Në një dhomë larg vijës së frontit në Ukrainën qendrore, një burrë kuban, i veshur me rroba ushtarake ruse, buzëqesh dhe i bie tavolinës. Por, humori i tij venitet shpejt.
Frank Dario Jarrosay Manfuga, 36 vjeç, iu bashkua ushtrisë ruse në janar të vitit 2024.
Në mars u kap nga forcat ukrainase dhe tani shpreson të gjejë një rrugëdalje nga situata e dëshpëruar.
“Unë nuk kam dashur kurrë të vras dikë. Nuk kam dashur kurrë të marr pjesë në luftë. Kam familje”, thotë Manfuga.
Ai shton se është mashtruar kur i është premtuar punë në ndërtimtari në Rusi.
“Ndoshta mund të më shpëtojë ndonjë organizatë”, thotë ai, duke shtuar se nuk dëshiron të kthehet në Rusi, e as në Kubë.
Pretendimi i Manfugas se është mashtruar nuk mund të verifikohej në mënyrë të pavarur.
Ish-mësimdhënësi i Gjeografisë, i cili më vonë u bë muzikant profesionist për t’i shtuar të ardhurat e tij, tani është mercenar i kapur.
Intervista e tij për Skemat - njësinë hulumtuese të Shërbimit ukrainas të Radios Evropa e Lirë - u organizua përmes kontakteve me ushtrinë e Ukrainës, e cila është e etur të tregojë se si Rusia i ka zgjeruar kërkimet për ushtarë të huaj, për të vazhduar pushtimin e saj.
Në rastin e Manfugas, kërkimet u bënë më shumë se 9.500 kilometra nga Moska.
Dhe ai nuk është i vetmi.
“Bazuar në pasaportat e marra nga hakerët ukrainas, informacionet tona nga Kuba, videot e shumta që kemi parë dhe raportet për disa kubanë të vrarë në luftime, ne mund të vlerësojmë se rreth 5.000 ushtarë kubanë janë duke luftuar për Rusinë”, thotë Orlando Gutierrez-Boronat, bashkëthemelues i Drejtorisë Demokratike Kubane, një OJQ me bazë në SHBA, e cila mbështet ndryshimet demokratike në Kubën komuniste.
“Ky rrjet nuk mund të funksiononte pa miratimin e regjimit kuban”, thotë ai për Skemat.
Nëse kjo shifër është e saktë, do të ishte më pak se gjysma e numrit të ushtarëve nga Koreja e Veriut, që raportohet se marrin pjesë në luftën e Rusisë kundër Ukrainës.
Por, ndryshe nga koreano-veriorët, luftëtarët kubanë në Rusi kanë lënë gjurmë të konsiderueshme në mediat sociale, pasi shumë prej tyre kanë përqafuar hapur militarizmin dhe ideologjinë e Kremlinit, zbulon një hulumtim i Skemave.
Këto postime i ndihmuan gazetarët të identifikonin qindra mercenarë, të gjenin objekte trajnimi të paraportuara më parë me ndihmën e imazheve satelitore, si dhe të zbulonin vendndodhjen dhe natyrën e disa prej aktiviteteve ushtarake të kubanëve në Rusi dhe në territorin ukrainas të pushtuar nga Rusia.
Ato gjithashtu ngrenë pyetje rreth asaj se si Qeveria pro-ruse e Kubës “është duke punuar për të neutralizuar dhe çmontuar një rrjet të trafikimit të qenieve njerëzore”, siç pretendoi Ministria e saj e Jashtme në shtator të vitit 2023, kur filluan të dilnin provat e kubanëve që luftonin në luftë.
Të vrarë në betejën për Bahmutin
Një tregues i rëndësishëm për shkallën e përfshirjes së kubanëve në luftë u shfaq vetëm disa ditë pas deklaratës së Ministrisë së Jashtme kubane, kur një dokument i hakuar zbuloi rreth 200 kubanë që shërbenin në ushtrinë ruse, të pozicionuar fillimisht në rajonin Tulla në jug të Moskës.
