امروز پنجشنبه سیزدهم ماه اکتوبر « روز جهانی کاهش اثرات فاجعه» است.
از این روز در حالی بزرگداشت می شود که افغانستان در سال روان شاهد زلزلۀ مرگبار و سیلاب ویرانگر بوده است.
در این رویداد های طبیعی، صدها تن در بخش های مختلف کشور جان باخته اند و هزاران تن هم آواره شده اند.
بیست و دوم ماه جون بود که زلزله ای به مقیاس پنج اعشاریه نُه درجۀ ریشتر روستاهای ولایت های کوهستانی پکتیکا و خوست را لرزاند.
بر اساس آمار رسمی، بیش از یک هزار و یکصد تن جان باختند، هزاران تن زخمی شدند و ده ها هزار تن هم آواره شدند.
نیک ولی خان از زیان دیدگان آن رویداد است.
این باشندۀ ولسوالی برمل ولایت پکتیکا که در کمپ بیجا شدگان زندگی می کند، به رادیو آزادی گفت که پس از زلزله، دار و ندارش را از دست داد.
"این جا مردم خیلی نادار استند. ما می خواهیم که برای شان باید خانه ساخته شود. این جا خانه ها همه با استفاده از مواد خام ساخته شده.اما اگر بار دیگر خانه های خام ساخته و زلزله شود، تعداد زیاد مردم خواهند مرد. خواست ما این است که خانه های پخته ساخته شود."
ادارۀ هماهنگی کمک های بشردوستانۀ سازمان ملل متحد، اوچا پس از زلزله، فراخوان کمک ۱۱۰ میلیون دالری داد.
هدف، کمک فوری به بیش از سه صد و شصت هزار تن در ۹۰ روز در مناطق به شدت زیان دیده در ولایت های پکتیکا و خوست گفته شد.
در روز جهانی کاهش اثرات فاجعه، گفته می شود که در افغانستان تدابیر پیشگیرانۀ لازم برای به حداقل رساندن تلفات و خسارات رویداد های طبیعی وجود ندارد.
انجنیر خلیل احمد نادم: در ساختن پل ها٬ ساختمان ها و سایر تاسیسات بایستی استندرد های لازم در نظر گرفته شود تا از تلفات و تخریبات جلوگیری شود
به باور متخصصان، مد نظر گرفته نشدن معیار های لازم در قسمت ساخت و ساز خانه های مسکونی میزان آسیب پذیری ساکنان آن را در برابر زلزله بلند برده است.
انجنیر خلیل احمد نادم استاد سابق پوهنزی زمین شناسی پوهنتون کابل و رئیس پیشین تحقیقات فضایی افغانستان از لندن در این مورد چند پیشنهاد دارد:
"مقاوت تاسیسات و ساختمان هایی که ایجاد می شوند، باید در مقابل زلزله بلند باشد. مقاومت خاک تهدابی که گرفته می شود از نظر جیولوژی باید معلوم باشد. مواد ساختمانی باید از کیفیت و استندرد برخوردار باشد. مثلاً سمنت، سیخ گول و امثال آن ها. سرک ها باید دیوار های استنادی داشته باشد. پل های که ساخته می شود باید همه گی استندرد و در مقابل زلزله مقاومت داشته باشد."
افزون بر زلزله، بخش های مختلف افغانستان در ماه های اخیر صحنۀ سیلاب های ویرانگر بوده است.
بر اساس گزارش ها، در چند ولایت از جمله لوگر، پروان، غزنی، میدان وردک، کندهار، زابل، ننگرهار، کاپیسا، لغمان، کنر و نورستان به مردم تلفات و خساره های زیادی رسیده است.
ادارۀ هماهنگی کمکهای بشردوستانۀ سازمان ملل متحد، اوچا در ماه سنبله در گزارشی گفت که گمان میرود در سال روان میلادی بیش از ۲۵۰ تن بر اثر سیلابها در افغانستان جان باخته باشند.
به گفتۀ اوچا، این آمار ۷۵ درصد افزایش را نسبت به ارقام افراد جان باخته از سیلاب در سال گذشتۀ میلادی نشان میدهد.
در گزارش آمده است که بیشترین زیان به ولایت لوگر رسیده است.
ولسوالی خوشی این ولایت در بیست و نهم ماه اسد شاهد سیلاب ویرانگر بود.
رویا از زیان دیدگان این رویداد که فعلاً در یک کمپ بیجاشدگان داخلی در لوگر زندگی می کند، به رادیو آزادی گفت که نگران کودکانش است:
"زمستان نزدیک است و کودکان من نمی توانند در هوای سرد بمانند. همین حالا کودکان سینه بغل شده اند. ما پریشان هستیم که زمستان در راه است. ما چه کنیم. از دولت تقاضا داریم که به ما سرپناه بسازد."
