افغانستان کې د جګړې په زیاتېدو سره، د جګړې جغرافیه هم ورځ تر بلې پراخېږي.
خو د نورو اندېښنو ترڅنګ د افغانستان د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت، د جګړې له امله د تاریخي میراثونو او لرغونو اثارو ته د زیان اوښتو او د لوټ له املهیې اندېښمن دی.
د دې وزارت سرپرست محمد طاهر زهیر د چهارشنبې په ورځ «۱۴۰۰ کال د چنګاښ ۰۲» په کابل کې یوې خبري غونډې ته وویل، په جګړه کې فرهنګي میراثونه او لرغوني ابدات د ویجاړېدو له ګواښ سره مخ کېږي او همدا ډولیې مافیايي ډلې د لوټولو هڅه کوي.
ښاغلي زهیر له خلکو وغوښتل چې د خپلو سیمو د فرهنګي میراثونو او لرغونو اثارو د ساتنې په برخه کې له حکومت سره مرسته وکړي.
دی زیاتوي: "د افغانستان له شریفو او قدر وړ خلکو غوښتنه کوو چې د تاریخي ابداتو د ساتنې په برخه کې پام او همکاري وکړي او اجازه ورنهکړي چې له اوسني وضعیت مافیايي کړۍ، قاچاق کوونکي او هغه کسان چې د فرصت په تمه ناست دي استفاده وکړي او خدای مهکړه فرهنګي میراثونو او لرغونو اثارو ته لاس وروړي او د خپلو ګټو لپارهیې وکاروي."
د ښاغلي زهیر په خبره، تېرو څلورو لسیزو کې ډېر شمېر فرهنګي میراثونه ویجاړ او زرګونه تاریخي اثار لوټ او له هېواده دباندې قاچاق شول.
د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت سرپرست وايي، په دې ډله کې طالبانو د بودا مجسمې ویجاړې کړي او همدا ډولیې لسګونه نور فرهنګي میراثونه چې د بوداییزم له دورې سرهیې اړیکه درلوده، لهمنځه یوړل.
خو د طالبانو ویاند ذبیحالله مجاهد بیا ازادي راډیو ته وویل، په بامیان کې د بودا مجسمې د دوی د واکمنۍ پر مهال د یوې محکمې د حکم له مخې ونړول شوې او له هغې پرته، دوی د فرهنګي میراثونو په ورانولو کې لاس نهلري.
د ښاغلي مجاهد په خبره، دا ډله د دوی په سیمه کې د شته لرغونو اثارو ساتنه کوي او د وضعیت په عادي کېدو سره به، ټول د افغانستان ملي موزیم ته ولېږدوي.
له دې سره په خوا کې یو شمېر فرهنګیان په دې اند دي چې د جګړې پر مهال د فرهنګي میراثونو ساتنه سخت کار دی.
د افغانستان د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت پخوانی وزیر سید مخدوم رهین وايي، په نا امنه او جنګي حالاتو کې به د تاریخي اثارو قاچاق زیات او د تاریخي میراثونو ساتنه به هم سخته وي.
ښاغلی رهین وايي: "وضعیت ګورئ چې څه ډول دی. بدبختانه جګړه، بېوزلي او د امنیت نشتوالی، دا ټول هغه څه دي چې د فرهنګي میراثونو له ساتنې سره مرسته نهکوي. له خلکو د همکارۍ غوښتنه ښه کار دی، خو هغه خلک چې د جګړې له امله خپل کورونه پرېږدي او وېرېږي چې کوچنیانیې په مرمیو ونهویشتل شي، څه ډول به مرسته وکړای شي."
د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت د معلوماتو پر بنسټ، اوسمهال افغانستان کې نږدې ۵ زره ملموس فرهنګي میراثونه ثبت شوي، خو په غیر ملموس ډول بیا ۲۰ فرهنګي میراثونه ثبت دي او دا بهیر لا هم روان دی.
