Мамлекеттик “Синхуа” агенттиги аскерий стратегия боюнча "Ак китеп" деп атаган документ Кытайдын өкмөтү - Мамлекеттик кеңештин пресс- кызматы тарабынан жарыяланды.
“Синхуанын” ырастоосунда, өкмөт аскерий доктринага арналган "Ак китепти" алгачкы ирет жарыялап жатат жана анда Кытайдын “активдүү коргонууну” кармануу турумунун зарылдыгы белгиленип, коопсуздукту камсыздоодо тыгыз эл аралык кызматташтыкка чакырык жасалган.
Өкмөттүк агенттик белгилегендей, "Ак китеп" коопсуздукту камсыздоонун төрт маанилүү чөйрөсүн бөлүп көргөзөт. Алар: деңиз, космос, интернет жана өзөктүк куралдар.
Кытайга адистешкен талдоочулар жана Батыш маалымат агенттиктери жарыяланган аскерий доктринанын деңизге караштуу жоболоруна өзгөчө көңүл бурушууда.
Анткени Бээжиндин Чыгыш жана Түштүк Чыгыш Азиядагы коңшулары менен Чыгыш Кытай жана Түштүк Кытай деңиздери боюнча чоң талашы бар.
Баш кеңсеси Токиодо жайгашкан The Diplomat журналынын Вашингтондогу редактору Шеннон Тиези (Shannon Tiezzi) Кытайдын аскерий стратегиясы боюнча "Ак китепте" айтылгандарды комментарийлеп, төмөнкүлөргө токтолду:
- Бул документинде Кытай жээктеги сууларын, деңиздин жакын жагын гана коргобостон ачык деңизди коргоого да чыгарын айтууда. Салтка айлангандай, бул ишти Азия -Тынч океан аймагында Кошмо Штаттар аркалап келе жатат. Менимче, Кытай эми бул ролду биз аткара алабыз, биз жасай алабыз, соода жолдорун коргой алабыз, Кошмо Штаттардын эми зарылдыгы жок дегенди каңкуулап жатканы. Жогорудагы кадам Кытайдын Азия - Тынч океан чөлкөмүндө башкы аскер оюнчуга айлануу мүдөөсүн бекемдейт. Бирок алар аймактын калган бөлүгүн мындай өзгөрүүгө көндүрө алабы, бул абдан суроо жараткан маселе. Анткени Кытайдын коңшуларынын ич ара кызматташтыгы күчөгөнү азыр эле байкалууда. Маселен, Жапония менен Филиппин, Жапония менен Вьетнам, Индия менен Вьетнам. Айтор биз Кытайдын деңиз чөйрөсүндөгү аракеттеринен кооптонгон өнөктөштөрдүн ич ара жакындашуусун көрүп жатабыз. Эгер Кытай ачык деңиздин коргоочусу болгусу келсе, ал ойной турган бул ролду башка мамлекеттер да кабыл алышы керек. Азыр мен алар буга барууга дилгирлигин көрбөй турам.
"Ак китепте" айтылгандай, Кытайдын аскер-деңиз күчтөрү “жээк аймактарды гана коргоодон” эми акырындык менен коопсуздукту жээк райондордо жана ачык деңизде камсыздоого өтмөкчү.
Документте Кытайдын деңиздеги укуктары менен кызыкчылыктарына туулган коркунучтар эскертилип, “чагымчыл аракеттерге” барып жаткан коңшулары жана “өздөрүн Түштүк Кытай деңизинин маселелерине аралаштырып алган сырткы тараптар” сынга алынган. “Сырткы тараптар” дегенде Кошмо Штаттарды эске алып жатышы мүмкүн.
Маселен, 20-майда эле АКШнын байкоочу учагынын Түштүк Кытай деңизинде курулуш жүрүп жаткан талаштуу аралдын үстүнө келишин Бээжин сынга алган эле.
Америкалык дипломаттар Бээжиндин сынына алардын учагы эл аралык суулардын үстүнөн учууга укуктуу экенин айтып, жооп берген.
The Diplomat журналынын Кытайга адистешкен редактору Шеннон Тиезинин (Shannon Tiezzi) пикиринде, Түштүк-Кытай деңизи бир жагынан АКШ жана анын Азиядагы өнөктөштөрү, экинчи жагынан Кытай ортосундагы өтө талылуу маселе:
- Кытай “активдүү коргонууну” көздөй багыт аларын ачык айтканына карабай, коргонуунун принциптерин бекем сактай турганын да баса белгилөөдө. Муну менен алар алдын ала сокку уруу философиясына же ушул сыяктуу нерселерге барбай турганын айтып жатышат. Бул маселенин оң өңүтү. Терс өңүтү - Кытай Азия – Тынч океан аймагындагы аскерий ролун кеңейтүүнү көздөө менен катар Түштүк Кытай деңизиндеги ишмердигин басаңдатпаганы. Кытай АКШнын, Вьетнамдын, Филиппиндин Түштүк Кытай деңизиндеги курулушту токтотуу чакырыгын ачык эле жерип, тескерисинче курулушту кеңейтүүдө.
Кытай деңиздеги талаштуу аймакта аскерий доктринанын "Ак китеби" жарыяланган 26-май күнү да эки маяктын курулушун баштоо салтанатын өткөрдү.
Вашингтон Бээжин Түштүк-Кытай деңизинде мындай аракеттери менен эл аралык нормалар менен эрежелерди сактабай, коңшуларынын укугун бузуп жатат деп эсептейт. Мунай менен газдын ири кору бар деп болжолдонгон бул деңиздин кеминде 90% Бээжин өзүнүкү деп санайт.
Ошол эле учурда анын бөлүктөрүн Бруней, Малайзия, Филиппин, Вьетнам да өзүнүкү катары көрөт. Түштүк - Кытай деңизи аркылуу азыр дүйнөлүк сооданын 40% жүрүп, жылына беш триллион доллардык товар ташылат.
