سره له دې چې اکثره داخلي څارونکو په افغانستان کې د وروستیو انتخاباتو ترسره کیدل ښه بللي خو ټینګار کوي چې د انتخاباتي پروسې د پیل نه بیا تر اوسه د انتخاباتي کمیسیونونو له خوا سرغړونې هم شوي دي.
د افغانستان د شفافو انتخاباتو بنسټ په دې باور دی چې تر اوسه په هېواد کې د انتخاباتو پروسه د 2009 میلادي کال دانتخاباتو په پرتله شفافه او له سیستماتیکو درغلیو پاکه پر مخ تللي.
په افغانستان کې د انتخاباتو د لومړنیو نتیجو د اعلانیدو وخت ته په نږدې کیدو د انتخاباتو د پروسې کورنيو څارونکو د سږني انتخاباتو پروسه شفافه او د قناعت وړ بللي.
د افغانستان د شفافو انتخاباتو بنسټ یا ټیفا سره له دې چې د انتخاباتو په پروسه کې د څارونکو او رایه ورکوونکو په پراخ ګډون خوښ دي خو وایې، چې د انتخاباتي پروسې په ځینو مواردو کې ستونزې هم موجودې وې.
د افغانستان د شفافو انتخاباتو د بنسټ مشر محمد نعیم ایوب زاده په دې اړه ازادۍ راډيو ته وویل:
″خوشبختانه د انتخاباتو یو مثبت ټګۍ دا وه چې په کې په سیستماتیک ډول درغلی ونه شوې.
د 2009 کال انتخاباتو په پرتله د خلکو برخه، د څارونکو پراخ ګډون او د انتخاباتو امنیت د دې انتخاباتو د قوت ټګي وه، چې موږ دا انتخابات په عمومي ډول نسبتا شفاف او د 2009 کال انتخاباتو څخه ښه ګڼو.″
ښاغلي ایوب زاده هیله وښوده، چې د انتخاباتو د وروستیو نتیجو تر اعلانیدو، دا پروسه په شفاف ډول د څارونکو په موجودیت کې پرمخ ولاړه شي.
د انتخاباتو پروسه په رسمي ډول د 1392 لمریزکال د جوزا په پنځمه خلکو ته د رایې ورکولو کارتونو له ویشلو سره پیل شوه.
وروسته بیا د کاندیدانو د نوم لیکنې لړۍ پیل شوه، چې د جمهوري ریاست او ولایتي شوراګانو د کاندیدانو د وروستي لست د اعلانیدو وروسته د دلوې په دیارلسمه د جمهوري ریاست او د حوت په دیارلسمه د ولایتي شوراګانو د کانیدانو له خوا انتخاباتي کمپاینونه پیل شول.
د 1393 لمریزکال د حمل شپاړسمې په انتخاباتو کې څه باندې اوه میلیونه په شرایطو برابر افغانانو ګډون وکړ او د دغو انتخاباتو وروستیو نتایجو ته انتظار باسي.
دا مهال انتخاباتي کمیسیونونه د رایو په شمېرلو او د شکایتونو په څیړلو مصروف دي.
د افغانستان د انتخاباتو خپلواک کمیسیون وایې، چې د انتخاباتو له پروسې څخه درې لکه اته پنځوس زره ملي او نړېوالو څارونکو او د رسنیو استازو څارنه کړې ده.
یو شمېر څارونکي وایي، چې د انتخاباتو دا پروسه تر اوسه شفافه او د ۲۰۰۹ میلادي کال د انتخاباتو په پرتله ښه اوشفافه وه، خو فیفا یا د افغانستان د ازادو او عادلانه انتخاباتو موسسه وایي، چې د انتخاباتو په دې پروسه کې یو لړ سرغړونې او درغلی هم شوي.
د دې موسسې ویاند فهیم نعیمي په دې اړه ازادۍ راډیو ته وویل:
″تر اوسه مو په څو مواردو کې لیدلي چې دوی نه دي توانیدلي چې د انتخاباتو مهالویش ته پابند پاتې شي.
