در گزارش مشترک کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (یو ان اچ سی آر)، ادارۀ بین‌المللی مهاجرت (آی او ام) و بانک جهانی ابراز نگرانی شده که برای بازگشت کنندگان به افغانستان سهولت‌های کافی زندگی مهیا نیست.
در این گزارش که روز شنبه زیر نام "ارزیابی نیازهای فوری بازگشت‌کنندگان افغان" نشر شده، آمده است که بازگشت ناگهانی این افغانان به افغانستان در بخش نیازهای ابتدایی آن‌ها نگرانی‌های جامعهٔ جهانی را برانگیخته است که چگونه آن‌ها برای ادغام مجدد این جمعیت در جامعۀ افغانستان در میان مدت و بلند مدت آماده خواهند شد، درحالی که بیکاری و فقر در افغانستان افزایش یافته و خدمات عامه محدود است.
یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که برگشت کنندگان اخیر از پاکستان بیشترشان فاقد اسناد بوده‌اند که بیشترشان را کودکان زیر ۱۵ سال تشکیل می‌دهد.
در گزارش در کنار دیگر مشکلات اقتصادی و بشری، از بسته بودن مکاتب بالاتر از صنف ششم و پوهنتون‌ها به روی دختران نیز ابراز نگرانی شده است.
این همه مشکلاتی است که برگشت کنندگان اجباری به افغانستان از پاکستان و ایران نیز آن را تأیید می‌کنند.
محمد عظیم که به تازگی از پاکستان برگشت کرده، به رادیو آزادی گفت، پدر چهار دختر و یک پسر است که با بازگشت‌اش به کشور، همه دخترانش از مکتب و پوهنتون محرم شده و خودش نیز با مشکل بیکاری روبهرو است:
"نه کار وجود دارد و نه هم زمنیه تحصیل برای دخترانم، در خانهٔ کرایی زندگی می‌کنیم و با مشکلات روبهرو هستیم، دختر بزرگم در سمستر پنجم شریعات بود، دختر دیگرم صنف دوازده‌هم، سوم صنف نه و چهارم هم صنف شش بود، همه‌شان بی‌سرنوشت شدند."
امید، باشندهٔ کابل که تازه از ایران به افغانستان برگشته و سرپرست یک خانوادهٔ شش نفری است، با صدای گریه‌آلود به رادیو آزادی گفت، نه در کشور بی‌گانه آرام بود و نه هم در کشور خود آٰرام است.
او می‌گوید، با مشکلات شدید اقتصادی روبهرو است:
"باور کنید در کنج خانه نشستم و زندگی بالایم تلخ شده است، کار و بار در افغانستان وجود ندارد، من خود چند روز سر چوک رفتم تا یک کار کنم، اما هیچ کار پیدا نمی‌شود، در هر بخش مشکلات ما زیاد است."
احمد که از سال‌ها به این‌سو در شهر خیبرپختونخواه پیشاور زندگی می‌کند، می‌گوید، نگران اخراج اجباری خود و خانواده‌اش از پاکستان است.
او می‌گوید، زندگی متوسطی در پاکستان ساخته‌اند و اگر به گونهٔ اجباری به افغانستان بازگشتانده شوند، با مشکلات زیادی روبهرو خواهند شد:
"آن‌ها مصروف بازداشت افغان‌ها هستند، چندین خیشاوند ما را بازداشت کردند، این‌جا پول‌های ما بند است، پول مردم بالای ما است، کار و بار ما این‌جا است، اگر به آن‌جا می‌رویم، وضعیت خراب است کار و بار نیست و این‌جا هم ما را اذیت می‌کنند، باید یک راه حل برای ما پیدا شود."
تلاش کردیم در بارۀ مشکلات بازگشت کنندگان و گزارش مشترک ملل متحد و بانگ جهانی از وزارت مهاجرین و عودت کنندگان حکومت طالبان هم بپرسیم، اما عبدالمطلب حقانی، سخنگوی این وزارت تا زمان نشر گزارش به پرسش‌های رادیو آزادی در این باره پاسخ نداد.
پیش از این خلیل‌الرحمن حقانی، سپرست این وزارت و دیگر مقام‌های طالبان ادعا کرده بودند که سهولت‌های لازم را برای آسایش زندگی مهاجران بازگشت کننده فراهم کرده‌اند.
در گزارش یو ان اچ سی آر، آی او ام و بانک جهانی آمده است که حدود ۷۷ درصد افغانهای بازگشت کننده و افغانی که در سال جاری برگشت داده خواهند شد، کسانی اند که کارهای منظم در شهرها داشتند و ادغام آن‌ها در مناطق روستایی دشوار است.
به اساس آمار تخمینی این گزارش، ۱،۱۷ میلیون مهاجر فاقد اسناد افغان در پاکستان و دارندگان کارت‌های ای سی سی و ۲۸۰هزار مهاجران دارندۀ کارت پی او آر در سال جاری میلادی با خطر اخراج روبهرو اند.
به اساس آمار قبلی ادارۀ بین‌المللی جهانی مهاجرت ( آی او ام)، از جنوری ۲۰۲۳ الی اپریل ۲۰۲۴ بیش از یک و نیم میلیون مهاجر افغان از پاکستان و ایران به کشورشان برگشت کرده اند.
