د معصومو قرباني ماشومانو نړیواله ورځ؛ 'افغانستان د ماشومانو لپاره ناامن هېواد'

د جون میاشتې څلورمه/ د جوزا ۱۵مه نېټه له تاوتریخوالي د معصومو قرباني ماشومانو له نړیوالې ورځې سره برابره ده.

‎په افغانستان کې د ماشومانو له حقونو د دفاع بنسټونه وایي لا هم افغان ماشومان د جګړو او تاوتریخوالي قربانیان دي.

‎په افغانستان کې د ماشومانو د خوندیتوب نړیواله اداره (Save the children) وایي ۲۰۱۹ او د ۲۰۲۰ کال لومړي وختونه د افغان ماشومانو لپاره خونړي کلونه وو.

‎د دغو ماشومانو له ډلې ۱۵ کلنه سکینه وايي یو نیم کال وړاندې په پکتیا ولایت کې یې پښه په یوه انتحاري حمله کې ژوبله شوه او اوس معلوله ده.

‎سکینه زیاتوي: "اوس مې یوه پښه فلج ده داسې احساس کړم چې دا یوه پښه مې هېڅ نه‌شته، د شپې له مخې ‌‌‌‌‌‌ډېر درد کوي، سمه په لاره تللی نه‌شم په ښوونځي کې په درېیم ټولګي کې وم، خو اوس نه ښوونځي او نه هم مدرسې ته تللی شم."

‎سکینې دوی له دغې پېښې وروسته کابل ته راکډه شول.

‎دا اوس له خپل زاړه پلار او مور سره د بې‌ځایه شویو په یو کمپ کې له کمزوري اقتصادي حالت سره ژوند کوي.

‎سکینه په هېواد کې د جګړو او تاوتریخوالي له امله د قرباني شویو ماشومانو یوه بېلګه ده.

‎د جون میاشتې څلورمه له جګړو او تاوتریخوالي د معصومو قرباني ماشومانو ورځ د ملګرو ملتونو له لوري د سکینې په شان له جګړو قرباني ماشومانو ته ځانګړې شوې ده.

ملګرو متلونو دغه ورځ د ۱۹۸۲ کال د اګسټ میاشتې په ۹مه نېټه هغه مهال چې د اسرائیلو په جګړو کې فلسطیني او لبناني ماشومان قرباني شول، د جون څلورمه ڼېټه‌یې له جګړو او تاوتریخوالي د معصومو ماشومانو د ورځې په نوم ونوموله.

‎په افغانستان کې د ماشومانو د حقونو د خوندیتوب بنسټونه، هغه هېواد چې له څلورو لسیزو په‌کې جګړه روانه ده او د ماشومانو لپاره په نړۍ کې تر ټولو نا امنه هېواد بلل کېږي، د همدې ورځ د نمانځنې په پلمه یو ځل بیا یې د ماشومانو د وضعیت په اړه اندېښنه وښوده.

‎په افغانستان کې د ماشومانو د خوندیتوب نړیواله اداره (save the children) وایي چې په ۲۰۱۹ او د ۲۰۲۰ کال په لومړیو میاشتو کې جګړو یو وار بیا زور اخیستی چې تر ټولو زیاته قرباني په‌کې ماشومان ورکوي.

‎د دغې ادارې ویاندې مریم عطایي په دې اړه ازادي را‌‌‌‌‌‌ډیو ته وویل: "د ۲۰۲۰ کال لومړۍ میاشتې یعنې مارچ، اپرېل او مې د ماشومانو لپاره خونړۍ ورځې وې، موږ د تېر ۲۰۱۹ کال په پرتله په اپرېل او مې میاشت کې د ماشومانو د قربانۍ لوړه کچه درلودله."

‎په افغانستان کې له ماشومانو د خوندیتوب دغه نړیواله اداره د جګړې له ښکېلو خواوو غواړي چې له ملکي خلکو په ځانګړې توګه له ماشومانو دې ساتنه وکړي.

‎په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د مرستیالۍ دفتر په خپل تازه راپور کې چې د ثور میاشتې په وروستیو کې خپور شو ویلي چې له ۵۳۰ ملکي وګړو چې د ۲۰۲۰ کال په لومړیو درېیو میاشتو کې وژل شوي ۱۵۰یې ماشومان وو.

د ماشومانو د حقونو د خوندیتوب بنسټونه وایي چې د جګړو ترڅنګ افغان ماشومان له نښتو او تاوتریخوالي لکه له درنو کارونو، ګدایۍ، کډوالۍ، قاچاقو، له هغوی د جنسي ګټې اخیستنې او ګڼو نورو مسایلو ځورېږي.

‎د افغانستان د بشر حقونو خپلواک کمېسیون وایي په دغه هېواد کې په زیاتو مواردو کې د افغان ماشومانو حقونه نقض شوي دي.

‎د دغه کمېسیون د ماشومانو برخې مشر نجیب‌الله ببرک‌زی وايي: "په ټولو مواردو کې د ماشومانو حقونه نقض شوي لکه په هوایي بمباریو کې یا هم د سړک غاړو ماینونو چاودنو، د غیر مسؤله وسله‌والو په نښتو کې ماشومان وژل کېږي او د همدوی ژوند له ګواښ سره مخ وي."

‎له دې سره د افغانستان د کار او ټولنیزو چارو وزارت مني چې له ماشومانو د ملاتړ په برخه کې لازم کار نه‌دی شوی.

‎د دغه وزارت له ماشومانو د ملاتړ برخې مشر نجیب‌الله اخلاقي ازادي را‌‌‌‌‌‌ډیو ته وویل: "د ماشومانو وضعیت ته د رسېدنې لپاره د حکومت لومړیتوبونه او اړتیا نړیوال مرستندویانو ته ارزښت نه‌لري، له بل اړخه موږ د پراختیایي بودجې له کمبود سره مخ یو، نو ځکه هغه ماشومان چې په جګړو کې معلول شوي او یا هم نورو معلولینو ته لازمه کار نه‌دی شوی."

‎له دې سره د افغانستان د بشر حقونو خپلواک کمېسیون په دې باور دی چې د جګړو د ښکېلو اړخونو له لوري د نړیوالو قوانینو په پام کې ساتل او د ماشومانو د خوندیتوب او ملاتړ بنسټونو له هڅو سره کېدای شي چې د جګړو او له تاوتریخوالي د قربانیو کچه راټیټه شي.