Экономика

Атайын кызмат байланыш операторлорун сервистерди пайдалануучулар тууралуу маалымат берүүгө, атайын тергөө аракеттери жана контрчалгындоо маалында программалык-техникалык мүмкүнчүлүктөр менен камсыздоого, маалымат базасына, санариптик технологиялык тутум, ресурстарына уруксат берүүгө милдеттендирүүнү сунуштап жатат.

Сунушталган мыйзам долбоору аракеттеги бир кодекс менен үч мыйзамга өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизет. Алар:

1. Кылмыш-жаза процессуалдык кодекси;
2. "Ыкчам-иликтөө ишмердиги жөнүндө" мыйзамы;
3. "Контрчалгындоо иши жөнүндө" мыйзамы;
4. "Лицензиялык-уруксат берүү тутуму жөнүндө" мыйзамы.

Айрым беренелер түшүнүктөр алмашып же толукталса, кээ биринде толугу менен кайра жаңыдан баяндалган жерлери бар. "Ыкчам-иликтөө ишмердиги жөнүңдө" мыйзамына төрт жаңы бөлүк, "Контрчалгындоо жөнүндө" мыйзамына төрт пункт кошулган.

Документ Санарип кодексинин жоболору менен ыкчам-иликтөө жана контрчалгындоо ишин жөнгө салган түшүнүк аппаратынын жана функционалдык ченемдердин шайкештигин камсыздоону, ошондой эле мамлекеттик органдар менен телекоммуникациялык тармактын субъектилеринин ортосундагы өз ара аракеттенүү механизмдеринин натыйжалуулугун жогорулатууну көздөй турганы белгиленген.

Улуттук коопсуздук комитетинин мыйзам долбоорунун коомдук талкуу процедураларын уюштурууга жооптуу кызматкери санарип технологиялар өнүккөн шарттарда актуалдуулугун жоготкон түшүнүктөр алмашып, бирдиктүү санарип терминологиясын жана укуктук шайкештигин камсыздарын билдирди:

“Санарип кодекс жаңы жылдан күчүнө кирет да, мыйзамдарды ошого шайкеш келтирип жатабыз. Санарип кодексте азыр “абонент” деген сөз жок, “колдонуучу” деген бар. Дагы көп санарип терминдерди алмаштырдык. Биринчи кезекте биз жарандардын укуктары менен кызыкчылыктарын коргойбуз. Аракеттер террористтер, алдамчылар сыяктуу мыйзам бузуучуларга карата гана иштейт. Карапайым жарандарды көзөмөлдөө деген такыр болбойт. Биз тескерисинче, алардын укуктарын коргогубуз келет. Азыр көрүп атасыз го, канча деген чет элдик алдамчылар биздин сим-карталарды алып алып шылуундук кылып жатышат”.

Дагы караңыз

УКМК байланыш операторлорун абоненттер жөнүндө маалымат берүүгө милдеттендирүүнү сунуштады

Долбоордогу түшүнүктөр

Документте “телекоммуникациялык тарамдар”, “телекоммуникация операторлору”, “телекоммуникациялык сервис” деген сөздөр кеңири колдонулат. Бул терминдер жаңы жылдан тарта күчүнө киргени жаткан Санарип кодексте да бар. Мында “телекоммуникация” деген термин мурдагы “байланыш” деген сөздүн ордуна кирген. Телекоммуникацияга байланыштуу түшүнүктөр мыйзамда бир кыйла татаал сөздөр менен сыпатталган. Аларды бир аз жөнөкөйлөштүрүп айтсак, мындай болот:

-Телекоммуникациялык сервис деген телефония, интернет, кабелдик телеберүү жана уюлдук байланыш өңдүү ар түркүн тарамдарды колдонуу менен маалымат берүү кызматы. Мындай кызматты телекоммуникациялык компаниялар колдонуучулар ортосунда маалымат алмашуу үчүн аппараттык жана программалык каражаттардын жардамы менен көрсөтөт.

-Телекоммуникация операторлоруна уюлдук жана стационардык телефония, интернет жана кабелдик телеберүү сыяктуу байланыш кызматтарын көрсөткөн компаниялар кирет.

-Телекоммуникациялык тарам – телекоммуникациялык сервисти көрсөтүүгө арналган санариптик технологиялык система.

Адистер мааниси кеңири, бирок такталбаган түшүнүктөр тергөөчүлөрдүн жоболорду каалагандай колдонуусуна, атайын кызматтын укуругунун эбегейсиз узарышына алып барарын белгилешүүдө.

