Ошол эле учурда өзбек жамааттарында качкын өзбек лидерлерин бир жактуу каралоо туура эмес деген пикирлер үстөмдүк кылат.
Сузактын тургуну Абдулло Юсупов экс-депутаттар Кадыржан Батыров, Иномжан Абдрасулов жана Жалалиддин Салахуддинов июнь айындагы этникалык кагылышуунун чыгышына себепкер деп эсептейт.
Юсуповдун айтымында, бийлик аталган өзбек лидерлеринин улуттар аралык мамиленин чыңалышына түрткү болгон аракеттерин токтото алган эмес. Буга Абдулло алар тарабынан окуяга чейин өзбек тектүү жарандар жашаган аймактарда саясий мүнөздөгү митингдердин уюштурулушун мисал келтирди.
Кадыржан БатыровМына ошондуктан өзбек коомчулугунун өкүлү Абдулло Юсупов өлкөдөн чыгып кеткен өзбек лидерлерин тез арада кармап келип, жазага тартууну талап кылды:
- Үйлөрү өрттөнүп кеткен көптөгөн өзбектердин турак-жайын толугу менен оңдоп берүүгө өкмөттүн казынасы жетишпейт. Ошондуктан буга чейин элдин эсебинен байыган К. Батыровду, И. Абдрасуловду жана Ж. Салахуддиновду бийлик кармап келип, соттоп, үй-мүлкүн мамлекетке өткөрүп, анан ошолордун эсебинен жабыркаган карапайым өзбектердин үйлөрүн толук тургузуп бериш керек. Биз карапайым өзбектер алардын окуяга кандай тиешеси болгондугун жакшы билебиз.
Абдулло Юсупов маалымат жыйынын өткөрүп, бийликке кайрылуу жолдоп жатышына карапайым өзбек тектүү жарандарга карата басмырлоонун күчөп жаткандыгы түрткү болгон. Анын айтымында, Кыргызстандагы өзбектердин кызыкчылыгын саясий чайкоочулукка айландырган өзбек саясатчылары качып кетишип, алардын айынан карапайым адамдар жабыркап жатышат.
Ошто өрттөлгөн мектепМындан улам Абдулло Юсупов өзбек тектүү жарандардын арасында окуя кайра кайталанып кетпейби деген кооптонуу күч экендигин белгиледи:
- Кээ бир жерлерде өзбектер "кыргыздар дагы келип, бизге кол салышы мүмкүн" деген ой менен балдарын чет өлкөлөргө чыгарышып, кооптонуп жашап жатышат. Бир топ ошондой кооптонуп жаткан өзбектер мага келип, "сиз маалымат каражаттарына чыгып, карапайым өзбектердин ой-талабын бийликке айтыңыз" дегенинен чыктым. Ишти жасап койгондорду өкмөт кармай алган жок. Бирок кээ бир учурда ошол окуяларга эч кандай тиешеси жок эле адамдар камалып жатат. Ошондуктан чыныгы айыпкерлер гана жазасын алышы керек болчу. Биз бул окуяны өзбектер уюштурган деп жаманатты болууну каалабайбыз.
Ошол эле учурда Кыргызстандагы өзбек коомчулугунун арасында аталган өзбек саясатчыларын этникалык араздашууну уюштурду деп жалган жалаа жабылууда деген пикирлер да үстөмдүк кылат. Айрым өзбек коомчулугунун өкүлдөрү июнь окуяларын иликтөө боюнча улуттук комиссия Кадыржан Батыровдун, Иномжан Абдрасуловдун жана Жалолиддин Салахуддиновдин көрсөтмөлөрүн алууга аракет кылыш керек болчу деп эсептейт.
Чатырларда баш калкалагандар.Ош шаарынын тургуну Бахром Сайдуллаев аталган адамдардын коопсуздугуна эл аралык коомчулуктун кепилдиги берилип, алардын аракеттерине укуктук баа берилиши керек экендигин белгиледи:
- Мына ошол лидерлер азыр качып жүрүшөт. Бирок алар экинчи тарап болгондон кийин аларды да угуш керек болчу. Эмне болгон, окуя учурунда алар каякта болушкан, мурдатан бийликтегилер менен эмне туурасында сүйлөшүшкөн, мына ошолордун бардыгын такташ керек да. Анан эле бир жактуу эле качып кетишти, демек күнөөсү бар деп каралай бериш туура эмес.
Ош шаарындагы өзбек улуттук-маданий борборунун жетекчилиги болсо бардык күч-аракеттер тынчтыкты сактоого жана окуянын кайталанбашын алдын-алууга жумшалышы керек деген пикирде. Андыктан көз карандысыз иликтөөнүн жыйынтыгы менен кандуу калабанын чыныгы күнөөкөрлөрү аныкталышы зарыл деген пикирлер айтылды.
Ош шаардык өзбек улуттук-маданий борборунун башчысы Рашид Хожаев соттук териштирүү боло электе бир жактуу каралоодон алыс болууну сунуштады:
- Улуттук комиссиянын бүтүмүндө да ошолор баштаган деп жүрөт. Көптөгөн өзбек тектүү жамааттарда да чындыгында эле К. Батыров баштаган өзбек саясатчылары күнөөлүү болушса, кармап камакка алышсын деген пикирлер бар. Бирок алардын кандайдыр бир катышын аныкташ үчүн көз каранды эмес соттук териштирүү болуш керек да. Бирөөнүн мүлкүн тартып алып, үйү күйгөн өзбектерге берүү үчүн ошондой соттун чечими болуш керек.
