۲۸ سپتمبر روز جهانی دسترسی به اطلاعات در افغانستان یکبار دیگر در حالی فرا رسید که بسیاری از خبرنگاران و مسئولان رسانه‌ای در این کشور می گویند هنوز هم به آسانی به اطلاعات دسترسی ندارند و از اینرو با مشکلات در فعالیت های شان روبرو اند.
خبرنگاران دو رسانه خصوصی از کابل و ننگرهار که به دلیل حساسیت موضوع نخواستند نام های خود شان و رسانه های آنان در گزارش به نشر برسد و به شرط تغییر صدا های اصلی شان به رادیو آزادی گفتند:
«اکنون در افغانستان به اطلاعاتی که خبرنگاران نیاز دارند، دسترسی وجود ندارد. حکومت فقط به مواردی که خودشان می‌خواهند با رسانه‌ها شریک کنند و برای تبلیغ خودشان مناسب است، کمی همکاری می‌کند، اما به پرسش‌های خبرنگاران و موضوعات تحقیقی و تولیدی آنها به موقع پاسخ نمی‌دهد.»
«با روی کار آمدن امارت اسلامی، خبرنگاران و به‌طور کلی رسانه‌ها با مشکلات مختلفی مواجه هستند. دسترسی به اطلاعات محدود شده است و خبرنگاران اجازه پوشش خبری حوادث را ندارند. زمانی که حوادث امنیتی، عملیات یا انفجارها رخ می‌دهد، قطعاً اجازه نمی‌دهند که ما پوشش دهیم.»
برخی از خبرنگاران زن نیز ادعا می‌کنند که به دلیل جنسیت‌شان، مقام‌های حکومت طالبان به‌طور مستقیم معلومات را با آنها شریک نمی‌کنند.
یکی از خبرنگاران زن در ولایت بامیان به شرط عدم افشای نام و تغییر صدای اصلی اش به رادیو آزادی گفت از این که حکومت طالبان محدودیت های زیادی علیه زنان و دختران در افغانستان اعمال کرده فعالیت درعرصه خبرنگاری برای آنان دشوارتر شده است:
«من که به عنوان یک خبرنگار با یک رسانه آزاد کار می‌کنم، تا کنون هیچگاه نتوانسته‌ام (به‌طور مستقیم) با مقام‌های حکومتی نظام فعلی تماس بگیرم.»
یکی از بانوان خبرنگار: من به طور مستقیم هیچگاهی نتوانسته ام با طالبان مسوول مصاحبه کنم.
برخی از مسئولان رسانه‌ها نیز می‌گویند که خبرنگاران و کارمندان آنها هنگام تهیه گزارش‌ها و برنامه‌ها به آسانی به اطلاعات دسترسی ندارند.
مسئول یک رسانه در ولایت کندهار که به دلیل حساسیت موضوع نخواست نام اش در گزارش گرفته شود و به شرط تغییر صدای اصلی اش به رادیو آزادی گفت:
«دسترسی به اطلاعات در کندهار نسبت به سایر ولایت‌ها بسیار سخت است. در اینجا بر تصویر یا ویدیو نیز محدودیت وجود دارد. خبرنگاران نمی‌توانند تصاویر جلسات حکومتی را بگیرند، به‌ویژه حق گرفتن ویدیو از مقامات عالی‌رتبه را ندارند. همچنین اگر کسی گزارشی ویدئویی تهیه کند، مقام‌های حکومتی یا سخنگویان حاضر نمی‌شوند. وب‌سایت‌ها یا رادیوها نیز به سختی اطلاعات صوتی دریافت می‌کنند. اگر دسترسی به اطلاعات نباشد، بسیاری از خبرنگاران بیکار می‌شوند.»
به تاریخ ۲۲ سپتمبر، به شمول مسئولین سازمان حمایت از خبرنگاران افغانستان و شماری از خبرنگاران در افغانستان به رادیو آزادی گفتند که طالبان پخش زنده برنامه‌های سیاسی را ممنوع کرده اند.
به گفته این مسئولین و خبرنگاران حکومت طالبان حتی افراد و تحلیلگران مورد اعتماد خود را برای دعوت به برنامه ها به رسانه ها معرفی کرده‌اند که به گفته آنان این اقدام تلاش دیگربرای محدود کردن آزادی بیان تلقی می شود.