Кыргызстандын байланыш операторлор ассоциациясынын жетекчиси Салават Ормошев сунушталган мыйзам долбоору менен Санарип кодексте өтө кеңири маанини камтыган жаңы түшүнүктөр бар экенин, аларды атайын кызмат менен укук коргоо органдары кантип колдонорун тактоо зарылдыгын айтат.

“Муну терең изилдеш керек негизи. Бизге дагы кошумча убакыт керек. Мисалы, азыр Санарип кодексте өтө эле көп жаңы терминдерди киргизип жатат. “Санарип курулмалар”, “санарип реестр” деген. Мисалы, “санарип курулмалар” деген түшүнүк өтө эле көп нерсени камтып кетет, кээ бир учурда баарын эле камтып кетиши мүмкүн. Ал терминдерди бул жакка колдонуп баштаса, анда коопсуздук кызматтарынын укуктары, ИИМдин укуктары... Карап көрүш керек, кайсы жерге бул укуктарды колдонсок болот, кайсы жерде чектеш керек деп. Эми муну ошол демилгечилер менен отуруп алып иштеп чыгыш керек. Алардын максаты кандай, кайсы тармакта коопсуздук үчүн колдонолу деп жатышат бул мыйзамды. Анан ошого жараша түшүнүктөрдү эскертүү (оговорка) менен беришибиз керек, же болбосо өзгөртүп, башкача түшүнүктөрдү беришибиз керек”.

"Соттун же тергөөчүнүн чечими менен аппараттарды өчүрүп коё алабыз"

Демилгечи тарап мыйзам долбоору телекоммуникациялык тарамдарды колдонуу менен ыкчам иш-чараларды өткөрүү учурунда операторлор менен өз ара аракеттенүүнүн укуктук жана техникалык механизмдерин чыңдашын, тармактык мыйзамдарга операторлордун ыйгарым укуктарын жана милдеттерин бекитерин белгилеп жатат.

Мыйзам долбоору телекоммуникация операторлору үчүн бир катар жаңы шарттарды камтыйт. Өзгөчө абал режимин киргизүү шартында же куралдуу чыр-чатак убагында белгилүү бир мобилдик түзүлмөлөргө карата байланыш кызматын берүү улуттук коопсуздук органдарынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын кагаз жүзүндөгү жүйөлөнгөн чечиминин негизинде убактылуу токтотулушу мүмкүн. Аларга байланыш кызматын берүүнү кайра улантуу мыйзамдуу күчүнө кирген соттун чечиминин же ошол чечимди кабыл алган улуттук коопсуздук органдарынын ыйгарым укуктуу кызмат адамынын жазуу жүзүндөгү чечиминин негизинде уруксат берилет.

УКМКнын өкүлү жаңы мыйзам кабыл алынса, кайсы бир иштин алкагындагы шектүүлөрдүн аппараттарын бир-бирден терип өчүрүп коюуга болорун айтууда.

“Өзгөчө кырдаал болгондо, маселен чек арада же теракт болгондо биз абоненттерди өчүрүп коё алабыз. Мурда биз белгилүү бир аймакты өчүрүп койчу болсок, азыр даректүү өчүрүүнү киргиздик. Башкача айтканда, биздин база боюнча беш-алты террористтин телефону болсо, ошолорду гана өчүрөбүз. Же болбосо, чек арада окуялар болуп, бөтөн номурлар жүргөнүн көрсөк, аларды да өчүрүп коёбуз”.

Дагы караңыз

Сот Temirov Live, Kloop.kg жана “Айт Айт Десе” медиасын экстремисттик деп тапты

Операторлор УКМКнын айтканын кыйшаюусуз аткарат жана чыгымын өзү көтөрөт

Телекоммуникациялык тарамдарды пайдаланууга байланышкан атайын тергөө аракеттери боюнча ыкчам-иликтөө иш-чараларын өткөрүүдө тармактын операторлору сервистерди пайдалануучулар тууралуу маалымат берүүгө, атайын тергөө аракеттери жана контрчалгындоо иш-чаралары боюнча ыкчам-иликтөө иш-чараларын жүргүзүү максатында өзүнүн тарамдарында уюштуруу жана программдык-техникалык мүмкүнчүлүктөрдү камсыздоого, өзүнүн маалымат базасына, санариптик технологиялык тутумдарына жана ресурстарына жетүүгө уруксат берүүгө жана башка көмөктөшүү иштерин аткарууга милдеттүү болот.

Операторлор иш-чараларды өткөрүүнүн уюштуруу жана тактикалык ыкмаларын ачыкка чыгарбоо боюнча чараларды көрүүгө милдеттүү болот.