په ځانګړي ډول هغه وخت چې دوی ونه شو کړای چې د کاندیدانو لومړنۍ او وروستنی لست په خپل وخت خپور کړي.
په همدې ډول ځیني نور موارد وه چې د انتخاباتو د مهالویش مطابق نه وه او د دې ترڅنګ په ځینو نورو مواردو کې د انتخاباتو د قانون څخه هم سرغړونې وشوې چې باید ترې درس واخلو او د بل ځل لپاره لازم اصلاحات منځته راوړو″
د ښاغلي نعیمي په باور د انتخاباتو د خپلواک کمیسیون له لوري د کاندیداتوری په شرایطو کې 30 فیصده انعٍطاف، د کانیدانو د لست په اعلان کې ځنډ، د انتخاباتي شکایتونو په سیمه يیزو کمیسیونونو کې د شکایتونو د څیړلو وخت اضافه کول مهمې سرغړاونې دي.
دغه راز د فیفا مسوولان وایي، په هرات ولایت کې د انتخاباتي شکایتونو د کمیسون له خوا د ډیرو رایو باطلول هم د اندیښنې وړ خبره ده ځکه د دوی په خبره ممکن رایې سمې نه وي څیړل شوي.
خو د انتخاباتي کمیسیونونو چارواکو تل ویلي، چې د انتخاباتو د شفافیت لپاره یې د قانون مطابق خپلې دندې سرته رسولي او له دې وروسته به هم په دې برخه کې په جدي ډول عمل وکړي.
په همدې حال کې تراوسه د افغانستان د انتخاباتو د خپلواک کمیسیون له لوري دوه ځله قسمي نتیجې اعلان شوي.
د انتخاباتو د خپلواک کمیسیون د معلوماتو له مخې ټاکل شوي چې د انتخاباتو لومړنۍ نتیجې د ثور په څلورمه او وروستې یې د همدې میاشتې په څلورویشتمه نیټه اعلان شي.
ملي او نړېوالو څارونکو ویلي، چې که انتخابات دوهم پړاو ته لاړ شي دوی بیا هم حاضر دی چې ورڅخه څارنه وکړي.
د افغانستان د شفافو انتخاباتو بنسټ په دې باور دی چې تر اوسه په هېواد کې د انتخاباتو پروسه د 2009 میلادي کال دانتخاباتو په پرتله شفافه او له سیستماتیکو درغلیو پاکه پر مخ تللي.
په افغانستان کې د انتخاباتو د لومړنیو نتیجو د اعلانیدو وخت ته په نږدې کیدو د انتخاباتو د پروسې کورنيو څارونکو د سږني انتخاباتو پروسه شفافه او د قناعت وړ بللي.
د افغانستان د شفافو انتخاباتو بنسټ یا ټیفا سره له دې چې د انتخاباتو په پروسه کې د څارونکو او رایه ورکوونکو په پراخ ګډون خوښ دي خو وایې، چې د انتخاباتي پروسې په ځینو مواردو کې ستونزې هم موجودې وې.
د افغانستان د شفافو انتخاباتو د بنسټ مشر محمد نعیم ایوب زاده په دې اړه ازادۍ راډيو ته وویل:
″خوشبختانه د انتخاباتو یو مثبت ټګۍ دا وه چې په کې په سیستماتیک ډول درغلی ونه شوې.
د 2009 کال انتخاباتو په پرتله د خلکو برخه، د څارونکو پراخ ګډون او د انتخاباتو امنیت د دې انتخاباتو د قوت ټګي وه، چې موږ دا انتخابات په عمومي ډول نسبتا شفاف او د 2009 کال انتخاباتو څخه ښه ګڼو.″
ښاغلي ایوب زاده هیله وښوده، چې د انتخاباتو د وروستیو نتیجو تر اعلانیدو، دا پروسه په شفاف ډول د څارونکو په موجودیت کې پرمخ ولاړه شي.