Абдулло Юсупов болсо карапайым өзбек тектүү жарандардын арасында алардын кызыкчылыгын коргоо жана окуянын чыныгы күнөөкөрлөрүн жазага тартууну бийликтен талап кылуу боюнча кол топтой тургандыгын убада кылды.
Сузактын тургуну Абдулло Юсупов экс-депутаттар Кадыржан Батыров, Иномжан Абдрасулов жана Жалалиддин Салахуддинов июнь айындагы этникалык кагылышуунун чыгышына себепкер деп эсептейт.
Юсуповдун айтымында, бийлик аталган өзбек лидерлеринин улуттар аралык мамиленин чыңалышына түрткү болгон аракеттерин токтото алган эмес. Буга Абдулло алар тарабынан окуяга чейин өзбек тектүү жарандар жашаган аймактарда саясий мүнөздөгү митингдердин уюштурулушун мисал келтирди.
- Үйлөрү өрттөнүп кеткен көптөгөн өзбектердин турак-жайын толугу менен оңдоп берүүгө өкмөттүн казынасы жетишпейт. Ошондуктан буга чейин элдин эсебинен байыган К. Батыровду, И. Абдрасуловду жана Ж. Салахуддиновду бийлик кармап келип, соттоп, үй-мүлкүн мамлекетке өткөрүп, анан ошолордун эсебинен жабыркаган карапайым өзбектердин үйлөрүн толук тургузуп бериш керек. Биз карапайым өзбектер алардын окуяга кандай тиешеси болгондугун жакшы билебиз.
Абдулло Юсупов маалымат жыйынын өткөрүп, бийликке кайрылуу жолдоп жатышына карапайым өзбек тектүү жарандарга карата басмырлоонун күчөп жаткандыгы түрткү болгон. Анын айтымында, Кыргызстандагы өзбектердин кызыкчылыгын саясий чайкоочулукка айландырган өзбек саясатчылары качып кетишип, алардын айынан карапайым адамдар жабыркап жатышат.
- Кээ бир жерлерде өзбектер "кыргыздар дагы келип, бизге кол салышы мүмкүн" деген ой менен балдарын чет өлкөлөргө чыгарышып, кооптонуп жашап жатышат. Бир топ ошондой кооптонуп жаткан өзбектер мага келип, "сиз маалымат каражаттарына чыгып, карапайым өзбектердин ой-талабын бийликке айтыңыз" дегенинен чыктым. Ишти жасап койгондорду өкмөт кармай алган жок. Бирок кээ бир учурда ошол окуяларга эч кандай тиешеси жок эле адамдар камалып жатат. Ошондуктан чыныгы айыпкерлер гана жазасын алышы керек болчу. Биз бул окуяны өзбектер уюштурган деп жаманатты болууну каалабайбыз.
Ошол эле учурда Кыргызстандагы өзбек коомчулугунун арасында аталган өзбек саясатчыларын этникалык араздашууну уюштурду деп жалган жалаа жабылууда деген пикирлер да үстөмдүк кылат. Айрым өзбек коомчулугунун өкүлдөрү июнь окуяларын иликтөө боюнча улуттук комиссия Кадыржан Батыровдун, Иномжан Абдрасуловдун жана Жалолиддин Салахуддиновдин көрсөтмөлөрүн алууга аракет кылыш керек болчу деп эсептейт.
- Мына ошол лидерлер азыр качып жүрүшөт. Бирок алар экинчи тарап болгондон кийин аларды да угуш керек болчу. Эмне болгон, окуя учурунда алар каякта болушкан, мурдатан бийликтегилер менен эмне туурасында сүйлөшүшкөн, мына ошолордун бардыгын такташ керек да. Анан эле бир жактуу эле качып кетишти, демек күнөөсү бар деп каралай бериш туура эмес.
Ош шаарындагы өзбек улуттук-маданий борборунун жетекчилиги болсо бардык күч-аракеттер тынчтыкты сактоого жана окуянын кайталанбашын алдын-алууга жумшалышы керек деген пикирде. Андыктан көз карандысыз иликтөөнүн жыйынтыгы менен кандуу калабанын чыныгы күнөөкөрлөрү аныкталышы зарыл деген пикирлер айтылды.
Ош шаардык өзбек улуттук-маданий борборунун башчысы Рашид Хожаев соттук териштирүү боло электе бир жактуу каралоодон алыс болууну сунуштады:
- Улуттук комиссиянын бүтүмүндө да ошолор баштаган деп жүрөт. Көптөгөн өзбек тектүү жамааттарда да чындыгында эле К. Батыров баштаган өзбек саясатчылары күнөөлүү болушса, кармап камакка алышсын деген пикирлер бар. Бирок алардын кандайдыр бир катышын аныкташ үчүн көз каранды эмес соттук териштирүү болуш керек да. Бирөөнүн мүлкүн тартып алып, үйү күйгөн өзбектерге берүү үчүн ошондой соттун чечими болуш керек.
Абдулло Юсупов болсо карапайым өзбек тектүү жарандардын арасында алардын кызыкчылыгын коргоо жана окуянын чыныгы күнөөкөрлөрүн жазага тартууну бийликтен талап кылуу боюнча кол топтой тургандыгын убада кылды.
