Түркия бийлиги 2016-жылдын июль айындагы 240 кишинин өмүрүн алган төңкөрүш аракетинен кийин өлкө аймагында өзгөчө кырдаал жарыялаган. Андан бери бул режим беш жолу үч ай сайын узартылып отуруп, акыркысынын мөөнөтү 19-январда аяктаганы турат.
Президент Режеп Тайып Эрдоган төрагалык кылган Министрлер кеңешинин дүйшөмбүдөгү жыйынан кийин өкмөт башчынын орун басары Бекир Боздаг өзгөчө кырдаал режими боюнча суроолорго жооп берди:
"Өзгөчө кырдаал режими дагы бир жолу узартылат. Эреже катары Улуттук коопсуздук кеңеши сунуш иретинде бул боюнча чечим кабыл алышы керек. Андан соң бул маселе министрлер кабинетинде талкууланат. Маселе Коопсуздук кеңешинин кезектеги жыйынынын күн тартибине коюлат".
Евробиримдик баштаган эл аралык уюмдар өзгөчө кырдаал режими киргизилгенде эле бул аракет түрк бийлигине өлкөнү каалагандай башкарууга шарт түзөт деп сындашкан.
Мындай режим өкүм сүргөн бир жарым жыл ичинде Түркияда буга чейин болуп көрбөгөн "тазалоо амалдары" жүргүзүлдү.
Түрк бийлиги төңкөрүш аракетинин артында турат деп АКШда бозгунда жүргөн түрк диниятчысы Фетхулла Гүленди жана анын тарапташтарын күнөөлөсө, Гүлен бул дооматтарды четке кагып келет.
Кантсе да төңкөрүш аракетинен бери Түркиянын аймактарында Гүлендин кыймылына тиешеси бар деген негизде кеминде 110 миңден ашуун киши кызматтан четтетилди. 50 миңдей киши камакка алынды. Жазага кабылгандардын арасында мамлекеттик кызматкерлерлер, полиция, билим берүү жана армия тармактарында иштегендер бар.
5-январда түрк президенти Эрдоган менен Парижде жолуккан француз лидери Эммануэл Макрон Түркияда журналисттер, окутуучулар жана студенттер соттолуп жатканына тынчсыздануусун билдирип, мыйзам үстөмдүгүн сыйлоо зарылдыгын белгилеген:
"Бардык лидерлер үчүн оңой болбогон бир жол бар. Ал - заманбап дүйнөдө мыйзам үстөмдүгүн жана демократияны камсыз кылуу жолу. Биздин демократия террорчулукка каршы бекем турушу керек. Себеби мамлекет өз жарандарын коргоого милдеттүү. Ошол эле учурда биздин демократиялар мыйзам үстөмдүгүн да сыйлашы керек".
Бирок түрк бийлиги Батыш мамлекеттеринде жана өлкө ичинде айтылган мындай айыптоолорду суу кечпейт деп мүнөздөйт. Ошондой эле өзгөчө кырдаал режими өлкөнүн коопсуздугу үчүн зарыл экендигин, соттолуп жаткандар террорчул уюмдарга жан тартаарын белгилеп келет.
Мындай позицияны президент Режеп Тайып Эрдоган Макронго жооп кылып, Парижде кайра кайталады:
"Террор өзүнөн өзү түзүлө калбайт. Террор менен террорчуларды бапестеп өстүргөн багбандар бар. Ал багбандарды "ойчул" деп коюшат. Алар өз гезиттеринде ал тарапты сугарып турат. Ал жердин багбаны, акылманы катары аларды өстүрүшөт. Бир күнү ал адамдар маңдайыңа террорчу болуп чыга келет".
Өзгөчө кырдаал режиминин узартылышы менен катар "тазалоолордун" аягы да көрүнө элек.
2017-жылы декабрь айынын соңунда эле Түркияда мамлекеттик кызматтарда иштеген дагы 2756 киши террордук топко байланышы бар деген жүйө менен иштен бошотулду. Иштен алынгандардын 637си аскердик кызматкерлер, 360ы жандармерия өкүлдөрү, 150дөйү илим жаатында иштегендер, калганы университет кызматкерлери болгон.
Түркиянын Куралдуу күчтөрү кызматтан айдалган 40 миң адамдын ордуна жаңыларын алууга киришип жатканын быйыл январь айынын башында түрк мамлекеттик басылмалары кабарлап чыгышты.
"Азаттыктын" материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.