Kjo u zbulua nga grupi hetimor i fokusuar në Ukrainë, InformNapalm.
Që atëherë, gazetarët e Radios Evropa e Lirë gjetën prova të reja për qindra mercenarë të tjerë të supozuar kubanë në rrjetin social rus, VKontakte.
Në shumicën e rasteve, llogaritë e tyre u krijuan në vitin 2024 - mësa duket, viti kur ata arritën në Rusi për trajnim, përpara dislokimit.
Hetimi i Skemave i lidh shumë prej mercenarëve kubanë, që kanë prani edhe online, me Divizionin e 106-të Ajror.
Për shembull, një fotografi e postuar në korrik të vitit 2023 nga një burrë i quajtur Aliesky Anache, përfshinte lokacionin Promishlleni Projezd - një zonë e qytetit Tulla, e njohur si nikoqire e Divizionit të 106-të Ajror dhe Regjimentit të tij të 51-të të Parashutës.
Gazetarët, më pas, arritën të gjenin vendndodhjen e ndërtesës ushtarake me mure blu, ku edhe u shkrep ajo fotografi.
Imazhet satelitore të rajonit sugjerojnë se nuk ka ndonjë njësi tjetër ushtarake të stacionuar në zonën përreth.
Njësitë e Divizionit të 106-të Ajror morën pjesë në betejën për Bahmutin.
E njohur si “Mulliri i mishit”, beteja disamujore përfundoi me pushtimin rus të qytetit në maj të vitit 2023 dhe ishte një nga kapitujt më të përgjakshëm të luftës në Ukrainë deri më sot.
Së paku një kuban, 41-vjeçar, me nofkën Chiki, duket se është vrarë atje dhe më pas është varrosur në Moskë. Kjo, sipas një postimi në VKontakte, të gjetur nga gazetarët e Radios Evropa e Lirë.
Një tjetër kuban me të njëjtën nofkë u bë i famshëm në Rusi, pasi u shfaq në kanalin televiziv ushtarak, Zvezda.
Në një pjesë të këtij programi, më 2 gusht të vitit 2024, luftëtari, emri i vërtetë i të cilit është Rafael, u pa duke shkruar “Hasta la vista, baby” mbi predha ushtarake dhe duke i thënë intervistuesit se “ka rënë në dashuri me hikërr” - një produkt rus - gjatë shërbimit të tij ushtarak.
Profili i Rafaelit në VKontakte ka fotografi të tij, ku duket se ka veshur edhe disa copëza që lidhen me grupin mercenar rus, Wagner.
Nga gushti e këndej, Rafaeli postoi disa imazhe nga pozicionet luftarake në rajonin Herson të Ukrainës.
Por, shumë nga postimet e tij në mediat sociale para kësaj kohe tregonin fotografi me kubanë të tjerë, gjatë ushtrimeve apo daljeve nëpër bare në Tulla.
Fotografitë e një bari dhe luftëtarët që u shfaqën në to, i ndihmuan gazetarët e Radios Evropa e Lirë të gjenin një objekt të dytë ushtarak, që përdorej nga kubanët e 106-tës.
Ky objekt i papublikuar më parë në rajonin e Tullës, është terren për stërvitjet e parashutistëve, i quajtur jozyrtarisht Krym (Krime) në gjeo-lokacionet në VKontakte.
Vrapimi pas rublave dhe ndihma për Rusinë
Varfëria në Kubë i shpjegon arsyet përse kubanët i janë përgjigjur shërbimit ushtarak rus.
Lidhjet historikisht miqësore me Moskën, të cilat datojnë që nga koha sovjetike, nënkuptojnë që qytetarët e këtij vendi mund të hyjnë në Rusi si turistë, pa viza.
Paga mujore për një të huaj që regjistrohet në ushtrinë ruse, me një kontratë njëvjeçare, është e barabartë me 2.000 dollarë.