Долбоордо жазылган дагы бир беренеге ылайык, атайын тергөө аракеттери жана контрчалгындоо иштери боюнча ыкчам-иликтөө иш-чараларын телекоммуникациялык тарамдарда жүргүзүү үчүн зарыл болгон программдык-техникалык жана башка каражаттарды камсыз кылуу менен байланышкан чыгымдар операторлордун өздөрүнүн каражаттарынын эсебинен камсыздалат.

Кыргызстандын байланыш операторлор ассоциациясынын жетекчиси Салават Ормошев бул мыйзам долбоорун жазууда байланыш операторлору катышпай калганын, анда бир катар тобокелдиктер кирип калганын билдирди. Ассоциациянын, Байланыш тармагында жөнгө салуу жана көзөмөлдөө кызматынын адистери кирген жумушчу топ мыйзамдын жөнгө салуу таасирин талдап, анан ортолук долбоорду иштеп чыгышса туура болмоктугун айтат.

“Байланыш операторлоруна кошумча дагы чыгымдарды илип атат. А бизде ченемдик-укук мыйзамдары боюнча, эгерде бизнес тарабынан кошумча чыгымдар боло турган болсо, анда буга АРВ (жөндөө таасирин талдоо) жүргүзүш керек. Кандай чыгымдар болот, канча эсепте, ал чыгымдардын канчалык пайдасы бар? Кимдин эсебинен болот, мамлекеттик бюджеттен болобу же демилгечиден болобу, же болбосо операторлордун эсебинен болобу деп туруп, аны эсептеп, анан кийин ошол анализдин негизинде кошулат мындайлар. Бул долбоордо АРВ жок экен, тиркелбептир. Ошон үчүн, мен ойлоп атам, бул документти дагы кайра иштеп чыгыш керек. Бизде “Электр байланыштары жөнүндө” мыйзам, азыр Санарип кодекси да бар, ал жерде көрсөтүлгөн. Мисалы, булардын бардыгы телекоммуникациялык сырга кирип калат да. Телекоммуникациялык сырды соттун чечими менен же тергөөчүнүн чечими менен гана берилет деген. Ошондуктан долбоордо ошонун бардыгын иретке келтириш керек”.

Дагы караңыз

Сот чечимисиз эле тыңшоого уруксат берилген мыйзам кабыл алынды

"Мындай көзөмөл саясий курал катары колдонулушу ыктымал"

Кыргыз өкмөтү былтыр уюлдук аппараттарды IMEI-коду аркылуу бир тутумга милдеттүү каттоо тартибин киргизген. Каттоону башында чет элдиктер ачкан жеке компания жүргүзүп жаткан. Быйыл августта Мобилдик түзүлүштөрдү идентификациялоонун мамлекеттик санариптик технологиялык тутуму УКМКнын колуна өткөн.

“Интернетти коргоо коому” уюмунун аткаруучу директору жана санарип каршылык көрсөтүү боюнча активист Михаил Климарев телекоммуникациялык тарамдарды көзөмөлдөө демилгеси саясий курал катары колдонууу тобокелдиги көп экенин айтат. Эксперт Орусиянын мисалы мындай мыйзам менен бийлик байланыш каражаттарын каалагандай өчүрүп, ага негизди ар кандай шылтоо менен өздөрү тариздеп аларын көрсөтөрүн эске салды. Авторитардык башкаруу күчөгөн жерде коомчулуктун көзөмөлдөө аракети жокко чыгып, байланыш операторлорунун тили байланып каларын эскертет.

“Мыйзамдын жоболоруна байланыш операторлоруна кайсы бир кызматты бийликтин буйругу менен чектөө талабы киргизилип жатат. Ал кандай буйрук экени айтылбайт. Операторлорго түз эле чалып “өчүр” деп айтышат. Байланыш оператору баш тарта албайт. Анткени, биринчиден, ал мыйзамда жазылган. Экинчиден, бийликте операторлорго лицензиясын кайтарып алгандан тарта жетекчилигин куугунтуктоого чейинки бүт басым рычагдары бар. Ошондуктан, байланыш операторлору эч нерсе кыла албайт”.

Жергиликтүү укук коргоочулардын арасында УКМК демилгелеген мыйзам долбоору кабыл алынса жарандардын жеке жашоосу тууралуу маалыматтар күч органдары үчүн ачык болуп калат деген кабатырлануу бар.

Маалыматка ылайык, мыйзам долбоору учурда министрликтерде макулдашуу процедураларынан өтүп жатат. Муну менен катар, коомдук талкууда алынган сунуш-пикирлерди эске алуу менен толукталып, анан президенттик администрацияга жөнөтүлөт. Андан ары Жогорку Кеңештин жаңы курамынын кароосуна кирет.

ИИМ ага жана Кыргыз улуттук университетинин, Саламаттык сактоо, Агартуу министрликтеринин бир катар кызмат адамдарына байланыштуу кылмыш иши иликтенип жатканы ырастады. Эки жыл мурун да Алмазбек Исманкуловго “коррупция” беренеси менен иш козголуп, камакка алынган эле. Качан эркиндикке чыкканы белгисиз.

ИИМ таркаткан маалыматка ылайык, 1997-жылы Кыргыз улуттук университети (ошол кездеги аталышы Кыргыз мамлекеттик улуттук университети) алдында “Интер Госпиталь” медициналык борбору түзүлүп, ага проректор Алмазбек Исманкулов директор болуп дайындалган. 1998-жылы Түштүк Кореянын “Медисон Ко. ЛТД” компаниясы менен университеттин ортосунда Кыргызстанга медициналык жабдууларды жеткирүү боюнча келишим түзүлгөн. Ага Исманкулов кол койгон.

ИИМ кийинчерээк коррупциялык схема менен “Интер Госпиталдын” негиздөөчүлөрүнүн жасалма жыйыны аркылуу университеттин мамлекеттик үлүшү жеке менчикке чыгарылып кеткенин билдирди.

Тергөөнүн маалыматы боюнча, 1999–2000-жылдары өлкөгө жалпы суммасы 9 миллион доллардан ашык суммага медициналык жабдуулар келген. Тергөөдө ал жабдуулар мыйзамсыз бөлүштүрүлүп, Алмазбек Исманкуловго таандык жеке менчик медициналык клиникаларга өткөрүлүп берилгени аныкталган.

2004-жылы Түштүк Кореянын Коммерциялык палатасынын Арбитраждык соту Кыргыз улуттук университетинин “Интергоспиталь” жоопкерчилиги чектелген коомун “Медисон” компаниясынын пайдасына 9 млн 535 миң 186 доллар төлөп берүүгө милдеттендирген.

“Жыйынтыгында Түштүк Кореянын “Медисон Ко. ЛТД” компаниясы техникалык насыянын эсебинен Кыргыз улуттук университети үчүн берген медициналык жабдууларды Алмазбек Исманкулов жана ошол учурда жогорку кызматта иштеген аткаминерлер менен биргеликте мыйзамсыз менчиктештирилген жана мамлекеттик казынага 30 млн долларга жакын зыян келтирилип, азыркы учурга чейин мамлекет аны төлөп келүүдө. Ошентип, Алмазбек Исманкулов Кыргыз улуттук университетинин, Билим берүү министрлигинин жана башка мамлекеттик органдардын кызмат адамдары менен бирге мамлекетке ири өлчөмдөгү материалдык зыян келтирген коррупциялык схеманы уюштурган деп шектелүүдө”, - деп билдирди Ички иштер министрлиги.

Алмазбек Исманкулов жана анын адвокаты ИИМдин бул маалыматына комментарий бере элек.

Дагы караңыз

“Көздүн микрохирургиясы” клиникасынын директору Исманкулов кармалды

"Медисондон" насыя алгам, бирок ал эскирип кетти"

Бул ишти 2022-2023-жылдары да Саламаттык сактоо министрлиги активдүү көтөргөн болчу. Ал кезде Исманкуловдун “Көз микрохирургиясы” клиникасы жайгашкан имараттын мыйзамдуулугу да териштирилген. Бишкектеги №6 клиникалык оорукананын 2-корпусунун имараты бейтаптар үчүн орун жетишсиздигине карабай арзан баага ижарага мыйзамсыз берилгени айтылган. 2023-жылы 10-февралда Башкы прокуратура Алмазбек Исманкулов менен Бишкек шаарынын мэриясынын бир нече кызмат адамдары мамлекетке 93 миллион 162 миң 576 сомдук зыян келтиргени аныкталганын маалымдаган.

Мындан улам Бишкек мэриясы К.Жантөшев көчөсүндөгү имарат боюнча Исманкулов менен ижара келишиминен бир жактуу чыкканын жарыялаган. 2023-жылдын мартында "Көз микрохирургиясы" клиникасы чыгарылып, имарат №2 көп профилдүү клиникалык оорукананын карамагына өткөрүлүп берилген.

Имарат иши боюнча “Коррупция” беренеси менен кылмыш иши козголуп, Алмазбек Исманкулов менен Бишкектин муниципалдык менчик департаментинин башчысы Талант Рыскулбек уулу кармалган.

Исманкулов качан эркиндикке чыкканы белгисиз. "Көз микрохирургиясы" клиникасынын интернеттеги сайтында азыркы дареги катары Сүйөркулов 1/5 көчөсү көрсөтүлгөн.

