بازار گرم رسانه های اجتماعی برای رشد جامعه، پیشرفت آن و بر قرار کردن تماس با یکدیگر راه ساده و بسیار مفید است ، اما دزدی انترنتی این رسانه ها را برای یک تعداد مردم به درد سر تبدیل کرده است.
امان الله عمر خیل باشنده ولایت میدان وردک می گوید یک دزد انترنتی با نام یک خانم به او ایمیل کرده و گفته بود که از بریتانیا صحبت می کند .
به گفته او این خانم برای فرستادن ده میلیون دالر خواهان حساب بانکی یک مقدار کمی پول از او شده بود. ولی او با زیرکی خودرا از شر این خانم نجات داده بود .
اینکه دزد انترنتی چگونه می خواست امان الله عمرخیل را فریب بدهد و از کدام روش کار گرفت خود عمرخیل چنین حکایت کرد:
« برای من از طریق ایمیل یک پیام آمد . یک نفر ایمیل کرده بود که البته خانم بود. گفت که در لندن زنده گی می کند و شوهرش وفات کرده و ده میلیون دالر به میراث مانده . از من خواست که این پولها را به افراد بی بضاعت در افغانستان تقسیم کنم . خانم خودرا معیوب معرفی کرده بود و از من حساب بانکی ام را میخواست. »
عمرخیل می گوید سخنان ضد و نقیض وی مثلا او در لندن زنده گی میکند و واحد پولی پوند است و میراث به دالر گذاشته شده، برایش زنگ خطر را به صدا در آورد و معلوم شد که این خانم یک دزد سایبری یا انترنتی است.
الیاس الدین ساپی بدبختانه شکار دزدهای سایبری شده و دوصد هزار افغانی وی به یغما رفته است.
ساپی به رادیو آزادی گفت که از طریق واتس اپ یک شخصی برای او به نماینده گی از یک شرکت پیام فرستاده بود و از اوخواسته بود که آنلاین سرمایه گذاری کند:
«ما حساب را فعال کردیم . نماینده همان کمپنی که بود به ما مسیج کرد در واتس اپ . یگان سوالها و چیزهای را که نمی فهمیدیم جواب دادند. باز به ما گفتند که شما دیگر دوستان، خویش و قوم و نزدیکان که است دعوت کنید تا پول سود شما دوچند شود. من به یکی از دوستانم گفتم او هم همراه شد . اینجا مدت یک ماه بودیم . خودم پولی کمی انداخته بودم آنقدر زیاد نبود ، اما یکی از دوستهای دیگر ما پول زیاد انداخته بودند.»
ساپی می گوید تا یک ماه بعد از این او و دوستش پولها را آنلاین تفتیش میکردند و مفاد آن را میدیدند و پولها در سیستم برایشان معلوم میشد ، اما بعد همه چیز بسته شد و پولها گم شدند.
«ما که مدت یک ماه بودیم ، یک و نیم ماه که بند شد. واتسپ شان خاموش شد. تمام صفخات شان بند شد. یکی و یکدم یک دفعی گم شدند. زنگ زدیم برای تماس مسیج کردیم کسی جواب نداد. همه پولی که بود گم شد، دزدی کردند. »
در افغانستان اکنون تعداد دقیق افرادی که از انترنت استفاده می کنند معلوم نیست اما وزارت مخابرات نظام برکنار شده جمهوری سه سال قبل گفته بود که تقریبا ۱۳ میلیون افغان از انترنت کار می گیرند. در آنوقت تعداد افرادی که از تلفون جیبی استفاده می کردند به ۳۴ میلیون نفر میرسید و تعداد کسانی که از تلفونهای هوشمند استفاده میکردند در حدود ۱۵ میلیون نفر بودند.
آغا ملکوک سهار یک افغان متخصص تکنالوژی است که تقریبا از ده سال به این سو در همین بخش کار میکند. او می گوید که دزدهای انترنتی از چندین راه با مردم تماس میگرند که او از راه های عمومی آن این گونه یاد می کند:
«در افغانستان معمولا شش و یا هفت نوع دزدی سایبری وجود دارد. شکل عام آن دزدی مادی است. دوم به مردم پیام می فرستند ، ایمیل روان می کنند یا زنگ می زنند و می گویند برایشان جایزه برآمده ، یا بورسیه یا سکالر شیپ را پیشنهاد می کنند. به آنها می گویند که اگر این مقدار پول را بفرستید ما به شما ویزه، لاتری ، یا جایزه را میفرستیم و به این ترتیب از آنها پول می دزدند.»
ما تلاش کردیم از وزارتهای مخابرات و تکنالوژی معلوماتی و همچنان وزارت داخله حکومت طالبان سوال کنیم که آنها برای جلوگیری از جرايم سایبری چه طرز العملی دارند ، ولی به سوالهای ما پاسخ داده نشد.
اما آقای سهار می گوید معلومات اینست که آنها هیچگونه طرز العمل اساسی ندارند و مردم باید خودشان به مصونیت سایبری توجه کنند:
«متاسفانه در افغانستان برای جلوگیری چنین وقایع هیچ نوع سیستم اساسی آگاهی عامه نداریم . به هر اندازه که انترنت ، استفاده از کمپویتر و دسترسی به تکنالوژي اسکرین توسعه پیدا می کند به همان اندازه درجه حملات سایبری بیشتر میشود. یگانه راه اینست که مردم آگاهی خودرا بیشتر بسازند، آشنائی
خودرا با کارهای تکنالوژی بیشتر سازند ، اپلیکشن ها و سافت ویر ها را اپدیت کنند. بر کدام سافت ویر و یا لنکی که کلیک می کنند باید خودرا آگاه بسازند که این کارشان درست اجرا شده یا خیر؟ مانند این کارهای تخنیکی دیگری هم هستند که مردم می توانند خودرا از حمالات سایبری نجات بدهند.»
نظر به معلومات موسسه جهانی مدیرت تکنالوژی (IT Governance) در سال ۲۰۲۳ در تمام جهان بیش ۸ میلیارد و ۲۱۴ میلیون بار تخطی سایبری صورت گرفته .
بریتانیا، امریکا و هند از جمله کشورهای اند که در صدر فهرست ممالکی قرار دارند که در آنها در سال گذشته تخطی سایبری مشاهده شده .
در افغانستان در باره درجه چنین تخطی ها ارقامی وجود ندارد و حکومت طالبان هم در این رابطه از کدام طرزالعمل مشخصی یاد نکرده اند.
