زلمی خلیلزاد، نمایندهٔ ویژهٔ سابق ایالات متحده در امور صلح افغانستان، روز چهارشنبه (۳۰ اکتوبر) در شبکهٔ اجتماعی اکس (تویتر سابق) نوشت که رهبران جمهوری سابق افغانستان، او و ایالات متحده را به دلیل از دست دادن قدرت خود مقصر میدانند.
اما خلیلزاد افزوده که جمهوری افغانستان به دلیل به عقیده او ناکارآمدی فروپاشید و رهبرانش، به جز عدهٔ انگشت شماری، از دید آقای خلیلزاد هم در ادارهٔ حکومت ناکام بودند، هم در مذاکرات ضعیف عمل کردند و هم در میدان جنگ.
خلیلزاد که نقش برجسته ای در مذاکرات صلح بین الافغانی داشت، بار دیگر یادآور شده که رهبران جمهوری فرصتهای طلایی را از دست داده اند و به جای سرزنش دیگران، باید خود را مقصر بدانند.
این اظهارات واکنش های زیادی را برانگیخته است.
محمد حنیف اتمر، وزیر خارجهٔ سابق جمهوری مخلوع افغانستان، در پیامی کتبی که به رادیو آزادی فرستاده بدون اشاره مستقیم به خلیلزاد، سقوط نظام جمهوری افغانستان را "یک فاجعهٔ تاریخی" توصیف کرده است.
او افزوده که این رویداد عواقب و مصیبت های بزرگی برای مردم افغانستان به همراه داشته است.
اتمر افزوده که این فاجعه، باوجود قربانی های مردم و کمکهای بین المللی رخ داد و نیازمند تحقیق بیطرفانه برای تحقق حق مردم افغانستان به حسابدهی و عدالت است.
اتمر همچنین افزود که رهبران جمهوری اسلامی افغانستان، از جمله خود او، باید در سطح ملی و بین المللی آمادهٔ پاسخگویی باشند.
مریم سلیمانخیل عضو پیشین ولسی جرگه جمهوری مخلوع افغانستان با انتقاد از این اظهارات آقای خلیلزاد در بخشی از پیام خود در شبکۀ ایکس (تویتر سابق) نوشته که نیروهای دفاعی امنیتی برای بقا می جنگیدند، اما به گفته او آقای خلیلزاد در دوحه به طور سری با طالبان کار می کرد.
داکتر عزیز احمد بارز دیپلومات سابق جمهوری مخلوع افغانستان و آگاه روابط بین الملل در مورد اظهارات آقای خلیلزاد به رادیو آزادی چنین می گوید:
"از نظر من، سقوط افغانستان در دوران جمهوریت، چهار عامل اصلی دارد که عامل سیاستمداران افغانستان، عامل کشورهای همسایه و عامل شرکای بین المللی، جریان های سیاسی و مدنی و مردم. در این چهار عامل، برجسته ترین آن دو عامل است که دولت افغانستان، سیاستمداران، رئیس جمهور افغانستان و همچنین عامل عمده تر، شرکای بین المللی افغانستان است که این پروسه را آقای خلیلزاد پیش می برد. آقای خلیلزاد در این برنامه، متاسفانه به حیث یک عامل خوب عمل نکرده و همیشه دنبال منافع شخصی و منافع مادی خود بوده است."
داکتر طارق فرهادی، کارشناس امور سیاسی افغان مقیم سویس است.
او به این عقیده است که در طول ۲۰ سال حضور امریکا در افغانستان، رهبران سیاسی این کشور یک فرصت تاریخی را از دست دادند:
"درست که این رهبران سیاسی هستند که یک موقع بسیار خوب را که کمک های اقتصادی به افغانستان می آمد، افغانستان به سوی یک دموکراسی پیش می رفت را از دست دادند و از فرصت هیچ استفادۀ نکردند. در برابر آقای خلیل زاد هم رهبران سیاسی مسئولیت خود را می دانند که چی کردند، یا نکردند. مردم فکر می کنند که چون در آخر قدرت زیاد در مذاکرات امریکا نزد آقای خلیلزاد بود، به حکومت وقت افغانستان موقع نداد که موضع خودرا بگوید. ولی یاد ما باشد که در دوحه مذاکره چیان ماه ها، روز شب چای صبح و نان چاشت صرف می کردند و در حقیقت مذاکره نمی کردند، این را نباید فراموش کرد."
توافقنامهٔ دوحه که در ۲۹ فبروری ۲۰۲۰ میان زلمی خلیلزاد و ملا عبدالغنی برادر، رئیس وقت دفتر سیاسی طالبان، در قطر امضا شد، قرار بود زمینهساز مذاکرات بینالافغانی و تعیین آیندهٔ افغانستان از سوی خود افغانها هم باشد.
پیش از این توافق، آقای خلیلزاد بارها می گفت که چهار نکته بسیار مهم است، یعنی: بیرون شدن نیروهای امریکایی از افغانستان، مبارزه با تروریزم، مذاکرات بین افغان ها و برقراری آتش بس دائمی.
او همواره تأکید میکرد که تا زمانی که هر چهار نکته بهطور کامل اجرا نشود، گویی هیچیک از آنها عملی نشده است.
اما در نهایت حتی پیش از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان در بیش از سه سال گذشته، جمهوری افغانستان برخوردار از حمایت امریکا سقوط کرد و طالبان در ۱۵ اگست سال ۲۰۲۱ میلادی به قدرت بازگشتند.
برخی از افغانها زلمی خلیلزاد را متهم میکنند که با این توافق زمینهٔ بازگشت طالبان را فراهم کرد، اتهامی که خلیلزاد همواره آن را رد کرده است.
نسخه صوتی گزارش را اینجا بشنوید:
