د نړیوالو چارو او بشري حقونو په برخو کې د ایران د عدلیې وزارت مرستیال وایي، د ۵۰۰ افغان زندانیانو لېست یې د طالبانو حکومت ته سپارلی دی.

عسکر جلالیان دا خبره، د ایران ایسنا اژانس ته د سې شنبې په ورځ وکړه او زیاته یې کړه چې د طالبانو له لوري د دې کسانو د هویت تر څرګندېدو وروسته به افغانستان ته وسپارل شي.

د جلالیان په وینا، په ایران کې اکثر نیول شوي افغانان د مخدر موادو د قاچاق، د ممنوعه شیانو د قاچاق، قتل او غلا په څېر تورونو بندیان شوي دي.

جلالیان تېره میاشت په کابل کې د طالبانو د بهرنیو چارو له سرپرست وزیر امیرخان متقي سره د لیدو پر مهال د بندیانو د تبادلې په برخه کې توافق کړی و.

د آزادۍ جبهې په نوم د طالبانو یوه مخالفه ډله ادعا کوي چې په پلازمېنه کابل کې یې لږترلږه پنځه طالبان وژلي او دوه نور یې ټپیان کړي دي.

دې ډلې پر خپله ایکس پاڼه په یوه بیان کې ویلي چې په وژل شویو کې د طالبانو د حکومت د امر بالمعروف او نهی عن المنکر وزارت یو چارواکی مولوي مبشر هم شامل دی.

د شوې ادعا له مخې، دا طالبان پرون ماښام هغه مهال ووژل شول چې وسله‌والو یې د امر بالمعروف وزارت د موټرو پر کاروان برید وکړ.

د آزادۍ جبهه وايي چې دا طالبان د خیرخانې مېنې د ۱۰۲ بستریز روغتون پر لور روان وو، څو له هغه ځایه د نرسنګ او قابله‌ګۍ د برخې زده‌کوونکې نجونې وباسي.

دې ډلې یوه ویډیو هم خپره کړې چې په وینا یې د عملیاتو جریان ښيي.

طالبانو تراوسه د دې ادعا په اړه څه نه دي ویلي او آزادي راډیو هم نه شي کولای چې دا ډول ادعاګانې په خپلواک ډول تایید کړي.

د طالبانو د حکومت د مالیې وزارت له ترکمنستان سره په پوله د یوه موقت بندر د جوړولو خبر ورکوي.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د باختر خبري آژانس پرون سې شنبې په خپله ایکس پاڼه کې ولیکل چې په چشمه اسلیم کې د دغه بندر د جوړولو پرېکړه د طالبانو د مالیې وزارت د عوایدو او ګمرکاتو د مرستیال او د ترکمنستان د سرحدونو د چارو د مرستیال ترمنځ غونډه کې شوې ده.

په دې اړه چې دغه بندر به په څومره وخت کې جوړېږي او څومره لګښت به پرې راځي، نور جزییات نه‌دي ورکړل شوي.

افغانستان او ترکمنستان چې څه باندې اته سوه کیلومتره ګډه پوله لري، لوی بندرونه یې اقینه او تورغنډۍ دي.

د بخښنې نړیوال سازمان یا امنیسټي انټرنېشنل د قابله‌ګانواو نرسانو د روزنې په ګډون د طبي زده‌کړو په مرکزونو کې د ښځینه روغتیاپالانو پر زده‌کړو د طالبانو له‌خوا لګول شوی بندیزغندلی او هغه یې په دې هېواد کې پر ښځو او نجونو یوازې د جنسیټ پر اساس بل سیستماتیک برید بللی دی.

د دې سازمان د جنوبي آسیا څانګې پرون سې شنبې په یوه خبرپاڼه کې د طالبانو د مشرتابه نوی فرمان مسخره او هغه یې په ۲۰۲۱م کال کې واک ته د دوی له رسېدو راهیسې د ښځو پر وړاندې یو له سختو اقداماتو څخه بللی دی.

دې سازمان ویلي چې دغه بندیزونه نه یوازې په افغانستان کې ښځې د زده‌کړو له وروستي امکان څخه بې برخې کوي، بلکې هغه به د ښځو د روغتیا لپاره ناوړه پایلي ولري.

امنیسټي انټرنېشنل له طالبانو غوښتي، هغه څه چې دې سازمان د جنسیت پر اساس سیستماتیکه جنسیتي ځورونه بللې او ټول هغه فرمانونه او محدودیتونه چې واک ته د دوی له راهیسې پر ښځو لګول شوي بېرته واخلي.

