تقریباً دو ماه پیش، طالبان هنگام امضای موافقت‌نامۀ آوردن صلح به افغانستان در دوحه پایتخت قطر، شهری که میزبان دفتر سیاسی این گروه است، به ایالات‌متحده تعهد سپردند که به هیچ گروه هراس افگن اجازه نمی‌دهند که از خاک افغانستان علیه منافع امریکا و هم‌پیمانانش استفاده کند. اما اکنون مقام‌های ولایت شمال شرقی بدخشان که با پاکستان، تاجیکستان و چین هم‌مرز است، از همسویی طالبان محلی با جنگجویان خارجی سخن می‌گویند.
زکریا سودا والی بدخشان می‌گوید اطلاعاتش نشان می‌دهد که جنگجویان خارجی عمدتاً آسیای میانه‌ای از تاجیکستان و ازبکستان در کنار ستیزه جویان چیچنی و اویغورهای منطقهٔ شینجنِ چین در برخی از مناطق کوهستانی آن ولایت از جمله بخش‌های ولسوالی‌های وردوج، یمگان و درهٔ خستک از سال‌های سال حضور دارند.
آقای سودا به رادیو آزادی گفت، طالبان محلی بدخشان از طرح جنگجویان خارجی برای ایجاد مرکز بزرگ هراس افگنان خارجی در این ولایت پشتیبانی می‌کنند- اقدامی که از دیدِ سودا، می‌تواند هم برای حکومت افغانستان و هم برای حامی استراتژیکش ایالات‌متحده خطرآفرین باشد.
سودا افزود: "طالبان محلی آن‌ها {جنگجویان خارجی} را و آن‌ها {جنگجویان خارجی} طالبان را حمایت می‌کنند و با هم تفاهم خیلی جدی دارند و می‌خواهند یک چتر خیلی وسیعی را در بدخشان برای جنگجویان خارجی ایجاد کنند تا از تمامی ولایت‌ها به اینجا بیایند و یک مرکز خیلی بزرگ در اینجا داشته باشند."
سودا گفت به اساس اطلاعاتِ که از محل به او رسیده، ۳۰ تن از جنگجویان خارجی در ۲۶ حمل ۱۳۹۹ وارد بدخشان شده‌اند و عملاً رهبری خط مقدم جنگ علیه نیروهای افغان را در ولسوالی کوهستانی جرم به‌دست گرفته‌اند.
"تکتیرانداز ماهر"
اطلاعات او حاکی از آن است که جنگجویانِ مجهز با سلاح‌های سبک و سنگین به رهبری ابو عمر به طالبان محلی گفته‌اند که در کنار آن‌ها می‌جنگند و اینکه از این پس رهبری خط اول نبرد در ولسوالی‌های جرم و وردوج به دوش آن‌ها است. سودا گفت، ابو عمر تکتیرانداز کارکشته است و احتمال دارد به شبکهٔ هراس افگنی القاعده وابسته باشد. اما این اطلاعات را به علت دور افتاده بودن منطقه نمی‌توان به‌طور مستقل تأیید کرد.
بشیر احمد صمیم، رئیس شورای ولایتی بدخشان می‌گوید، هراس افگنان بین‌المللی جنگ در مناطقی مانند خستک، وردوج و یمگان را مدیریت می‌کنند.
او به رادیو آزادی بیشتر گفت: "قوماندان‌ها و سر گروپ‌های مربوط به داعش از مدت یک هفته به این‌سو در خطوط مقدم جبهه در ولسوالی‌های وردوج، یمگان و خستک جابه‌جا شده‌اند و جنگ بدخشان را فعلاً تروریستان بین‌المللی در این ولسوالی‌ها مدیریت می‌کنند."
این اظهارات صمیم در حالی است که جنگجویان طالبان و تندروان وابسته به داعش در مناطق مختلف افغانستان مانند کنر، ننگرهار و جوزجان به‌شدت اختلاف داشته و با یکدیگر سخت جنگیده‌اند.
سودا گفت تعداد جنگجویان در بدخشان به حدود ۴۰۰ نفر می‌رسد. اما او افزود که به علت جغرافیای دشوار گذر، به‌درستی نمی‌دانند که جنگجویان خارجی مشخصاً از کدام مسیرها وارد ولایت کوهستانی بدخشان شده‌اند.
تحلیل‌گران به این باور هستند که عملیات نظامی "ضربِ عضب" اردوی پاکستان در ماه جون ۲۰۱۴ در وزیرستان شمالی، حدود ۶ سال پیش بسترساز سرازیری برخی از جنگجویان خارجی به افغانستان شد.