مرکز خبرنگاران افغانستان پیش‌تر اعلام کرده بود که قانون حق دسترسی به اطلاعات که در سال ۱۳۹۸ هجری خورشیدی در زمان جمهوری مخلوع تصویب و اجرایی شده بود و از سوی حکومت طالبان به‌طور آشکار تأیید شده ، اما به گفته این مرکز، هیچ توجهی به تطبیق این قانون نشده است.
حامد عبیدی، رئیس سازمان حمایت از خبرنگاران افغانستان نیز در این مورد به رادیو آزادی گفت:
«متأسفانه پس از روی کار آمدن طالبان، مشکلات زیادی در زمینه دسترسی به اطلاعات ایجاد شده است. نهادهای حاکم در این زمینه موانع زیادی ایجاد کرده‌اند. به نظر من متأسفانه آنها به اصل مهم آزادی بیان و دسترسی به اطلاعات پایبند نیستند و هر روز بر محدودیت‌های خبرنگاران و رسانه‌ها می‌افزایند. وظیفه تمام نهادهای مربوطه این است که به عدالت‌خواهی خود ادامه دهند.»
رادیو آزادی شکایات خبرنگاران ، مسئولان رسانه‌ای و نهادهای حامی آنها را با ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی حکومت طالبان مطرح کرد، اما او به این پرسش‌ها پاسخ نداد.
حیات الله مهاجر فراهی، معین نشراتی وزارت اطلاعات و فرهنگ حکومت طالبان، به تاریخ ۱۷ سپتمبر در یک کنفرانس خبری زیر نام "حساب‌دهی حکومت به ملت" در کابل گفت که مشکلاتی در زمینه دسترسی به اطلاعات در افغانستان وجود دارد که هیچ‌کس نمی‌تواند آن را انکار کند.
او تاکید کرد که سخنگویان ادارات حکومت آنان موظف‌اند که اطلاعات مربوط به ادارات خود را به موقع به خبرنگاران ارائه دهند و افزود که اگر خبرنگاران در این زمینه با مشکلی مواجه می شوند، باید مشکلات خود را با ریاست اطلاعات وزارت اطلاعات و فرهنگ حکومت شان شریک کنند.
قابل ذکر است که پس از تسلط طالبان بر افغانستان، در سه سال گذشته در کنار شکایت ها در مورد عدم دسترسی به اطلاعات، گزارش‌های متعددی از وضع محدودیت‌های مختلف بر رسانه‌ها و خبرنگاران مانند سانسور گزارش‌ها و نشرات، و همچنان بازداشت و زندانی ساختن و شکنجه کردن خبرنگاران منتشر شده است.
اما حکومت طالبان همواره ادعا کرده که اطلاعات لازم را با مردم و رسانه‌ها شریک کرده و به آزادی بیان در چارچوب شریعت اسلامی و منافع ملی متعهد است و خبرنگارانی که دستگیر شده‌اند به موارد جدا از کار شان متهم بوده اند.
۲۸ سپتمبر روز جهانی دسترسی به اطلاعات است،این روز در تاریخ ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۵ از سوی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) به منظور دستیابی برابر و جهانی به اطلاعات، ترویج حقوق بشر و کرامت انسانی، کاهش فقر و ایجاد جوامع توانمند اعلام شد و در سال ۲۰۱۹ توسط مجمع عمومی ملل متحد تصویب شد که در بسیاری از کشورها از آن بزرگداشت می شود.
یونسکو هدف از بزرگداشت این روز را در این می‌داند که هر فردی در جهان حق دسترسی به اطلاعات را داشته باشد و منابع یا اشخاص مرتبط نیز باید اطلاعات لازم را شریک کنند.
به گفته یونسکو، رسانه‌ها نقش مهمی در انتشار مسائل مرتبط با جوامع و کشورهای مختلف دارند، اما به شرطی که به اطلاعات مربوطه دسترسی داشته باشند و تاکید شده که حق دسترسی به اطلاعات با حق آزادی مطبوعات مرتبط است.