دې سازمان همدارنګه غوښتنه کړې چې ښځو او نجونو ته دې اجازه ورکړل شي چې له خپلو بشري حقونو څخه کار واخلي.

د طالبانود حکومت د نوي فرمان له مخې، د سې شنبې له ورځې د افغانستان په ټولو د طبي زده‌کړو په انسټېټیوټونو کې ښځینه زده‌کونکې له زده‌کړو منع شوي دي.

د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړی راپور ورکوونکی ریچارډ بینېټ وایي، په افغانستان کې له مجازاتو د معافیت فرهنګ باید پای ته ورسول شي.

بینېټ دغه څرګندونې پرون سې شنبې د هالنډ په هاګ ښار کې په افغانستان کې د بشري حقونو د روان وضعیت په اړه د ازادي راډیو د خبریال د پوښتنې په ځواب کې وکړې.

هغه وویل: "په اوس وخت کې هلته ( افغانستان) کې د معافیت فضا خپره ده او هرڅه چې ترسره کېږي، ورسره حساب نه کېږي. دغه حالت باید پای ته ورسول شي او باید حساب وشي. هغه هم داسې مهال چې په افغانستان کې په ځانګړې توګه ښځې او نجونې، مذهبي او قومي ډلې جنسیت بدلي، خبریالان، د مدني ټولنې غړي او د بشري حقونو فعالان سخت تر فشار لاندې دي."

دغه څرګندونې داسې مهال کېږي چې تېره اوونۍ د نړۍ شپږو هېوادونو په افغانستان کې د ښځو له حقونو څخه د سرغړونو قضیه په هاګ کې د جرمونو نړیوالې محکمې ته وړاندې کړه.

د دې محکمې لوی څارنوال کریم خان د دوشنبې په ورځ وویل چې ډېر ژر به د طالب چارواکو د نیولو حکم صادر کړي.

د طالبانو حکومت په تېرو څه باندې درېیو کلونو کې پر ښځو او نجونو سخت محدودیتونه لګولي چې د بشري حقونو د فعالانو په وینا په نړۍ کې یې ساری نه لیدل کېږي.

د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو مرستندوی ماموریت یوناما نن د ډسمبر درېیمه د معلولیت لرونکو کسانو د نړیوالې ورځې په مناسبت د طالبانو پر حکومت غږ کړی چې د ټولنې په پرمختګ کې د معلولو کسانو ونډه په رسمیت وپېژني.

یوناما په یوه بیان کې ویلي چې په افغانستان کې معلول خلک د زده‌کړ، کار، روغتیايي خدماتو او ټولنیز مشارکت په برخو کې له ننګونو سره مخامخ دي.

له بلې خوا د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړی راپورتر ریچارډ بینېټ په افغانستان کې د معلولانو د حقونو د خوندیتوب لپاره د کور او نړۍ په کچه د ملاتړ غوښتنه کړې.

بینېټ پر ایکس شبکې لیکلي چې دا خبره باید یقیني شي چې د میلیونونه معلولو افغان وګړو غږ اورېدل کېږي.

هغه غوښتنه کړې چې باید په ټولنه کې د معلولو کسانو د ګډون او هغوی ته د باعزته ژوند او انډول فرصتونو د برابرولو د هڅو ملاتړ وشي.

د طالبانو د حکومت د شهیدانو او معلولینو د چارو وزارت وايي، په افغانستان کې د تېرو څه باندې څلورو لسیزو جګړو له کبله له ۱۸۰زرو زیات معلولان ثبت دي چې څه باندې پنځوس زره یې نارینه او له دېرش زرو ډېرې ښځې دي.

د افغانستان لپاره د بریتانیا د سفارت شارژدافېر رابرت ډیکسن په افغانستان کې د طالبانو له‌خوا د نجونو پر لوړو زده‌کړو د تازه بندیزونو له کبله ژوره اندېښنه ښودلې ده.

ډیکسن نن پر خپله ایکس‌پاڼه ولیکل چې د افغان نجونو پر لوړو زده‌کړو د طالبانو بندیز د نجونو د تعلیم حق ته یو بل سپکاوی دی او زیاتوي چې د طالبانو دا اقدام به روغتیايي خدماتو ته د ښځو او نجونو لاسرسی نور هم محدود کړي.

د طالبانو حکومت پرون اعلان وکړ چې له نن سه‌شنبې څخه به د نجونو پرمخ د روغتیايي زده‌کړو د عالي موسسو دروازې بندې وي.

د طالبانو حکومت مخکې له دې د نجونو منځني ښوونځي، لېسې او پوهنتونونه هم تړلي دي.