حدودِ یکسال بعد از آن عملیاتِ نظامی، محمد اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان در سخنرانی به کانگرس ایالات‌متحده گفته بود: "جنبش‌های تروریستی که هدفشان بی‌ثبات کردن هر دولت در منطقه است به دنبال پایگاه‌های جدید عملیاتی هستند." او افزوده بود: "عملیات ضد شورشگری پاکستان، که در آن بیش از ۴۰،۰۰۰ نفر کشته شدند، طالبان را از وزیرستان به سمت مناطق مرزی افغانستان سوق می‌دهد."
مقام‌های محلی می‌گویند، مولوی فرقان رهبر هراس افگنان خارجی در ولایت بدخشان است و اینکه او با ابو عمر و فرمانده دیگری به نام فتح‌الله در سقوط ساحاتی از ولسوالی جرم و مرکز ولسوالی یمگان بدخشان اخیراً نقش اساسی داشته‌اند. سودا می‌گوید، مولوی فرقان، اهل ترکمنستان، از سال‌های سال در بدخشان فعالیت داشته است.
جنبش اسلامی ترکستان شرقی
هنوز روشن نیست که جنگجویان خارجی در بدخشان به کدام گروه‌های منطقه‌ای یا فرا منطقه‌ای مرتبط هستند. گل محمد بیدار معاون والی پیشین بدخشان به رادیو آزادی گفته بود که اعضای جنش اسلامی ترکستان شرقی، که عمدتاً اویغورهای منطقهٔ شین جن در شمال غرب چین هستند، در بدخشان حضور دارند و سعی می‌کنند خود را به چین برسانند. دهلیز واخان نوار باریکِ در خاک افغانستان است که به مرز چین امتداد می‌یابد. اما مقام‌های بدخشان می‌گویند، عبور از تنگناهای دشوار گذر مرزی به چین ممکن نیست. ایالات‌متحده و چین جنبش اسلامی ترکستان شرقی را گروه تروریستی قلمداد کرده‌اند.
جاوید کوهستانی تحلیلگر ارشد مسائل امنیتی در کابل ادامۀ حضور جنگجویان خارجی در این ولایت را تهدید جدی می‌داند.
او به رادیو آزادی گفت: "تعداد این جنگجویان را به شکل دقیق از گذشته‌ها بین ۱،۲۰۰ تا ۱،۵۰۰ تن در بدخشان قلمداد می‌کردند. تعدادی از آن‌ها با خانواده های شان هستند. یقیناً خطر بسیار مزید هستند به‌خصوص برای تاجیکستان که در مرزهای تاجیکستان تحرکات داشتند."
مولوی فرقان و افرادش تهدید جدی برای مردم محلی هم پنداشته می‌شوند.
حاجی خبیر یک باشندۀ محلی می‌گوید، همه داروندارش را در درهٔ خستک رها کرده و با خانواده‌اش به ولسوالی بهارک گریخته است.
او که در حسرت برگشت به خانه است، به رادیو آزادی بیشتر گفت: "دو حویلی داشتیم و آنرا از مان گرفتند و ما هم به بهارک مهاجر شدیم. خانواده‌های دیگر هم فرار کردند."
مشخص نیست در کل چی تعداد خانواده از ترس جنگجویان خارجی از خانه های شان در بدخشان بی‌جا شده‌اند.
وزارت دفاع ملی افغانستان امنیت ولایت استراتژیک بدخشان را مهم می‌داند.
روح‌الله احمدزی، سخنگوی این وزارت به رادیو آزادی گفت، اجازه نمی‌دهند مرکز تجمع جنگجویان خارجی در بدخشان ساخته شود.
او افزود: "تروریستان خارجی به حمایت طالبان در بعضی از نقاط کشور حضور دارند و طالبان به آن‌ها زمینه‌سازی کرده‌اند. در مورد ایجاد این مرکز باید گفت که نیروهای امنیتی و دفاعی افغان به هیچ گروه تروریستی این موقع را نخواهند داد و ما در این بخش جدی هستیم."
آیا طالبان به تعهداتشان پایبند اند؟
ملا عبدالغنی برادر رئیس دفتر سیاسی طالبان در دوحه و زلمی خلیل‌زاد، نمایندۀ ویژۀ ایالات‌متحده برای صلح افغانستان در ۲۹ ماه فبروری در آنجا موافقتنامهٔ امضاء کردند که بر بنیاد آن گروه طالبان ضمانت‌هایی در کار مبارزه با تروریسم دادند. ایالات‌متحدۀ امریکا هم که پیشاپیش خروج نیروهایش را از افغانستان آغاز کرده گفته که ظرف ۱۴ ماه از امضای موافقت‌نامه تمامی پرسنل خود را از این کشور بیرون خواهد کرد. اما شرط آن است که طالبان وعده‌های شان را عملی کنند.