Kjo, mësa duket, ishte e mjaftueshme për Odin Rivasin, i cili u shfaq në një nga postimet e Rafaelit nga Tulla, që ta linte drejtimin e një biznesi të vogël në Kubë dhe të merrte detyrën ushtarake.
Rivas ka postuar shpesh nga pozicionet ushtarake, duke promovuar simbolet propagandistike ruse dhe sovjetike.
Në vitin 2022, ai u quajt hero në shtypin kuban, pasi doli vullnetar si zjarrfikës dhe ndihmoi në shuarjen e një zjarri gjigant në terminalin e naftës, Matanzas.
Matanzas është në qendër të lidhjeve mes Moskës dhe Kubës, pasi pranon dërgesa të mëdha nafte nga cisternat ruse.
Duke përdorur shërbimin e gjurmimit të anijeve Trafiku Detar dhe imazhet satelitore nga Planet Labs, gazetarët e Radios Evropa e Lirë gjetën imazhe satelitore, që tregojnë se cisternat ruse të naftës ishin ankoruar në portet kubane më 2022, 2023 dhe 2024.
Sipas të dhënave që siguruan Skemat nga Instituti KSE dhe Kpler, në vitin 2024, cisternat transportuan më shumë se 1.8 milion fuçi produkte të naftës ruse në Kubë. Nga fillimi i vitit 2025, ato transportuan më shumë se 700.000 fuçi në ishullin e Karaibeve.
Një prej këtyre dërgesave u bë në kohën kur Kuba po përjetonte ndër protestat më të këqija në disa vite, në mars të 2024-tës, për shkak të mungesës së energjisë dhe ushqimit.
Havana nuk e ka miratuar kurrë zyrtarisht pushtimin rus.
Por, më 1 mars, në ditën kur Rusia shënjestroi infrastrukturën civile dhe vrau qindra civilë në qytete anembanë Ukrainës, përfaqësuesi i saj i përhershëm në Kombet e Bashkuara, Pedro Luis Pedroso Cuesta, e kritikoi Perëndimin për “supozimin se Rusia do të mbetej e pambrojtur përballë kërcënimeve të drejtpërdrejta ndaj sigurisë së saj kombëtare”.
E, në maj të vitit 2024, media shtetërore ruse raportoi se presidenti kuban, Miguel Diaz-Canel, i ka uruar presidentit rus, Vladimir Putin, sukses në “operacionin special ushtarak” - siç e quan Kremlini luftën në Ukrainë - gjatë bisedimeve që zhvilluan në Moskë.
Në komentet për Skemat, Ministria e Jashtme e Ukrainës tha se Kuba “ka zgjedhur qartë anën e Rusisë në luftën në shkallë të plotë, për shkak të qëndrimit të saj antiamerikan”.
Gazetarët e Skemave siguruan, gjithashtu, kopje të dokumenteve ushtarake ruse nga burimet ushtarake ukrainase për kubanë të tjerë, që shërbejnë në njësitë ushtarake ruse.
Një nga dokumentet ishte një pyetësor që i përkiste Julio Pelaezit, 38 vjeç, i cili, shtatorin e kaluar, apeloi në rusisht në VKontakte për një biletë avioni për në Moskë, në mënyrë që të paraqitej në “ndonjë qendër rekrutimi”.
Në pyetësor, Pelaez, i cili tha se nuk kishte qenë kurrë më parë jashtë vendit, dukej se ishte motivuar nga propaganda e Kremlinit.
“Unë e konsideroj detyrë të çdo njeriu të lirë që i urren nazistët”, shkroi Pelaez.
Në fund të tetorit, sipas profilit të tij, Pelaez ishte në Rusi dhe kishte postuar një fotografi të pajisjeve të tij ushtarake me simbolin “Z” pro luftës, një copëz me flamurin kuban dhe një dokument që i ngjan një pasaporte ruse.
