Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитет (УКМК) Бажы жана Салык кызматтарынын өкүлдөрү катышкан коррупциялык схеманын бети ачылганын жарыялады. Комитеттин маалыматына ылайык, бул эки кызматтын жана Экономика министрлигинин кызматкерлери катышкан схеманын кесепетинен акыркы эки жылда өлкө бюджетине 217 миллион сом зыян келген.
“Райым миллиондун” ийгилигинин “сыры”
“Райым миллиондун” ийгилигинин “сыры”
Ошто бир канча жылдан бери бажы тармагын жетектеп турган Матраимов тууралуу түрдүү уу-дуу кеп көп.
Башкача айтканда, айрым юридикалык фирмалар Кытайдан импорттолгон товарларга кошумча нарк салыгын ашыкча төлөп алганы тууралуу жалган документтерди жасап, тийиштүү мамлекеттик органдарга берип турушкан. Анын жыйынтыгында бюджеттеги 217 млн. сом мыйзамсыз түрдө “сол чөнтөктөргө” түшкөн.
Буга байланыштуу УКМК Салык, Бажы кызматтарында жана "Полларис", "Интеррустрейд" ишканаларынын кеңсесинде тинтүү жүргүзгөн. УКМКнын расмий өкүлү Рахат Сулаймановдун “Азаттыкка” айтканына караганда, кылмыш ишинин алкагында жети киши камакка алынды:
- Тергөө иштеринин жыйынтыгында жасалма документтер, чет элдик ишканаларга таандык жасалма мөөрлөр, электрондук алып жүрүүчүлөр табылды. 6-7-март күндөрү аталган фирмалардын өкүлдөрү, салык органдарынын жетекчилери менен кызматкерлери - жалпысынан жети киши Кылмыш-жаза кодексинин “Алдамчылык” жана “Кызмат абалынан ашкере пайдалануу” беренелери боюнча кылмышка шектүү катары камакка алынды.
Сулаймановдун айтымында, кармалгандардын бешөө Салык кызматынын өкүлдөрү. Учурда тергөө иштери жүрүп жатат.
Салык кызматы бул окуя боюнча азырынча комментарий бере албай турганын билдирди. Ал эми Бажы кызматындагы маалымат булактары болсо бул ишке тиешелүү адамдардын арасында брокерлер бар экенин айтышты.
Бул окуя өкмөттүн фискалдык органдардагы коррупция менен күрөшүү жөнүндө убадасын эске салды. Айрыкча акыркы чуулгандуу ишке катышы бар деп шек саналган Бажы кызматындагы акыркы абал коомчулуктун көз кырында турат.
Былтыр жыл соңунда премьер-министр Сапар Исаков Бажы кызматынын жетекчисин алмаштырып, жемкордукка каршы күрөштү күчөтөөрүн жарыялаган. Мындан көп өтпөй артынан далай сөз ээрчиген Бажы кызматынын жетекчисинин орун басары Райымбек Матраимов кызматтан алынса, быйылкы жылдын январь айында бажы төлөмдөрү кыйла арбыганы кабарланган.
Буга чейин бажы төлөмдөрү көбөйгөн учурду премьер-министр Сапар Исаков бул тармакты башкаруунун оңолушу менен байланыштырган жана аны паракорчулукка каршы реформанын алгачкы жыйынтыгы катары баалаган. Бирок кийинчерээк өкмөт өкүлдөрү мындай өсүштү тармактагы коррупция менен аткезчиликке каршы күрөштүн натыйжасы эмес, Кытайдан келген жүк ташуучу унаалардын көбөйүшү менен түшүндүрүшкөн эле.
Мындан тышкары Казакстандын күч органдары ири операция жүргүзүп, Кыргызстан жана башка өлкөлөр менен чек арадагы бажыда аткезчилик менен алектенген эл аралык кылмыш тобунун бетин ачканын жарыялаган. Операция учурунда Жогорку Кеңештин депутаты Дамирбек Асылбек уулу жана эки кыргыз жараны камакка алынды.
Дал ушундай кырдаал бажы жана салык тармагындагы коррупцияга каршы күрөштө чечкиндүү чаралар көрүлүп жатабы деген суроолорду жаратты. Жогорку Кеңештин Бюджет жана финансы боюнча комитетинин башчысы Таабалды Тиллаевдин айтымында, азырынча бул тармактагы мыйзамсыз иштер менен күрөш тууралуу жыйынтык чыгарууга эрте:
- Бизге да бул боюнча маалыматтар келип жатат. Акыркы Коопсуздук кеңешинин жыйынынан соң иштер жыла баштагандай сезилип жатат. Бул жерде бажы органдары менен катар башка мекемелерде да атайын схемалар болуп келгени көрүнүп турат. Ошондуктан мамлекетке түшкөн төлөмдөр аз болуп келген. Эми бул кылмыш иштерин көзөмөлгө алыш керек. Биз да парламенттен бул боюнча маалыматты угуп, карайбыз.
Ал эми бажыдагы коррупцияга жана аткезчиликке каршы күрөш боюнча жарандык кыймылдын мүчөсү Клара Сооронкулованын айтымында, тармакта мыйзамсыз иштер аныкталса, ага күнөөлүү адамдар жазаланышы керек болчу. Жарандык активист азыркыга чейин бажы тармагындагы бир да жетекчинин жазага тартылбаганын белгилейт:
- Буга чейин "бир катар өзгөрүүлөр болду" деп айтылганы менен акыркы учурда алар куру сөз катары кабыл алына баштады. Себеби чечкиндүү кадамдар байкалган жок. Негизгиси - буга чейин көнүмүш адатка айланган схемалар жокко чыккан жок. Ал жагы деле түшүнүктүү. Себеби бул бажычыларды гана эмес, мамлекеттеги башка жетекчилерди да багып келген.
Анткен менен бажы тармагында олуттуу жыйынтыктар сезилбесе да, жылыштар бар экенин белгилегендер бар. Алардын бири - Жаш ишкерлер ассоциациясынын логистика боюнча комитетинин жетекчиси Рамис Ибраев.
- Бажы төлөмдөрү көбөйгөнү байкалууда. Анын бир себеби Кытайдан кирген автоунаалар көбөйгөнүнө, кара жол менен келген товарлардын коэффициентине байланыштуу. Экинчиден, аба жолдору менен келген товарлар көбөйдү. Бул жерде Бажы кызматы бюджетке төлөмдөрдү арбытуу боюнча аракеттерди баштады.
Кыргызстанда бажы тармагы коррупциялашкан тармак катары айтылып жүрөт. Евразия экономикалык биримдигинин алкагындагы өнөктөш Казакстандын бийлиги анда аткезчилик кеңири жайылганын билдирген эле. Кыргызстан болсо мындай дооматтарды четке кагып келет.