شهر چاریکار مرکز ولایت پروان دو سال پیش شاهد یکی از مرگبارترین سیلاب ها بود.
بر اساس آمار رسمی، در آن رویداد بیش از ۱۲۰ تن جان باختند و ده ها تن دیگر زخمی شدند.
میزان تلفات سیلاب امسال در پروان کم گفته شده، اما خساره های مالی اش هنگفت.
سخی محمد، باشندۀ ولسوالی شینواری ولایت پروان است.
او به رادیو آزادی گفت که همه دار و ندار شان را سیلاب ها با خود برده است.
"خانۀ من و باغ های من را خراب کرده. تقریباً هفت یا هشت جریب زمین من را خراب کرده. من بیشتر از آن زمین نداشتم. ما از طریق این زمین ها خرچ و خوراک خود را پیدا می کردیم که از جانب خداوند این مصیبت آمد."
عبدالولی مدقق: هموطنان ما بنابر دلایل مختلف ساختار طبیعی محیط را تخریب کردند. در هر جای زمین زراعتی، باغ و خانه ایجاد کردند.
مداخله در طبیعت و اقدامات ناسنجیده یک عامل عمده ای به خطر افتادن جان و مال مردم در جریان سیلاب خوانده می شود.
عبدالولی مدقق، معین پیشین اداره محیط زیست افغانستان است.
او به رادیو آزادی بیشتر گفت:
"ما در دشت و صحرا، کوه و دمن و تپه ها و در هر جای به نام سیل رَو و آب ریزه به شکل طبیعی داشتیم. اگر سیلاب می آمد، از این طریق عبور می کرد و خساراتش بسیار کم بود. ولی ما انسان ها، هموطنان ما بنابر دلایل مختلف ساختار طبیعی محیط را تخریب کردند. در هر جای زمین زراعتی، باغ و خانه ایجاد کردند."
ادارۀ هوا شناسی حکومت طالبان برای آگاهی مردم در وب سایتش پیش بینی برف، باران و سیلاب را منتشر می کند.
اما اقدامات دیگر این حکومت برای جلوگیری از تلفات سنگین و خساره های هنگفتِ ناشی از رویداد های طبیعی چیست؟
محمد نسیم حقانی سخنگوی وزارت مبارزه با رویداد های طبیعی حکومت طالبان تا تهیۀ این گزارش به درخواست مصاحبه با ما در این مورد پاسخ نداد.
عملکرد کشور های دیگر برای جلوگیری از حوادث و پاسخ دهی به موقع به رویداد ها نسبت به افغانستان بسیار متفاوت خوانده می شود.
آقای نادم در این مورد می گوید:
"در کشور های مختلف امکانات مادی دارند. اداره ای به نام ضد حوادث از تمام امکانات برخوردار است، ترانسپورت منظم، هلیکوپتر ها در اختیار شان است، بخش صحی دارند. یعنی در بخش های مختلف انسان ها را آموزش داده اند که چطور در حالات اضطراری انسان ها را نجات دهند. اگر حادثۀ ترافیکی شدیدی اتفاق بیفتد، فوراً هلیکوپتر می رسد. پایین می شود و مریض یا زخمی را حمل می کند که تلف نشود."
حکومت طالبان که با گذشت حدود ۱۴ ماه از بازگشت به قدرت از سوی جامعۀ جهانی به رسمیت شناخته نشده ، دچار مشکلات اقتصادی است.
هرچند حکومت طالبان برای پیشگیری از تلفات و خساره های رویداد های طبیعی آینده برنامۀ مشخصی را اعلام نکرده، گفته است که برای رسیدگی لازم به زیان دیدگان زلزله و سیلاب اخیر به کمک های جامعۀ جهانی نیاز دارد.
حالا چشم امید بسیاری از زیان دیدگان مثل سعید از باشندگان ولسوالی دلارام ولایت نیمروز به سوی حاکمان فعلی افغانستان دوخته شده.
او امیدوار است که از خطر های آینده آفات طبیعی مانند سیلاب که به زمین های حاصل خیزش آسیب رسانده، در امان باشد.
"گندم، جو و جواری کشت کرده بودیم. همۀ شان خراب شد. خواهش ما از طالبان اینست که به زارعین و زمین داران همکاری شود. بدبختانه ما همه ساله از این ناحیه زیان می بینیم. این ضرر از ریشه باید حل شود."
ژکفر احمدی
