پاسپورت افغانستان در قطار کم اعتبارترین پاسپورت های جهان جای گرفته است. اما پس از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، برای بسیاری از شهروندان دسترسی به این سند به رویای دست نیافتنی تبدیل شده است.
فرزانه غفوری ۲۵ ساله از یک و نیم سال قبل منتظر گرفتن پاسپورت است. او می خواهد نزد شوهرش که در خارج است، برود. فرزانه که نمی خواهد محل بود و باشش در گزارش گنجانده شود، در مورد مشکلش به رادیو آزادی بیشتر می گوید:
"خودم چندین بار مراجعه کردیم به ریاست پاسپورت بخاطر گرفتن آن،وقتی که مراجعه کردیم برایم گفته شده،کسانی که پایین تر از چهل سال سن دارند حق گرفتن پاسپورت را ندارند،ما چه می فهمیم که تا سن چهل سالگی زنده باقی می مانیم یا خیر،این واقعاً یک ظلم بسیار بزرگ است بالای مردم افغانستان،این محدودیت نه تنها بالای طبقه اناث بلکه بالای طبقه ذکور هم وضع شده است."
در نزدیک به سه سال از بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان، صدها هزار نفر در صدد گرفتن پاسپورت برآمده اند. ناظران به این باورند که این موضوع نشان دهنده آن است که بسیاری از جوانان تحصیلکرده و اهل فن و حرفه در تلاش فرار از ممنوعیت های سختگیرانه طالبان هستند.
از سوی دیگر، برخی از شهروندان افغانستان برای تداوی در بیرون از این کشور و یا انتقال بیمارانشان به خارج از افغانستان میخواهند پاسپورت اخذ کنند.
شبیر احمدی ۲۴ ساله یکی از آنهاست:
"من بیشتر از یک سال می شود که بخاطر گرفتن پاسپورت ثبت نام کردیم و آن هم بسیار مشکلات را دیدم ، و تا فعلا هم پاسپورت خود را گرفته نتوانستم، بخاطر گرفتن پاسپورت تا پیش والی مراجعه کردم بخاطریکه مشکلات مریضی که داشتیم باید پاسپورت را بدست می آوردم، گرفتن پاسپورت مشکل شده و بسته است و حالا یک گپ دیگر را کشیده اند که به کسانی از سن چهل کمتر باشند پاسپورت نمی دهند."
علیم خان: من بیشتر از یک سال می شود که بخاطر گرفتن پاسپورت ثبت نام کرده ام
علیم خان علیم یکی از کارشناسان امور اجتماعی است. او در صحبت با رادیو آزادی چنین می گوید:
"پاسپورت از جمله حقوق حقه ی مردم افغانستان است، که این ها مردم را سلب پاسپورت ساختند، قشر جوان و کسانی که زیر سن چهل ساله گی هستند، این ها می دانند، وقتیکه در داخل افغانستان سلب تحصیل و تعلیم هستند اگر زمینه میسر باشد برای کسب تعلیم و تحصیل به بیرون از افغانستان سفر می کنند."
یعقوب رسولی یکی از فعالین اجتماعی برای بیرون رفت از وضعیت کنونی چنین راه حلی پیشنهاد می کند:
"مسولیت تمام دولت ها این است که برای مردم سهولت ایجاد کنند بجای این که مشکلات به بار بیاورند،در این زمینه امارت اسلامی هم تلاش کنند که برای مردم سهولت ایجاد شود در زمینه گرفتن پاسپورت،تمام مردم افغانستان نیاز به پاسپورت دارند."
چندی پس از بازگشت طالبان به قدرت، روند توزیع پاسپورت بیشتر به صورت آنلاین به پیش می رفت. در آن زمان هم شکایت متقاضیان از این روند کم نبود.
اما به دنبال اعلام طالبان مبنی بر آغاز صدور پاسپورت به صورت آفلاین یا عریضههای کاغذی، هزاران نفر در ماه جنوری به ریاست پاسپورت طالبان در کابل هجوم بردند.
اما دیری نگذشت که این روند هم متوقف شد. ریاست پاسپورت طالبان در اعلامیهای در ۲۱ ماه جنوری در شبکۀ ایکس (توییتر سابق) گفت که این اقدام بنابر ازدحام مراجعین و نبود تسهیلات لازم روی دست گرفته شد.
بهای رسمی یک جلد پاسپورت پنجساله در افغانستان بیش از ۸۰ دالر است.
اما منابع به رادیو آزادی می گویند که قیمت یک جلد پاسپورت در بازار سیاه به صدها دالر امریکایی می رسد، چیزی که از توان اشخاصی مانند فرزانه بالا است:
"اکثر اوقات مردم را می بینم که از طریق بازار سیاه پاسپورت بدست میاورند، به بسیار پول گزاف اما با تاسف که نتوانستم نظر به مشکلات اقتصادی که ما هم انجام بدهیم، فعلاً در افغانستان کار های قانونی مسدود است. اکثر مردم را می بینیم که از طریق بازار سیاه و کار های غیر قانونی پاسپورت خود را بدست می آورند."