د ۱۹ کلنو ځوانانو د اسیا جام په ګروپي پړاو کې افغانستان خپله وروستۍ سیالي له نیپال سره ترسره کړه چې د یوې وېکټې په تفاوت یې ماتې وخوړه.

دغه سیالي چې نن سه شنبه د ډسمبر په درېیمه نېټه د عربي متحده اماراتو د شارجې په لوبغالي کې ترسره شوه، افغان لوبډلې د لوبې پچې تر ګټلو وروسته توپوهنه غوره کړه.

افغانستان په ۳۵.۴ اورونو کې ټول لوبغاړي له لاسه ورکړل او ۱۲۳ منډې یې جوړې کړې.

په دې سیالۍ کې هم مخکښ افغان منډه جوړونکی فیصل خان و چې ۵۲ منډې یې وکړې.

نيپالۍ لوبډلې ورکړل شوی هدف په ۴۱.۲ اورونو کې د ۹ لوبغاړو تر سوځېدو وروسته پوره کړ او په دې سره افغانستان خپله وروستۍ او درېیمه سیالي هم وبایلله.

یادې لوبډلې ته لوبډلمشر هېمنت دامي ۲۲ ناسوځېدلې منډې وکړې او لوبه یې وګټله او په افغان توپ اچونکو کې الله محمد غضنفر او خاطر ستانکزي درې درې لوبغاړي وسوځول.

د ۱۹ کلنو ځوانانو په روان اسیا جام کې افغانستان خپله لومړنۍ دوه سیالۍ بنګله‌دېش او سریلانکا ته هم بایللې وې او په دې سره یې په دغه جام کې سفر بشپړ شو.

د دې جام له الف ګروپ څخه پاکستان او هندوستان او له ب ګروپ څخه بنګله‌دېش او سریلانکا د نیمه پایلوبې پړاو ته ورسېدل.

د ویلو ده چې د اسیا جام سیالیو پایلوبه به د ډسمبر میاشتې په ۸مه نېټه ترسره شي.

د پاکستان د پښتونخوا ملي عوامي ګوند مشر محمودخان اڅکزي په سیمه کې د امنیت د ټینګښت په هدف د یوې لویې جرګې د جوړېدو غوښتنه کړې.

ښاغلي اڅکزي پرون د خپل پلار ولس‌پال سیاستوال عبدالصمدخان اڅکزي د ۵۱ تلین په مناسبت یوې غونډې ته په وینا کې د طالبانو پر حکومت غږ وکړ چې د سیمې د امنیت لپاره دې په افغانستان کې یوه لویه جرګه راوغواړي او وروسته دې له پاکستان سره یوه ورته جرګه جوړه کړي.

د طالبانو حکومت تر اوسه په‌‌دې اړه څه نه‌‌دي ویلي.

ښاغلي اڅکزي همداراز وویل، د پاکستان پوځ باید په سیاست او ملکي چارو کې د لاس‌وهنو پرځای د امنیت ټینګښت ته پام وکړي.

د پاکستان پوځ تر اوسه د محمودخان اڅکزي د څرګندونو په اړه څه نه‌دي ویلي، خو له‌‌دې مخکې یې په سیاسي چارو کې د لاس‌وهنې تورونه رد کړي دي.

د پاکستان پوځ ادعا کوي چې وسله‌‌‌والې ډلې د پاکستان پر قلمرو د حملو لپاره د افغانستان له خاورې کار اخلي.

د طالبانو حکومت دا ادعاوې بیا بیا رد کړي او ویلي یې دي چې، په پاکستان کې دېره د اسلامي دولت ډلې یا داعش وسله‌‌وال د افغانستان په حملو کې لاس لري.

د ملګروملتونو امنیت شورا پرون اعلان وکړ چې، په روانه ډسمبر میاشت کې به د افغانستان د وضعیت په اړه بحث وکړي.

د امنیت شورا د بیان له‌مخې تمه ده چې، د افغانستان لپاره د ملګروملتو د مرستندوی ماموریت یوناما مشره روزا اوتونبایووا، د افغانستان د بندیزونو د کمېټې مشر اندریس مونتال وو سوسا او د ملګروملتونو د بشري چارو د همغږۍ د دفتر یا اوچا استازی به د امنیت شورا درې میاشتنې غونډې ته راپورونه واوروي.

بیان زیاتوي چې د دې غونډې په اجنډا کې د افغانستان د بندیزونو د کمېټې د څار د ډلې او د یوناما د ماموریتونو د تمدید په ګډون بېلابېل مسایل شامل دي.