Бул күндөрү кыргыздын кайсы үйүнө кирбе – таңдайларын такылдатып, корей кызы Таңгемди талкуулап отурушат. (УТРК аркылуу көрсөтүлүп жаткан “Хансарайдын бермети” (“Жемчужина дворца”) аттуу корейлик фильмдеги оң каарман). “Ох-ата, ыймандуу десең ыймандуу, жылдыздуу десең жылдыздуу!”, “Өлүп бараткан ханды тирилткен, чөп-чардан не бир чүйгүн тамак жасаган колунун касиетин айтпасыңбы!..”
Илгери өткөн замандагы корей турмушун чагылдырган бул фильмдеги баш каарман Таңгем ошентип азыр кыргыз коомунда кыз баланын эталону болуп калды. Ооба да, көзгө тике карабаса, илбериңкилигин, адамгерчилигин айт, жүгүнгөнүчү? Айылдык апалар алкаганга сөз таппай калышты окшойт! Анан да бул кинодо сүйүп өлүп баратышса да, эркек-кыздын эми, мындайча айтканда... кыналышканын көрбөйсүң. Чымчымайын жөн сүйлөбөгөн менин коңшум айтмакчы, “Таңгем менен анын сүйгөнү Минжунхо акыры бир өбүшөбү деп акыйган бойдон өмүрүбүз өткөнү калды”. Болбосо туш-туштан агып келген фильмдерди чогуу отуруп көргөндөн коркосуң – тааныша элек жатып төшөккө кулашат эмеспи...
Иши кылса, азыр Таңгем деп тамшанбаган кыргыз жок, аны жинди болгуча сүйгөн жигиттер да боо түшүп жатат дешет. Мага жакканы башкасы. Таңгем хансарайга кайтып барыш үчүн табыпчылык өнөрдү үйрөнүп жатпайбы. Устаты ал жакка эмне мынча ашыгасың деп сураса, аяш апам Хандын өчүн алат элем деп жооп бербейби Таңгем. Анда устатынын бетине жаалы чыгып: “Өч алуу нээти менен дарыгер болом деген оюң болсо, сага анда эч нерсе үйрөтпөйм, колуңа экинчи ийне кармаба!” деп каарып-каарып алганы. Ийнени арам ою жок кыздар кармаса, колу калтырабайт экен бу кинодочу. Өзүнө кыянатчылык кылгандардан өч алсам деп ак эткенден так этип жүргөн Таңгемдин манжалары адегенде эпке келбей титиреп, качан гана ичинен арам оюн айдап чыккан соң ийнеге колунун кымтуусу келип жатпайбы.
Анан да Таңгемдин айкөлдүгүн айт - аяш апасы Ханды ажалынан мурда аркы дүйнөгө айдаган, өзүнүн да көзүн тазалай жаздаган Чой менен Гюмиаңдын (карачы, корейлердин аттарын жазбай жаттап алганыбызды) абийири төгүлөөр алдында да кечирип, өз сыйыңар менен эл алдында башыңарды ийип, кечирим сурагыла деп келгени. “Атаңды өлтүргөнгө энеңди алып бер”, “Оң жаакка чапканга сол жаагыңды тосуп бер”, “Таш менен урганды аш менен ур” деген макал-ылакаптар кыргыздыкы эмес эле корейлердики го деген кызык ой келет десең...
Бул кинону бүт кыргыз атпай көрүп жатат. Көрөлү. Кайта-кайта көрөлү. Театрга киши эмнеге барат? Өзүн көрүш үчүн. Өзүн көрүп, пейилин оңдош үчүн. Кинону киши эмнеге көрөт? Өзүн көрүш үчүн. Өзүн көрүп, пейилин оңдош үчүн.
Студент кезимде троллейбуста келатсам, маңдай-тескей отургучта кыргыз байбиче менен көздөрү көпкөк, чачтары сары, ойноок баласын алдына алган орус келин бараткан эле. Чоң эненин ичи элжиреп, баланы кыргызча минтип эркелеткени эсимде калыптыр: “Карачы, айланайын, кандай жылдыздуу, ыймандуу бала, алдыңа кетейин десе. Анан чоңойсо эле орус болуп кетет”...
Анын сыңарындай, жанаша жашаган корейлерди деле жакшы билбейбиз. Корей десе эле жалаң чөп-чар саткан, же казино иштеткен көзү жүлжүк адамдарды элестетебиз. Көрсө алар деле кыргыздай бир жагы айкөл, бир жагы жаман-жакшысы аралаш эл турбайбы. “Менин ичимде арамым көппү же адалым көппү? Бирөөгө кыянатчылык кылганга жараймынбы же жакшылык кылганга жараймынбы?” – деген суроолорго жооп алгысы келгендер бул кинону көрүп жаткандай сезилет. Кыргыздардын жата калып көргөнүнө караганда, Таңгемдей инсандары сейрек тартып кетип, издеп жатышкан жокпу?