2022-жылы чуу кызып турган маалда Алмазбек Исманкулов жергиликтүү басылмалардын бирине маек куруп, “Медисон” компаниясы менен болгон иш алдакачан эскирип кеткенин айткан жана ал насыя мамлекеттин моюнуна илинген деген дооматты четке каккан:

“Чындыгында, сиз кандайдыр бир ишкердик баштаганда каражат керек да. Жүздөгөн насыя аласыз – кичинесин, чоңун, коммерциялык банктардан, жеке адамдардан аласыз. Анткени, ансыз өнүгүү болбойт. Андыктан, чындыгында биз качандыр бир кездери алган насыялардын бири “Медисон” фирмасынан алынган. Ал 1997-жылы, өткөн кылымда болгон. Ал жеке насыя деп таанылган. Эгерде сизге кызык болсо, документтерди көрсөтөйүн. Анын мамлекетке эч кандай тиешеси жок. Ошондуктан Улуттук университеттин имаратын күрөөгө коюптур деген сөз натуура. Мындайды жасоого түк эле мүмкүн эмес. Сиз экөөбүз кандайдыр бир университетке же мамлекеттик мекемеге барып, алардын мүлкүн ала албайбыз. Ага өкмөттүн, Мамлекеттик мүлк фондунун макулдугу керек. Бул такыр мүмкүн эмес, жалган. Түшүнүп атасызбы, карандай калп”.

Мамлекеттин мойнуна илинген жеке насыя

Саламаттык сактоо министри болуп турганда Алымкадыр Бейшеналиев Түштүк Кореядан алган насыясын төлөбөй келатканы үчүн Кыргызстан “кара тизмеге” кирип калганын билдирген.

Медициналык кызматкерлердин кесиптик кошуунун төрайымы Бермет Барыктабасова атайын билим берүү үчүн мамлекетке берген насыя максатсыз иштетилип кеткенин түшүнгөн кореялыктар бул ишти кайра-кайра козгой берерин, андыктан кыргыз тарап аны эскирип кетти деп же башка шылтоо менен жаап сала албашын айтат:

“Ошол кезде кандайдыр бир келишим менен Саламаттык сактоо министрлиги Офтальмологиянын имаратын өзү демилгелеген. Саламаттык сактоо министрлиги жана анда иштеген кызматкерлер Исманкуловго офтальмологияны көтөрүүнү сунуштаган. Көтөргөндө кандай, мамлекеттик-жеке өнөктөштүк шарты менен сыяктуу. Бирок ал мамлекеттик-жеке өнөктөштүк катары таризделген эмес. Исманкулов жабдууларды тонолуп кетүүдөн сактап калганын айтат. Бирок, кандай шарттар менен сактап калганы белгисиз. Мага белгилүүсү – Корея тарап ошондон бери абдан нааразы болуп келет. Мисалы, ушул окуя болбогондо Түштүк Корея менен карым-катышыбыз бир кыйла кеңири болуп, көптөгөн долбоорлор, инвестициялар келмек. Кореялыктар салган миллиондорун мамлекетке иштейт деп азырга чейин күтүп келишет. Алардын планы аягына чыга элек, бизди алдап кетти деп жүрүшөт”.

Маалыматтарга таянсак, Алмазбек Исманкулов жеке кызыкчылыгына колдонуп кетти деп шектелип жаткан кореялык насыяны алууда Билим берүү министрлиги мамлекеттин атынан кепил болуп берген. Аны төлөө шарттары бузулганда соттун чечиминин негизинде милдеттенмелер мамлекетке жүктөлгөн.

Улуттук банктын маалыматына ылайык, быйылкы жылдын ортосуна карай тышкы карыздын дүң көлөмү 12 млрд 750 млн доллар болсо, анын 5 млрд 244 млн долларын өкмөт өзү, 195 млн долларын Улуттук банк, 1 млрд 85 млн долларын коммерциялык банктар, 4 млрд 395 млн долларын башка тармактардагы ишканалар алган. Дагы 1 млрд 830 млн доллар фирмалардын ортосундагы жеке келишим менен алынган.

Адатта өлкөгө тыштан келген насыялардын көпчүлүгү мамлекеттин кепилдиги менен алынат. Анын шарттары боюнча, эгерде насыя алуучу каражатты максатсыз пайдаланса же кайтарууга кудуретсиз абалга кептелсе, анда кепил болгон тарап насыяны төлөөнү өз мойнуна алат.

Дагы караңыз

Исманкуловдун клиникасынын ордуна неврологиялык бөлүм ачылат