کوهستانی در مورد پایبندی طالبان به وعده‌های شان در کار مبارزه با هراس افگنی شک دارد.
او در ادامه به رادیو آزادی گفت: "من چند بار در سایت‌های طالبان خواندم و شنیدم که آن‌ها گفته‌اند، که ما در توافقنامه متعهد هستیم که از جغرافیای افغانستان، از ساحهٔ زیر حاکمیت امارت اسلامی طالبان علیه کشورهای همسایه، منطقه و متحدان غربی اقدامات صورت نمی‌گیرد، یعنی به جنگجوها اجازهٔ عملیات نظامی علیه غرب و متحدانش را نمی‌دهیم. اما متعهد به این نیستند چون بیعت کرده‌اند، به قول خود طالبان، درگذشته با رهبری امیر المؤمنین ملأ محمد عمر {رهبر درگذشتهٔ طالبان} و در حال حاضر هم در بیعت امارت طالبان قرار دارند."
امین‌الله حبیبی، مشاور ارشد پیشین نیروهای بین‌المللی در افغانستان است.
آقای حبیبی می‌گوید، اگر طالبان از نبرد جنگجویان خارجی علیه نیروهای افغان و بین‌المللی حمایت کنند، مواد موافقتنامهٔ ۲۹ فبروری نقض خواهد شد.
او افزود: "هر گروهی که در همکاری با طالبان علیه نیروهای دولتی و متحدان بین‌المللی‌شان بجنگد، این نقض موافقتنامهٔ است که طالبان با ایالات متحده امضاء کردند. اما شاید توجیه طالبان این باشد که این جنگجویان زیر فرمان طالبان می‌جنگند و بنابراین گروه‌های مستقلی نیستند که اجندای بین‌المللی داشته باشند؛ بلکه در مسیر اهدافِ طالبان علیه نیروهای حکومتی می‌جنگند نه نیروهای بین‌المللی. در هر صورت، بودن این‌ها {جنگجویان خارجی} و فرصت دادن به آن‌ها تا برای خود پایگاه بسازند، می‌تواند خطری برای جامعهٔ بین‌المللی و افغانستان و نقض موافقت‌نامه باشد."
اما سهیل شاهین، سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر به رادیو آزادی گفته است، بر اساس موافقت‌نامه به هیچ‌کس اجازه نمی‌دهند که از خاک افغانستان علیه کشور دیگر استفاده کند. همچنان، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی دیگر طالبان به رادیو آزادی گفته است، "در ساحات تحت کنترل طالبان هیچ جنگجوی خارجی به شمول داعش وجود ندارد."
به گفته مجاهد، گزارش‌ها در مورد حضور جنگجویان خارجی در مناطق تحت تصرف طالبان در بدخشان "تبلیغات" است.
بهره‌برداری از معادن؟
اما مقام‌های محلی بدخشان با این سخنان سخنگویان طالبان موافق نیستند.
به گفته مقام‌ها، بهره‌گیری جنگجویان افغان و خارجی از معدن طلای راغستان، موضوع مهم دیگر است که باید جلو ادامهٔ آن گرفته شود.
بشیر احمد صمیم، رئیس شورای ولایتی بدخشان به رادیو آزادی گفت: "یگانه منبع بزرگ تمویل طالبان و تروریزم بین‌المللی در بدخشان معدن طلای راغستان است. این‌ها {جنگجویان} هفته وار میلیاردها افغانی از اینجا بهره‌برداری می‌کنند."
مقام‌های بدخشان به این باورند که جنگجویان خارجی در تلاش‌اند تا بدخشان را به تختهٔ خیز برای جنگ‌های نیابتی در منطقه مبدل سازند.
سودا روابط میان طالبان محلی و جنگجویان خارجی را در ولایتش نگران‌کننده خواند و گفت: "اگر جهان و حکومت افغانستان به این موضوع توجه نکنند، فاجعهٔ بزرگ را در افغانستان و جهان به وجود می‌آورد."
به‌تازگی، ینس استولتنبرگ سرمنشی ناتو در پایان نشست وزیران خارجهٔ ناتو در نشستی از راه دور در بخشی از پاسخ به پرسشِ رادیو آزادی گفت که طالبان توافق کرده‌اند که تمامی روابط شان را با گروه‌های تروریستی مانند القاعده قطع می‌کنند. او از طالبان خواست که وعده‌های خود را عملی کنند. ناتو گفته هدف مأموریتش در افغانستان این است تا اطمینان حاصل شود که این کشور دیگر هرگز به لانهٔ امن برای تروریستان بین‌المللی مبدل نشود.