Илгери өткөн замандагы корей турмушун чагылдырган бул фильмдеги баш каарман Таңгем ошентип азыр кыргыз коомунда кыз баланын эталону болуп калды. Ооба да, көзгө тике карабаса, илбериңкилигин, адамгерчилигин айт, жүгүнгөнүчү? Айылдык апалар алкаганга сөз таппай калышты окшойт! Анан да бул кинодо сүйүп өлүп баратышса да, эркек-кыздын эми, мындайча айтканда... кыналышканын көрбөйсүң. Чымчымайын жөн сүйлөбөгөн менин коңшум айтмакчы, “Таңгем менен анын сүйгөнү Минжунхо акыры бир өбүшөбү деп акыйган бойдон өмүрүбүз өткөнү калды”. Болбосо туш-туштан агып келген фильмдерди чогуу отуруп көргөндөн коркосуң – тааныша элек жатып төшөккө кулашат эмеспи...
Иши кылса, азыр Таңгем деп тамшанбаган кыргыз жок, аны жинди болгуча сүйгөн жигиттер да боо түшүп жатат дешет. Мага жакканы башкасы. Таңгем хансарайга кайтып барыш үчүн табыпчылык өнөрдү үйрөнүп жатпайбы. Устаты ал жакка эмне мынча ашыгасың деп сураса, аяш апам Хандын өчүн алат элем деп жооп бербейби Таңгем. Анда устатынын бетине жаалы чыгып: “Өч алуу нээти менен дарыгер болом деген оюң болсо, сага анда эч нерсе үйрөтпөйм, колуңа экинчи ийне кармаба!” деп каарып-каарып алганы. Ийнени арам ою жок кыздар кармаса, колу калтырабайт экен бу кинодочу. Өзүнө кыянатчылык кылгандардан өч алсам деп ак эткенден так этип жүргөн Таңгемдин манжалары адегенде эпке келбей титиреп, качан гана ичинен арам оюн айдап чыккан соң ийнеге колунун кымтуусу келип жатпайбы.
Анан да Таңгемдин айкөлдүгүн айт - аяш апасы Ханды ажалынан мурда аркы дүйнөгө айдаган, өзүнүн да көзүн тазалай жаздаган Чой менен Гюмиаңдын (карачы, корейлердин аттарын жазбай жаттап алганыбызды) абийири төгүлөөр алдында да кечирип, өз сыйыңар менен эл алдында башыңарды ийип, кечирим сурагыла деп келгени. “Атаңды өлтүргөнгө энеңди алып бер”, “Оң жаакка чапканга сол жаагыңды тосуп бер”, “Таш менен урганды аш менен ур” деген макал-ылакаптар кыргыздыкы эмес эле корейлердики го деген кызык ой келет десең...
Бул кинону бүт кыргыз атпай көрүп жатат. Көрөлү. Кайта-кайта көрөлү. Театрга киши эмнеге барат? Өзүн көрүш үчүн. Өзүн көрүп, пейилин оңдош үчүн. Кинону киши эмнеге көрөт? Өзүн көрүш үчүн. Өзүн көрүп, пейилин оңдош үчүн.
Студент кезимде троллейбуста келатсам, маңдай-тескей отургучта кыргыз байбиче менен көздөрү көпкөк, чачтары сары, ойноок баласын алдына алган орус келин бараткан эле. Чоң эненин ичи элжиреп, баланы кыргызча минтип эркелеткени эсимде калыптыр: “Карачы, айланайын, кандай жылдыздуу, ыймандуу бала, алдыңа кетейин десе. Анан чоңойсо эле орус болуп кетет”...
Анын сыңарындай, жанаша жашаган корейлерди деле жакшы билбейбиз. Корей десе эле жалаң чөп-чар саткан, же казино иштеткен көзү жүлжүк адамдарды элестетебиз. Көрсө алар деле кыргыздай бир жагы айкөл, бир жагы жаман-жакшысы аралаш эл турбайбы. “Менин ичимде арамым көппү же адалым көппү? Бирөөгө кыянатчылык кылганга жараймынбы же жакшылык кылганга жараймынбы?” – деген суроолорго жооп алгысы келгендер бул кинону көрүп жаткандай сезилет. Кыргыздардын жата калып көргөнүнө караганда, Таңгемдей инсандары сейрек тартып кетип, издеп жатышкан жокпу?