د انتخاباتو پروسه په رسمي ډول د 1392 لمریزکال د جوزا په پنځمه خلکو ته د رایې ورکولو کارتونو له ویشلو سره پیل شوه.
وروسته بیا د کاندیدانو د نوم لیکنې لړۍ پیل شوه، چې د جمهوري ریاست او ولایتي شوراګانو د کاندیدانو د وروستي لست د اعلانیدو وروسته د دلوې په دیارلسمه د جمهوري ریاست او د حوت په دیارلسمه د ولایتي شوراګانو د کانیدانو له خوا انتخاباتي کمپاینونه پیل شول.
د 1393 لمریزکال د حمل شپاړسمې په انتخاباتو کې څه باندې اوه میلیونه په شرایطو برابر افغانانو ګډون وکړ او د دغو انتخاباتو وروستیو نتایجو ته انتظار باسي.
دا مهال انتخاباتي کمیسیونونه د رایو په شمېرلو او د شکایتونو په څیړلو مصروف دي.
د افغانستان د انتخاباتو خپلواک کمیسیون وایې، چې د انتخاباتو له پروسې څخه درې لکه اته پنځوس زره ملي او نړېوالو څارونکو او د رسنیو استازو څارنه کړې ده.
یو شمېر څارونکي وایي، چې د انتخاباتو دا پروسه تر اوسه شفافه او د ۲۰۰۹ میلادي کال د انتخاباتو په پرتله ښه اوشفافه وه، خو فیفا یا د افغانستان د ازادو او عادلانه انتخاباتو موسسه وایي، چې د انتخاباتو په دې پروسه کې یو لړ سرغړونې او درغلی هم شوي.
د دې موسسې ویاند فهیم نعیمي په دې اړه ازادۍ راډیو ته وویل:
″تر اوسه مو په څو مواردو کې لیدلي چې دوی نه دي توانیدلي چې د انتخاباتو مهالویش ته پابند پاتې شي.
په ځانګړي ډول هغه وخت چې دوی ونه شو کړای چې د کاندیدانو لومړنۍ او وروستنی لست په خپل وخت خپور کړي.
په همدې ډول ځیني نور موارد وه چې د انتخاباتو د مهالویش مطابق نه وه او د دې ترڅنګ په ځینو نورو مواردو کې د انتخاباتو د قانون څخه هم سرغړونې وشوې چې باید ترې درس واخلو او د بل ځل لپاره لازم اصلاحات منځته راوړو″
د ښاغلي نعیمي په باور د انتخاباتو د خپلواک کمیسیون له لوري د کاندیداتوری په شرایطو کې 30 فیصده انعٍطاف، د کانیدانو د لست په اعلان کې ځنډ، د انتخاباتي شکایتونو په سیمه يیزو کمیسیونونو کې د شکایتونو د څیړلو وخت اضافه کول مهمې سرغړاونې دي.
دغه راز د فیفا مسوولان وایي، په هرات ولایت کې د انتخاباتي شکایتونو د کمیسون له خوا د ډیرو رایو باطلول هم د اندیښنې وړ خبره ده ځکه د دوی په خبره ممکن رایې سمې نه وي څیړل شوي.
خو د انتخاباتي کمیسیونونو چارواکو تل ویلي، چې د انتخاباتو د شفافیت لپاره یې د قانون مطابق خپلې دندې سرته رسولي او له دې وروسته به هم په دې برخه کې په جدي ډول عمل وکړي.
په همدې حال کې تراوسه د افغانستان د انتخاباتو د خپلواک کمیسیون له لوري دوه ځله قسمي نتیجې اعلان شوي.
د انتخاباتو د خپلواک کمیسیون د معلوماتو له مخې ټاکل شوي چې د انتخاباتو لومړنۍ نتیجې د ثور په څلورمه او وروستې یې د همدې میاشتې په څلورویشتمه نیټه اعلان شي.
ملي او نړېوالو څارونکو ویلي، چې که انتخابات دوهم پړاو ته لاړ شي دوی بیا هم حاضر دی چې ورڅخه څارنه وکړي.