳе, ки ба пойгоҳ мебарад, кам шудааст”.

Сокинони Кант мегӯянд, сатҳи фаъолиятҳо дар пойгоҳро низ мешавад, пайгирӣ кард. Зеро аз онҷо чархболу ҳавопаймоҳо парвоз мекунанд ва ба замин менишинанд. Пеш аз ҷанги Украина аз ҳудуди пойгоҳ чархболу ҳавопаймоҳои зиёд ба осмон баланд мешуд.

Як сокини дигари маҳаллӣ низ мушоҳидаҳои худро дар ин замина чунин нақл кард: “Вақте ҷанг оғоз шуда буд, ҳар рӯз ба осмон парвоз ва тамрин мекарданд. Хеле фаъол буданд. Худи ман дидам, ки чӣ тавр ҳавопаймоҳои боркаш омада, рафтанд. Онҳо аз чархболҳо бо чатр ба замин мепариданд, шумораашон хеле зиёд буд. Ҳоло ин корҳо нестанд ва ҳавопаймоҳо қариб ноаёнанд. Чунин ба назар мерасад, ки ҳавопаймо дар як ҳафта як бор ба замин менишинад. Мо шумораи дақиқи сарбозонро, ки дар инҷо ҳастанд, намедонем. Майдонро бо симчӯб девор гирифтанд, аммо кам шудани теъдоди чархболу ҳавопаймоҳоро метавон мушоҳида кард.”

Дар ҳамин ҳол, манобеи наздик ба артиш ва мақомоти Қирғизистон мегӯянд, парвозҳо ба пойгоҳи ҳавоии Русия коҳиш наёфтааст ва тибқи ҷадвали муайян идома доранд.

Бахши қирғизии Радиои Озодӣ рӯзи 6-уми сентябр ба намояндаи пойгоҳи ҳавоии Русия дар Кант нома фиристода, дар бораи низомиёни Тува ва коҳиши фаъолиятҳо дар пойгоҳ пурсид. Ба сафорати Русия дар Қирғизистон низ чунин нома фиристода шуд, аммо то ҳол посухе дарёфт нашуд.

Сергей Шойгу, вазири дифои Русия, рӯзи 24-уми август, дар нишасти вазирони дифои кишварҳои узви Созмони Ҳамкориҳои Шонгҳой дар Тошканд аз афзоиши омодагии ҷангии пойгоҳҳои низомии кишвараш дар Қирғизистон ва Тоҷикистон хабар дод.

Ӯ аз ҷумла гуфт, “таҳдиди ҷиддӣ барои амнияти Осиёи Марказӣ ҳамоно вазъи Афғонистон аст, ки дар онҷо созмонҳои байнулмилалии террористӣ, аз қабили ДОИШ ва Ал-Қоида фаъолтар мешаванд.”

Аммо ёфтаҳои хабарнигорони бахши қирғизии Радиои Озодӣ нишон медиҳад, ки баръакс, фаъолиятҳо дар ин пойгоҳҳои Русия коҳиш ёфтаанд.

Русия дар Қирғизистон чанд иншооти низомӣ дорад. Бузургтарини онҳо пойгоҳи низомии ҳавоии “Кант” аст, ки моҳи октябри соли 2003 боз шудааст. Вазифаҳои аслии онро назорат бар ҳарими ҳавоии Осиёи Марказӣ ва ҳамчунин расонидани кумакҳои низомӣ дар чаҳорчӯби Созмони Паймони Амнияти Дастҷамъӣ (СПАД) арзёбӣ мекунанд.

Лаҳистон (Полша) ва се кишвари назди Балтика рӯзи панҷшанбеи 8-уми сентябр эълон карданд, ки "ба сабаби сиёсатҳои умумӣ ва таҳдидҳои амниятӣ", аз рӯзи 19-уми сентябр судури виза ё раводиди муштараки Иттиҳоди Аврупо барои шаҳрвандони Русияро ба таври муваққатӣ бисёр маҳдуд хоҳанд кард.

Нахуствазирҳои Лаҳистон, Эстония, Латвия ва Литва дар баёнияи муштарак аз мавҷи густурдаи вуруди шаҳрвандони Русия ба қаламрави Иттиҳоди Аврупо нигаронӣ карда ва гуфтанд, "мо бовар дорем, ки ин вазъият ба як хатари ҷиддӣ барои амнияти умумии мо ва ҳамаи Иттиҳоди Аврупо мубаддал шудааст".

Дар бахши дигаре аз ин баёния гуфта мешавад, ки ҳар чаҳор кишвар дар мавриди гирифтани як сиёсати ягона дар ин замина ба созиш расидаанд ва ба таври муваққат ҳатто вуруди шаҳрвандони Русия, ки визаи вуруд ба Аврупоро доранд, мамнуъ хоҳанд кард.

Бар пояи ин тасмим, ворид шудани шаҳрвандони Русия, ки "барои сайёҳат, корҳои фарҳангӣ, фаъолиятҳои варзишӣ ва иқтисодӣ", нияти сафар ба қаламрави Иттиҳоди Аврупоро доранд, мамнуъ мешавад.

Мавридҳое монанди "мухолифони ҳукумати Русия, ҳолатҳои башардӯстона ва ё афроде, ки дар кишварҳои аврупоӣ иҷозаи иқомати доимӣ доранд", шомили ин маҳдудиятҳо намешаванд.

Нахуствазирҳои Лаҳистон ва се ҷумҳурии Балтика дар бахши дигаре аз баёнияи худ гуфтаанд, "мо ба таври комил ба ҳимояти худ аз мухолифони ҳукумати Русия идома хоҳем дод ва барои хуруҷ аз кишвар ба онҳо кӯмак мекунем. Вале гашту гузори озод ва бемаҳдудияти шаҳрвандони як кишвари таҷовузгар дар қаламрави Аврупо дар шароите, ки мардуми Украина кушта ва шиканҷа мешаванд, ғайри қобили қабул аст".

Онҳо афзудаанд, ки ба талошҳои худ барои танзими як сиёсати ягона ва ҳамоҳанг бо дигар кишварҳои Иттиҳоди Аврупо идома медиҳанд.

Вазирони корҳои хориҷии кишварҳои узви Иттиҳоди Аврупо дар нишасте, ки ҳудуди 10 рӯз пеш дар Прага, пойтахти Ҷумҳурии Чех баргузор карданд, муқаррароти соли 2007 барои сафари осони шаҳрвандони Русия ба Иттиҳоди Аврупоро бекор намуданд, вале дар мавриди бекор кардани судури виза ба созиш нарасиданд.

Аммо Ҷозеф Боррел, масъули сиёсати хориҷии Иттиҳоди Аврупо гуфт, кишварҳои ҳаммарзи Русия "дар сатҳи миллӣ метавонанд вуруди шаҳрвандони Русияро маҳдуд кунанд".

Ӯ дар айни ҳол таъкид кард, ки ҳар гуна муқаррароти наве дар ин замина бояд бо қонунҳои сафари озод байни кишварҳои узви Иттиҳоди Аврупо мутобиқ бошад ва фаъолони мадании Русия бояд имкони сафар ба ин иттиҳодияро дошта бошанд.